مطالب بیشتر
وزیران خارجه آلمان، بریتانیا و فرانسه (کشورهای موسوم به E3) که با عنوان تروئیکای اروپایی شناخته میشوند، همراه با کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اوایل هفته جاری با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، تماس گرفتهاند و برای برگزاری نشست جمعه در ژنو به توافق رسیدهاند.
این کشورها همچنین در حال هماهنگی با ایالات متحده هستند.
خبرگزاری رویترز جمعه ۳۰ خرداد به نقل از یک دیپلمات اروپایی نوشت که ایرانیها نمیتوانند با آمریکاییها پای میز بنشینند اما: «ما میتوانیم.»
او در ادامه گفت: «ما از آنها خواهیم خواست پیش از وقوع بدترین سناریو، به میز مذاکره درباره مسئله هستهای بازگردند؛ در حالی که نگرانیهای خود را درباره برنامه موشکی، حمایت از روسیه و بازداشت شهروندانمان نیز با ایشان مطرح خواهیم کرد.»
گفتوگوی عراقچی و طرفهای اروپایی قرار است بعدازظهر جمعه در ژنو برگزار شود. همان شهری که در سال ۲۰۱۳ نخستین توافق موقت هستهای میان ایران و قدرتهای جهانی در آن شکل گرفت و در نهایت به توافق جامع اقدام مشترک (برجام) سال ۲۰۱۵ منتهی شد.
گفتوگوهای جداگانهای که میان تهران و واشینگتن در جریان بود، پس از آن متوقف شد که اسرائیل در ۲۳ خرداد (۱۲ ژوئن) عملیات «طلوع شیران» را علیه سپاه پاسداران و فرماندهان آن، تاسیسات هستهای و توانمندیهای موشکی جمهوری اسلامی آغاز کرد.
عراقچی جمعه در صدا و سیمای جمهوری اسلامی گفت: «تا زمانی که تجاوز اسرائیل ادامه دارد، جایی برای مذاکره با آمریکا وجود ندارد.»
رویترز نوشت: «قدرتهای اروپایی از راهبرد مذاکراتی آمریکا بهطور فزایندهای ابراز نارضایتی کردهاند. آنها برخی از خواستههای ایالات متحده را غیرواقعگرایانه دانسته و نگرانند که چارچوب سیاسی اولیهای که آمریکا پیشنهاد داده، بیش از حد ضعیف باشد و به مذاکراتی بیپایان منجر شود.»
گفتوگوی پاریس با واشینگتن
به گفته یک منبع دیپلماتیک فرانسوی، ژان-نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، شامگاه پنجشنبه با مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، تماس تلفنی داشته است و روبیو در این تماس گفته که واشینگتن آماده است در هر زمانی مستقیما با تهران وارد گفتوگو شود.
این دو توافق کردهاند پس از نشست ژنو بار دیگر تماس بگیرند تا هماهنگیها ادامه یابد.
دو دیپلمات اروپایی نیز گفتهاند انتظاری برای دستیابی به یک تحول بزرگ در نشست ژنو وجود ندارد اما تاکید کردهاند که گفتوگو با تهران ضروری است، چرا که حتی پس از توقف جنگ نیز برنامه هستهای جمهوری اسلامی همچنان حلنشده باقی خواهد ماند و دانش فنی آن از بین نمیرود.
عراقچی گفته است که تهران همواره با اروپا گفتوگو داشته و افزوده است: «حتی حالا هم اگر چیزی برای گفتن دارند، ما گوش خواهیم داد. ما از دفاع از حقوق ملتمان شرمنده نیستیم و از کسی فرار نمیکنیم.»
یوهان وادفول، وزیر خارجه آلمان، نیز گفته است: «قدرتهای اروپایی همواره آماده گفتوگو بودهاند؛ مشروط بر آنکه ایران تعهد دهد به دنبال توسعه سلاح هستهای نخواهد رفت.»
او پیش از نشست ژنو گفت: «اگر این اراده جدی وجود داشته باشد، ما هم آمادگی لازم را برای ادامه مذاکرات داریم، اما اکنون نوبت ایران است.»
آمریکا و تصمیم ترامپ
دونالد ترامپ، رییسجمهوری ایالات متحده، اعلام کرده که ظرف دو هفته آینده تصمیم خواهد گرفت آیا به حملات اسرائیل علیه ایران خواهد پیوست یا نه.
دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا، گفته است که اکنون یک فرصت دو هفتهای برای دستیابی به راهحل دیپلماتیک وجود دارد.
پیش از آغاز حملات اسرائیل، تروئیکای اروپایی و آمریکا با ارائه یک قطعنامه در آژانس بینالمللی انرژی اتمی، تهران را به نقض تعهدات خود در چارچوب پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (انپیتی) متهم کردند.
این قطعنامه هفته گذشته در شورای حکام آژانس، تصویب شد.
جروزالم پست نوشت درگیری میان جمهوری اسلامی و اسرائیل بهسرعت به یک رویارویی تمامعیار همراه با تبادل موشکهای دوربرد تبدیل شده است.
با عبور مکرر موشکهای دو طرف از حریم هوایی سوریه و نزدیکی دمشق، سکوت دولت سوریه گمانهزنیهایی را درباره محاسبات سیاسی و نظامی این کشور ایجاد کرده است.
جروزالم پست افزود دمشق تاکنون هیچ بیانیه رسمیای درباره این مناقشه صادر نکرده است. رسانههای دولتی سوریه نیز با اظهاراتی مبهم، صرفا بر «اهمیت حاکمیت سوریه» تاکید کردهاند، بیآنکه موضع صریح دمشق در قبال جنگ جمهوری اسلامی و اسرائیل را بیان کنند.
احمد الشرع، رییسجمهوری سوریه در دوره انتقال قدرت، ۱۶ بهمن ۱۴۰۳ از سیاستهای تهران در قبال حکومت بشار اسد انتقاد کرد و گفت حضور شبهنظامیان جمهوری اسلامی در سوریه تهدیدی برای کل منطقه بود.
الشرع پیشتر و در ۳۰ آذر نیز گفته بود مخالفان با ساقط کردن اسد، پروژه جمهوری اسلامی در منطقه را ۴۰ سال به عقب بازگرداندند.
سکوت تحمیلی سوریه
جروزالم پست در ادامه گزارش خود نوشت برخی ناظران بر این باورند که سکوت سوریه بیش از آنکه نتیجه یک راهبرد سیاسی سنجیده باشد، حاصل اجبار و شرایط تحمیلی است.
سمیر عبدالله، تحلیلگر سیاسی و استاد روابط بینالملل در دانشگاه دمشق، در همین رابطه گفت: «اقتصاد شکننده و ظرفیت نظامی تحلیلرفته سوریه پس از بیش از یک دهه جنگ داخلی، به این کشور اجازه ورود به هیچ ماجراجویی سیاسی یا نظامی جدیدی را نمیدهد؛ حتی اگر از سوی متحدانش تحت فشار قرار گیرد.»
عبدالله شرایط کنونی سوریه را «حرکت بر روی لبه تیغ» توصیف کرد و افزود: «از یک سو، سوریه نمیتواند اتحاد سنتی خود را با ایران کنار بگذارد و از سوی دیگر، بهخوبی آگاه است که ورود مستقیم یا حتی موضعگیری شفاهی در این درگیری، میتواند این کشور را در معرض حملات گستردهتر از سوی اسرائیل قرار دهد.»
فشار مسکو بر دمشق برای اتخاذ موضع بیطرف
یک منبع دیپلماتیک غربی در بیروت در مصاحبه با رسانه «مدیا لاین» گفت روسیه در حال اعمال فشار بر سوریه است تا در قبال درگیری جمهوری اسلامی و اسرائیل بیطرف بماند.
این منبع که نخواست نامش فاش شود، افزود: «مسکو به دمشق هشدار داده از ورود علنی به درگیری یا فراهم کردن امکان استفاده علنی از خاک این کشور علیه اسرائیل خودداری کند، چرا که چنین اقدامی ممکن است به تنشی مهارناپذیر منجر شود و حضور نظامی روسیه در سوریه را نیز در معرض خطر قرار دهد.»
روسیه همچنان حضور نظامی قابل توجهی در پایگاه هوایی حمیمیم در استان لاذقیه سوریه دارد.
حکومت سوریه نگران شعلهور شدن نارضایتی مردمی
برخی ناظران معتقدند حکومت سوریه از بیم واکنشهای داخلی، از ورود به مناقشه حکومت ایران و اسرائیل پرهیز میکند.
در شرایطی که اقتصاد سوریه بهشدت آسیب دیده، حتی حمایت نمادین دمشق از یکی از طرفها میتواند به نارضایتی عمومی دامن بزند، بهویژه در مناطق جنوبی و غربی که پیش از این نیز صحنه اعتراضات بودهاند.
جروزالم پست نوشت: «این موضعگیری نشان میدهد دمشق در تلاش است مسیر دیپلماتیک محتاطانهای را طی کند؛ بدون محکوم کردن ایران یا تحریک اسرائیل، بر اصل حاکمیت ملی تاکید دارد و همزمان از هرگونه درگیری مستقیم فاصله میگیرد.»
احتمال توافق سوریه و اسرائیل؟
جروزالم پست در ادامه گزارش خود نوشت برخی رسانههای غربی احتمال شکلگیری نوعی تفاهم میان سوریه و اسرائیل با میانجیگری روسیه برای مهار دامنه درگیریها را مطرح کردهاند. با این حال، این گزارشها تاکنون بهصورت رسمی تایید نشدهاند.
این رسانه افزود: «دمشق بهخوبی آگاه است این جنگ، جنگ او نیست و هرگونه اشتباه محاسباتی میتواند با توجه به وضعیت شکننده اقتصادی و سیاسی کشور، پیامدهای فاجعهباری بههمراه داشته باشد.»
یک مقام پیشین وزارت دفاع سوریه در همین رابطه گفت: «این جنگ، جنگ ما نیست ... اما هر شب از بالای سر ما عبور میکند.»
