عراقچی با انتشار تصویری از اولین حضور خامنهای در انظار عمومی پس از حمله اسرائیل به ایران، نوشت: «زیباترین تصویری که بعد از رسیدن به برزیل (برای شرکت در اجلاس سران بریکس) دیدم. با تو میشود دل به دریا زد.»
خامنهای شنبه ۱۴ تیر در مراسم عزاداری به مناسبت عاشورا در حسینیه دفتر خود حاضر شد و به غیبت طولانیاش از عرصه عمومی پایان داد.
آخرین حضور علنی خامنهای مربوط به ۲۱ خرداد، دو روز پیش از آغاز حمله اسرائیل بود که با نمایندگان مجلس شورای اسلامی دیدار کرد.
نشریه اسرائیل هیوم با اشاره به غیبت ۲۲ روزه علی خامنهای، رهبر ۸۶ ساله جمهوری اسلامی، در پی حملات هوایی اسرائیل در خردادماه ـ حملاتی که به نوشته این نشریه برخی مراکز فرماندهی و تصمیمگیری را هدف قرار داده بودند ـ نوشت: خامنهای که طی سه هفته گذشته از دید عموم پنهان بود، بهدلیل نگرانی از حملات احتمالی نیروی هوایی اسرائیل به پناهگاههای فرماندهی، در مخفیگاه بهسر میبرده است.
این غیبت ناگهانی، به نوشته این روزنامه، موجی از شایعات درباره وضعیت جسمی، توان رهبری و حتی زندهبودن او را در ایران و خارج از کشور برانگیخته بود.
انتشار پیام از پناهگاه؛ ادعای پیروزی و تهدید به انتقام
هفته گذشته، پیش از حضور علنی روز شنبه، خامنهای با انتشار یک پیام ویدئویی از پیش ضبطشده، مدعی شد که جمهوری اسلامی در برابر اسرائیل و ایالات متحده به پیروزی دست یافته است. به گزارش اسرائیل هیوم، او در این پیام، ضمن «تبریک پیروزی ملت ایران بر رژیم صهیونیستی»، ادعا کرد که اسرائیل «تقریباً زیر ضربات جمهوری اسلامی در هم شکسته است.»
خامنهای در ادامه با نادیدهگرفتن تاثیر حملات اسرائیل و آمریکا بر زیرساختهای هستهای جمهوری اسلامی، گفت واشینگتن «چیز مهمی بهدست نیاورد» و رفتار دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا را «نمایشی برای مردم آمریکا» توصیف کرد.
رهبر جمهوری اسلامی همچنین با اشاره به حمله موشکی ایران به پایگاه آمریکایی در قطر، گفت جمهوری اسلامی «سیلی سختی» به آمریکا وارد کرده، اما بنا بر اطلاعات منتشرشده در رسانههای غربی، این حمله پس از تخلیه کامل پایگاه انجام شده و به گفته ترامپ از پیش با طرف آمریکایی هماهنگ شده بود.
با اینحال، خامنهای در همان پیام، هشدار داد که هرگونه تهاجم آینده به ایران «با بهایی سنگین» مواجه خواهد شد و افزود: «کشور ما قوی است و هرگز تسلیم نمیشود.»
ظهور دوباره در روز تاسوعا؛ نمادسازی هدفمند از مظلومیت نظام
اسرائیل هیوم مینویسد، انتخاب روز تاسوعا برای بازگشت خامنهای به صحنه عمومی، حامل بار سنگین نمادین و پیامرسانی سیاسی بود. یک روز پیش از عاشورا، روز شهادت حسین بن علی، نوه پیامبر اسلام در نبرد کربلا در سال ۶۸۰ میلادی، برای بیش از ۱۳ قرن محور عزاداری شیعیان بوده و در جمهوری اسلامی همواره بستری برای نمایش ایدئولوژیک قدرت و مظلومیت نظام تلقی شده است.
بهنوشته این روزنامه اسرائیلی، هرچند خامنهای و پیش از او روحالله خمینی، با نمایشهای افراطی مانند قمهزنی در آیینهای محرم مخالفت کردهاند، اما ظهور ناگهانی رهبر جمهوری اسلامی در این روز خاص، پیامی آشکار برای مخاطبان داخلی و خارجی داشت: بازنمایی جمهوری اسلامی بهعنوان «جبهه مظلوم» در رویارویی با اسرائیل و ایالات متحده.
اسرائیل هیوم تحلیل میکند که این بازگشت حسابشده در تاسوعا، در تلاش برای همذاتپنداری نظام جمهوری اسلامی با روایت تاریخی کربلا صورت گرفته و هدف آن احیای مشروعیت آسیبدیده رهبری، پس از حملات موفق اسرائیل به عمق خاک ایران و گسترش شایعات درباره وضعیت خامنهای بوده است.
جمهوری اسلامی یکشنبه ۱۵ تیر در نشست دو روزه گروه بریکس شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی در ریودوژانیرو حضور خواهد یافت.
برای جمهوری اسلامی که عضو تازهوارد بریکس به شمار میرود، این نشست فرصتی برای نشان دادن این تصویر به جامعه بینالمللی است که با وجود تحریمها و تهدید به حملات نظامی بیشتر بهخاطر برنامه هستهایاش، همچنان متحدان قدرتمندی دارد.
گروه بریکس پس از حملات نظامی آمریکا و اسرائیل به ایران در جریان جنگ اخیر، با انتشار بیانیهای «نگرانی شدید» خود را ابراز داشت و این حملات را «ناقض» قوانین بینالمللی و منشور سازمان ملل خواند.
با این حال، این ائتلاف که اعضای آن بیش از نیمی از جمعیت جهان را نمایندگی میکنند، از انتقاد مستقیم از اسرائیل یا آمریکا خودداری کرد.
درخواست جمهوری اسلامی برای عضویت در این سازمان در زمان ریاستجمهوری ابراهیم رئیسی پذیرفته شد.
علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، بهمن ۱۴۰۳ مشکل عمده حکومت ایران را «آویزان شدن به دلار» خواند و تاکید کرد سامانه مالی بریکس و تبادلات مالی با ارزهای کشورهای عضو آن، «کمک بزرگی به حل این مشکل خواهد کرد».
بریکس در بوته آزمایش
در پشت صحنه، اختلافنظرها بر سر اینکه کشورهای عضو باید با چه شدتی حملات اسرائیل و آمریکا را محکوم کنند، جاهطلبیهای این ائتلاف برای بازتعریف توازن قدرت جهانی و ایجاد وزنهای در برابر غرب را به بوته آزمایش گذاشته است.
الیور اشتونکل، کارشناس مسائل بریکس و استاد موسسه گتولیو وارگاس در برزیل، به نیویورکتایمز گفت: «هیچگونه همسویی واقعی درباره ایران وجود ندارد. بنابراین نتیجه، اتخاذ موضعی بسیار بیخطر [از سوی اعضای بریکس] بود.»
گروه بریکس در سال ۲۰۰۹ با هدف تقویت نفوذ بزرگترین اقتصادهای نوظهور جهان شکل گرفت.
این گروه از آن زمان بهتدریج گسترش یافت و اکنون کشورهایی چون مصر، اتیوپی، اندونزی، ایران و امارات متحده عربی را نیز در بر میگیرد.
برخلاف ناتو که همکاری نظامی در آن محوریت دارد، بریکس تمرکز خود را بر دستور کار اقتصادی و ژئوپولیتیکی قرار داده، هرچند در تحقق اهداف مشخص خود تاکنون پیشرفت چشمگیری نداشته و بیشتر بهعنوان ائتلافی نمادین شناخته شده است.
تحلیلگران انتظار دارند تهران از نشست پیشِ رو برای جلب حمایت قویتر از سوی این گروه استفاده کند؛ بهویژه در بیانیه نهایی که انتظار میرود در پایان نشست منتشر شود.
جمهوری اسلامی تایید کرده هیاتی را به برزیل اعزام خواهد کرد، اما هنوز مشخص نیست چه کسی در راس این هیات حضور خواهد داشت.
گزارشی رسمی نیز درباره احتمال دیدارهای دوجانبه میان هیات جمهوری اسلامی با نمایندگان روسیه یا چین منتشر نشده است.
سانم واکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقای اندیشکده چتم هاوس، در مصاحبه با نیویورکتایمز گفت: «ظاهرِ عضویت در بریکس در حال حاضر برای ایران بسیار مهم است.»
با این حال، واکنشهای متفاوت اعضای بریکس به حملات اخیر علیه ایران، نشاندهنده تنشها و ناهماهنگیهایی است که در پی گسترش سریع و تنوع فزاینده اعضای این بلوک به وجود آمده است.
بر اساس تحلیل نیویورکتایمز، کشورهای تازهوارد دیدگاههای متفاوتی نسبت به نقش این بلوک در سطح جهان دارند.
پائولو نوگویرا باتیستا جونیور، اقتصاددان و معاون پیشین بانک توسعه بریکس، گفت: «هرچه کشورهای بیشتری پشت میز باشند، رسیدن به اجماع دشوارتر میشود.»
تفاوت دیدگاه کشورهای عضو بریکس درباره جنگ ۱۲ روزه
چین و روسیه بریکس را ابزاری برای به چالش کشیدن نفوذ آمریکا در عرصه ژئوپولیتیک و ساز و کارهای تصمیمگیری جهانی میدانند و برای گسترش این گروه تلاش کردهاند.
روسیه حملات آمریکا به تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی را اقدامی توجیهناپذیر و «تجاوزکارانه» توصیف کرد و چین نیز خواستار «خویشتنداری» و گفتوگو برای حل و فصل بحران شد.
برزیل، میزبان نشست بریکس، حملات به ایران را محکوم کرد و همزمان کوشید تا روابطش با ایالات متحده، دومین شریک تجاری این کشور پس از چین، دچار تنش نشود.
به گفته تحلیلگران، لولا دا سیلوا، رییسجمهوری برزیل، در برابر فشارهای روسیه و چین برای تبدیل بریکس به ائتلافی ضدغربی مقاومت کرده و این گروه را ابزاری برای افزایش صدای کشورهای در حال توسعه خوانده است.
اشتونکل در همین راستا گفت: «برزیل دنبال دردسر نیست. این کشور به آمریکا بسیار نزدیکتر از ایران است و دلیلی ندارد وارد این درگیری شود.»
هند نیز که روابط نزدیکی با آمریکا دارد، در موضوعاتی چون حمله به ایران مواضعی متفاوت داشته است.
آفریقای جنوبی و اتیوپی هم در ابراز موضعی که به دوری از غرب منجر شود، محتاط بودهاند.
تجربههای قبلی شکاف داخلی در بریکس
این نخستین بار نیست که گروه بریکس در برابر یک مناقشه دچار شکاف داخلی میشود.
پس از تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، این ائتلاف برای رسیدن به موضعی مشترک با مشکل مواجه شد.
بریکس تحریمهای غرب علیه مسکو را مورد انتقاد قرار داد، اما به نقش روسیه در جنگ اشارهای نکرد.
به گزارش رسانههای دولتی روسیه، حضور ولادیمیر پوتین در نشست ریودوژانیرو به شکل آنلاین و مجازی خواهد بود؛ تصمیمی که به نظر میرسد متاثر از حکم بازداشت دادگاه کیفری بینالمللی برای رییسجمهوری روسیه بهدلیل تهاجم به اوکراین باشد.
برزیل اساسنامه رم را امضا کرده و موظف به پیروی از احکام دادگاه لاهه است.
برای نخستین بار، شی جینپینگ، رییسجمهوری چین، نیز از حضور در این نشست خودداری کرده است.
جینپینگ اواخر اردیبهشت با همتای برزیلی خود در پکن دیدار کرد و سال گذشته نیز در نشست گروه ۲۰ در ریودوژانیرو حضور یافته بود. اما اینبار نخستوزیر چین بهجای او، به برزیل سفر خواهد کرد.
برزیل ریاست دورهای بریکس را بر عهده دارد و دا سیلوا امیدوار بود تصویر کشورش را بهعنوان پیشگام در پیگیری دستور کاری مبتنی بر عدالت در حاکمیت و نظام مالی جهانی تثبیت کند.
با این حال، تحلیلگران با توجه به جنگ ۱۲ روزه میگویند بریکس برای شکل دادن به موضعی یکپارچه با دشواری مواجه خواهد بود.
شرکت کنترل کیفیت هوای تهران شنبه ۱۴ تیر اعلام کرد شاخص آلودگی هوای پایتخت به عدد ۱۵۹ رسیده و در وضعیت «قرمز» و ناسالم برای تمام افراد جامعه قرار دارد.
این شرکت افزود طی ۲۴ ساعت گذشته، میانگین شاخص آلودگی در تهران روی عدد ۱۵۳ و خطرناک برای گروههای حساس از جمله سالمندان، کودکان و بیماران قلبی-ریوی بود.
هوای ناسالم با رنگ قرمز، بسیار ناسالم با رنگ بنفش و وضعیت خطرناک با رنگ قهوهای معرفی میشود.
همچنین طی سه روز گذشته میزان ذرات معلق در هوای پایتخت افزایش یافته است.
خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، گزارش داد میانگین شاخص کیفیت هوای تهران در ۲۴ ساعت گذشته به عدد ۳۲۴ رسیده که نشاندهنده وضعیت خطرناک است.
بر اساس این گزارش، آلاینده اصلی هوای تهران در حال حاضر ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است.
آلودگی هوا در استانهای دیگر
طبق دادههای سامانه پایش کیفیت هوا، هوای ۲۱ شهر خوزستان ۱۴ تیر در وضعیت قرمز و نارنجی قرار دارد و شهرستان حمیدیه به سطح بنفش و «بسیار خطرناک» رسیده است.
قرار گرفتن در معرض این سطح از آلودگی میتواند اثرات منفی طولانیمدتی مانند آسیب به ریهها یا افزایش خطر بیماریهای مزمن به دنبال داشته باشد.
در سوی دیگر، محمدرضا فلاحنژاد، مدیرکل مدیریت بحران استانداری البرز، با اعلام هشدار زرد هواشناسی برای این استان، از گروه های حساس از جمله کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماریهای قلبی و تنفسی خواست از حضور در فضای باز خودداری کنند.
او با بیان اینکه وزش باد سبب خیزش گرد و خاک و افزایش آلودگی هوا در بیشتر مناطق استان البرز شده است، افزود: «این وضعیت تا شامگاه یکشنبه هفته آینده ادامه دارد که از روز دوشنبه کیفیت هوا بهبود خواهد یافت.»
روابطعمومی اداره کل حفاظت محیط زیست قم در اطلاعیهای اعلام کرد کیفیت هوای این استان ۱۴ تیر به عدد ۱۱۴ رسیده و در وضعیت ناسالم قرار گرفته است.
بر اساس این گزارش، در حال حاضر بیش از ۲۴ کانون فعال تولید گرد و غبار در استان قم شناسایی شده که سهم چشمگیری در افزایش آلودگی هوا دارند.
اداره کل هواشناسی استان مرکزی نیز هشدار داد افزایش سرعت وزش بادهای شرقی در بیابانهای مرکزی کشور موجب افزایش انتقال گرد و خاک و همچنین خیزش گرد و خاک محلی در مناطق مستعد استان خواهد شد.
بیتوجهی مسئولان به سلامت شهروندان
مخاطبان ایراناینترنشنال با ارسال پیامهایی از آلودگی هوا در نقاط مختلف کشور خبر دادند و گفتند در حالی که وضعیت نفسگیر شده، جمهوری اسلامی هیچ اقدام موثری برای رسیدگی به بحران انجام نمیدهد و مردم را به حال خود رها کرده است.
در یکی از این پیامها، شهروندی گفت: «تمام کرج زیر گرد و خاک مدفون شده است.»
مخاطب دیگری نیز با ارسال ویدیویی از پاکدشت، از آلودگی شدید هوا در این شهر و بیتوجهی مداوم مسئولان نسبت به سلامت ساکنان انتقاد کرد.
ویدیوهای ارسالی به ایراناینترنشنال، از آلودگی شدید هوا در شهرهای شهریار، پاکدشت و شهر ری حکایت دارند.
یک شهروند هم با اشاره به آلودگی شدید هوای شهر ری، سیاستهای حاکمیت و تناقض در شعارهای «وطندوستی» را به چالش کشید و از سوءمدیریت مسئولان جمهوری اسلامی انتقاد کرد.
شهروند دیگری با اشاره به تشدید آلودگی هوا، از نگرانی خود درباره احتمال ابتلا به آسم سخن گفت.
او در این ویدیو ضمن اشاره به علائم تنفسی و مراجعهاش به پزشک، اقلام دارویی تجویز شده را نشان داد و از افزایش قیمت دارو انتقاد کرد.
کارشناسان هشدار میدهند تداوم خشکسالی، گسترش کانونهای گرد و غبار و موج گرمای شدید میتواند تابستانی بحرانی برای ایران رقم بزند.
