بر اساس گزارش سالانه سازمان حقوقبشری هانا از وضعیت حقوق بشر در کُردستان ایران در سال ۲۰۲۴، سرکوب سیستماتیک حقوق مدنی و سیاسی شهروندان کُرد در این سال تشدید شده و جمهوری اسلامی به بازداشتهای خودسرانه، اعدام، سرکوب فعالان و سرکوب اعتراضات مردمی در مناطق کُردنشین ادامه داده است.
اعدام ۱۲۴ شهروند کرد در ۲۰۲۴؛ بیشترین آمار در یک دهه اخیر
بر اساس این گزارش، ایران در سال ۲۰۲۴ دستکم ۱۲۴ شهروند کُرد را اعدام کرده است. هانا در گزارش خود نوشته این تعداد اعدام تنها شامل مواردی میشود که این سازمان توانسته است وقوع آنها را ثبت کند و شمار واقعی بسیار بالاتر از این است.
بسیاری از این احکام برای جرایمی همچون جرائم مرتبط با مواد مخدر صادر شدهاند که در استانداردهای بینالمللی جزو «جدیترین جنایات» محسوب نمیشوند و نباید برای آنها حکم اعدام صادر شود. از این تعداد، دستکم ۱۰ زندانی به دلایل سیاسی و عقیدتی اعدام شدهاند.
سازمان حقوق بشر هانا تاکید میکند که این اعدامها عمدتا در چارچوب تحکیم سرکوب سیاسی از طریق اعمال فضای ترس و وحشت بر جامعه صورت گرفته است.
علاوه بر این اعدامها، در سال ۲۰۲۴، چهار زندانی کُرد در زندانهای ایران تحت شرایط نامشخص جان خود را از دست دادند و مقامات رسمی، هیچ توضیح رسمی درباره علت مرگ آنها ارائه ندادهاند.
خشونت مرگبار علیه کولبران؛ ۴۱ کشته و ۲۱۶ زخمی در یک سال
در سال ۲۰۲۴، دستکم ۴۱ کولبر کرد با شلیک مستقیم نیروهای مرزبانی جمهوریاسلامی جان باختهاند و ۲۱۶ نفر دیگر زخمی شدهاند.
بسیاری از این افراد به دلیل شدت جراحات دچار معلولیت دائمی شدهاند. گزارش تاکید میکند که سرکوب کولبران نهتنها متوقف نشده بلکه شدت یافته است.
مینهای زمینی مرگبار در کردستان؛ ۱۰ قربانی در سال ۲۰۲۴
بر اساس همین گزارش در سال ۲۰۲۴، دستکم ۱۰ شهروند کُرد قربانی مینهای زمینی در مناطق مرزی شدهاند. از این تعداد ۵ نفر جان خود را از دست دادهاند و ۵ نفر دچار جراحات شدید از جمله معلولیت دائمی شدهاند.
گزارش تاکید میکند بسیاری از این مینها بازمانده جنگ ایران و عراق هستند، اما گزارشهایی وجود دارد که سپاه پاسداران در سالهای اخیر مینهای جدیدی در مناطق مرزی کار گذاشته است.
بازداشتهای گسترده و ناپدیدسازی قهری
بر اساس گزارش سازمان حقوقبشری هانا، در سال گذشته میلادی ماموران امنیتی دستکم ۶۴۰ شهروند کُرد بازداشت کرده یا ربودهاند.
بر اساس این گزارش، در بسیاری از موارد محل نگهداری بازداشتیها به مدت طولانی نامشخص مانده است. این بازداشتها اغلب بدون ارائه حکم قضایی و یا احضار قبلی انجام شده و خانوادهها تحت فشار قرار گرفتهاند که از پیگیری وضعیت عزیزانشان خودداری کنند.
نقض حق دادرسی عادلانه
در این گزارش به موارد متعددی از محاکمههای ناعادلانه و شکنجه جسمانی و روانی بر علیه زندانیان کرد اشاره شده است. در پروندههایی مانند پخشان عزیزی و وریشه مرادی، این فعالان با اتهاماتی سنگین، از جمله «بغی» (قیام علیه حکومت)، به اعدام محکوم شدهاند.
سازمان حقوق بشر هانا تاکید کرده که این محاکمهها به دور از استانداردهای بینالمللی دادرسی عادلانه انجام شده و احکام دادگاهها تحت فشارهای امنیتی صادر شده است.
تبعیض سیستماتیک در آموزش، اشتغال و خدمات اجتماعی
بر اساس این گزارش، کودکان کُرد همچنان از حق آموزش به زبان مادری خود محروماند و با تبعیضهای گسترده آموزشی مواجه هستند.
نرخ بالای بیکاری، عدم سرمایهگذاری در زیرساختها و فقر گسترده از دیگر چالشهای اقتصادی و اجتماعی کُردها در ایران است که جمهوری اسلامی هیچ تلاشی برای رفع آنها نکرده است.
در این گزارش اعلام شد که موجی از اعدامها پس از کشته شدن اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس در سفر به تهران آغاز شد و پس از کشته شدن حسن نصرالله، دبیرکل حزبالله، در حمله اسرائیل به بیروت، به اوج رسید.
از میان اعدامشدگان سال گذشته، محمد قبادلو و رضا رسایی، از زندانیان خیزش انقلابی مردم علیه جمهوری اسلامی، با اتهام قتل و بر اساس اعترافات اجباری اعدام شدند.
در این سال دستکم ۳۱ نفر، از جمله ۹ شهروند کُرد با اتهامهایی چون «محاربه، بغی و افسادفیالارض» اعدام شدند. همچنین جمشید شارمهد، شهروند ایرانی-آلمانی که یازدهم مرداد سال ۹۹ در سفری از آلمان به هند، پس از یک توقف سه روزه در دبی، از سوی ماموران جمهوری اسلامی ربوده شده بود، هفتم آبان، زیر حکم اعدام جان باخت.
محمود امیریمقدم، مدیر سازمان حقوق بشر ایران، گفت: «در حالی که توجه جهان به تنشهای فزاینده بین ایران و اسرائیل معطوف بود، جمهوری اسلامی از نبود نظارت بینالمللی سوءاستفاده کرد تا مردم خود را با اجرای روزانه پنج تا شش اعدام، به وحشت بیندازد.»
او تاکید کرد که مجازات اعدام همچنان «قویترین ابزار سرکوب سیاسی و بخشی از جنگ جمهوری اسلامی علیه مردم خود برای حفظ قدرت» است.
به گزارش منابع حقوق بشری، در حال حاضر حدود ۶۰ زندانی در سراسر کشور با اتهامات سیاسی یا امنیتی زیر حکم اعدام هستند که از جمله آنها میتوان به پخشان عزیزی، وریشه مرادی و شریفه محمدی، اشاره کرد.
بهمن ماه امسال، بیش از هزار و ۲۰۰ تن از جمله زنان زندانی سیاسی، فعالان زنان و فعالان علیه اعدام از ۴۴ کشور جهان، با صدور بیانیهای خواستار پایان دادن به اعدام زنان در ایران شدند.
بالاترین رقم اعدام زنان در ۱۷ سال گذشته
از اعدامهای سال گذشته تنها ۱۰ درصد یعنی ۹۵ اعدام از سوی مقامهای رسمی یا رسانههای داخلی گزارش شدهاند.
دستکم یک کودک-مجرم در میان اعدامشدگان بوده و ۳۱ زن نیز اعدام شدند که بالاترین آمار اعدام زنان طی دستکم ۱۷ سال گذشته بوده است.
حداقل پنج تن از اعدامشدگان سال گذشته از بیماریهای روحی-روانی یا معلولیت رنج میبردند.
۵۰۳ نفر (۵۱/۶ درصد) از این افراد با اتهامهای مربوط به مواد مخدر اعدام شدهاند. دستکم ۴۱۹ اعدام (۴۳درصد) مربوط به زندانیان با اتهام قتل بوده است.
سازمان حقوق بشر ایران اعلام کرد این اعدامها بهطور نامتناسبی اقلیتهای به حاشیه راندهشده، از جمله اقلیت بلوچ را تحت تاثیر قرار داده است.
اعدام سه برابری شهروندان افغانستان
در سال گذشته میلادی، دستکم ۲۲ نفر به اتهام تجاوز جنسی در ایران اعدام شدند و چهار نفر در ملاءعام به دار آویخته شدند.
در این سال حداقل ۸۰ شهروند افغان در ایران اعدام شدند که این آمار در سال ۲۰۲۳ برابر با ۲۵ تن و در سال ۲۰۲۲ برابر با ۱۶ تن بود.
شامگاه سهشنبه ۳۰ بهمن، گروهی از فعالان مدنی همزمان با پنجاهوششمین هفته کارزار «سهشنبههای نه به اعدام» در مقابل زندان اوین دست به تجمع اعتراضی زدند.
مدیر سازمان حقوق بشر ایران، کارزار «سهشنبههای نه به اعدام» را نقطه عطفی در جنبش لغو مجازات اعدام در ایران خواند.
روزنامه هممیهن، چهارشنبه یک اسفند گزارشی از چهاردهمین همایش سلامت روان و رسانه با عنوان «آرزومندی، نابرابری و سلامت روان» منتشر کرد که در آن، سخنرانان و متخصصان، نسبت به «بحران» افزایش اقدام به خودکشی، تفکر و توزیع جغرافیایی آن هشدار دادند.
به توصیه کارشناسان، اگر با فردی مواجه شدید که از جملات یا عباراتی حاکی از افسردگی یا تمایل به پایان زندگی استفاده میکند، از او بخواهید با یک پزشک متخصص معتمد، نهادهای فعال در این زمینه یا فردی مورد اعتماد درباره نگرانیهایش صحبت کند. اگر خودتان به خودکشی فکر میکنید، در ایران میتوانید با اورژانس اجتماعی با شماره ۱۲۳ تماس بگیرید.
رییس انجمن پیشگیری از خودکشی ایران در این نشست گفت انجمن تحت مدیریت او همواره بر ضرورت «شفافیت» در ارائه آمار مربوط به خودکشی تاکید کرده اما به دلیل اینکه او گفته است این آمارها در ایران «محرمانه»اند، برایش در دادسرای فرهنگ و رسانه به اتهام «نشر اکاذیب» تشکیل پرونده دادهاند.
به گفته یعقوبی، آمار خودکشی در ایران تا سال ۱۴۰۱ منتشر میشد اما بعد از آن متوقف شد.
در ایران، میزان اقدام به خودکشی را وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و آمار مرگها را سازمان پزشکی قانونی اعلام میکند.
زنانخانهدار در رتبه اول «اقدام به خودکشی»
یعقوبی در بخشی از سخنان خود دادههایی از فراوانی شیوههای مختلف اقدام به خودکشی در استانها ارائه کرد.
رییس انجمن پیشگیری از خودکشی ایران گفت در سال ۱۴۰۱، زنان خانهدار در رتبه چهارم «مرگ ناشی از خودکشی» بودند اما در «اقدام» با ۳۲/۸ درصد، رتبه اول را داشتهاند.
در زمینه «اقدام»، بعد از آنها، شاغلان با ۱۸/۸ درصد و سپس دانشآموزان با ۱۵/۲ درصد قرار گرفتهاند.
بر اساس نوع شغل هم در ایران، ۳۲ درصد یعنی حدود یکسوم خودکشیها مربوط به کارگران بوده است.
بعد از آنها به ترتیب دانشجویان و دانشآموزان با ۱۹ درصد، خانهداران با ۱۱ درصد و مشاغل آزاد با ۱۱ درصد قرار میگیرند. حدود ۷۶ درصد خودکشیها از سوی افراد با تحصیلات پایین رخ میدهد.
یعقوبی یادآوری کرد: «شواهد نشان میدهند تأهل افراد، عامل پیشگیریکننده از خودکشی نیست.»
میزان خودکشی در ایران
به گفته یعقوبی، آخرین آمار خودکشی در دنیا سالانه ۷۲۰ هزار نفر و در ایران بیش از هفت هزار و ۶۰۳ نفر است.
میزان «جانباختگان ناشی از خودکشی» در سال ۱۴۰۱، شش هزار و ۹۱۸ نفر بوده است.
بر اساس این دادهها، نرخ میزان خودکشی در کل کشور ۸/۱ است اما ایلام با ۱۸/۷ درصد، دو و نیم برابر بیش از میانگین کشوری را دارد.
علاوه بر ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، همدان و چهارمحال و بختیاری، بهعنوان استانهای زاگرسنشین، بالاترین میزان خودکشی را در کشور دارند.
بعد از آنها استانهایی مانند گیلان، لرستان، اردبیل و آذربایجان شرقی قرار میگیرند و سمنان، هرمزگان، خراسانها و هرمزگان هم کمترین آمار را دارند.
به گفته یعقوبی، جوانان ۲۵ تا ۳۴ ساله بیشترین اقدام به خودکشی را در سال ۱۴۰۰ داشتهاند، در حالی که در جهان، ۵۸ درصد خودکشیها مربوط به افراد زیر ۵۰ سال است.
از سوی دیگر، آمار خودکشی در جوانان ۱۵ تا ۲۹ سال هم بهعنوان سومین علت مرگ شناخته میشود.
این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه در ایران ۸۰ درصد خودکشیها برای افراد زیر ۵۰ سال است، گفت: «این آمار، نشاندهنده ناامیدی نسل جوان و مولد در کشور است.»
روند رو به رشد خودکشی در ایران
وضعیت ایران از نظر «آمار رو به رشد خودکشی» هم وخیم و بحرانی است.
یعقوبی در این زمینه گفت: «ما به دنیا گفتهایم آمار خودکشی در ایران ۴/۳ درصد است اما بررسیها نشان میدهند عدد دقیق ۷/۳ درصد است.»
در سطح جهانی، نرخ خودکشی از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ میلادی از ۱۴ درصد به ۹/۵ درصد کاهش یافته است.
در ایران، از سال ۹۰ تاکنون، روند خودکشی بالا رفته و از عدد ۴/۷ درصد به ۸/۱ درصد در سال ۱۴۰۱ و ۸/۹ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده است.
به گفته رییس انجمن پیشگیری از خودکشی، در چهار سال اخیر، سالانه ۱۰ درصد به مرگهای ناشی از خودکشی در ایران اضافه شده است.
او تخمین زد که آمار خودکشی در ایران در پایان سال جاری به ۹/۶ یا ۹/۷ درصد برسد.
به گفته یعقوبی، نسبت مرگ ناشی از خودکشی در مردان در برابر زنان در دنیا دو برابر است اما در ایران، میزان خودکشی در مردان ۱۱/۵ و در زنان ۴/۶ درصد است.
برای رسیدن به آمار نسبی «اقدام به خودکشی»، باید طبق یک قاعده، خودکشیهای اتفاق افتاده را ضرب در ۲۰ کرد. اگر عدد نهایی دوباره ۲۰ برابر شود، میتوان به نرخ نسبی «افکار خودکشی» رسید.
با این فرمول، در ایران سالانه ۱۵۲ هزار و ۶۰ مورد اقدام به خودکشی و بیش از سه میلیون و ۴۱ هزار مورد افکار خودکشی وجود داشته است.
