مطالب بیشتر
جولانی کیست و چگونه به تاثیرگذارترین رهبر مخالفان اسد تبدیل شده است؟
رهبر هیات تحریر شام، مهمترین گروه مسلح مخالف حکومت سوریه، جمعه ۱۶ آذر در مصاحبه با شبکه خبری سیانان تاکید کرد که «رژیم اسد مرده» است.
او افزود: «ما حکومتی بر اساس شورای مردمی تشکیل خواهیم داد که نهادی باشد و نه مبتنی بر یک حاکم که تصمیمات خودسرانه بگیرد.»
جولانی که بهعنوان فرمانده شاخه القاعده در سوریه، چهرهای در سایه به شمار میرفت، حتی زمانی که گروهش در قامت قدرتمندترین جناح با ارتش سوریه میجنگید، دور از انظار عمومی بود.
او پس از قطع رابطه با القاعده در سال ۲۰۱۶، بهتدریج در کانون توجه قرار گرفت، نام گروه خود را از جبهه النصره به هیات تحریر شام تغییر داد و بهعنوان جریان پیشتاز در مناطق شمال غرب سوریه ظاهر شد.
این تحول زمانی جلب توجه کرد که نیروهای تحریر شام به رهبری جولانی، حلب و سپس حما را به تصرف خود درآوردند.
پس از ورود شورشیان به حلب، بزرگترین شهر سوریه قبل از آغاز جنگ داخلی، ویدیویی منتشر شد که نشان میدهد که جولانی دستور محافظت از مردم را صادر و مخالفان مسلح را از ورود به خانهها منع میکند.
ویدیوی دیگری نیز نشان میدهد که چهارشنبه ۱۴ آذر هنگام بازدید جولانی از ارگ حلب، یک جنگجوی او پرچم انقلاب سوریه را به اهتزاز درمیآورد که زمانی از سوی جبهه النصره بهعنوان نمادی از ارتداد شناخته میشد.
جولانی از زمان آغاز مناقشه اخیر، بیانیههایی را به نام واقعی خود، احمد الشرع، صادر کرده است.
جاشوا لندیس، کارشناس مسائل سوریه و رییس مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه اوکلاهاما، در مصاحبه با خبرگزاری رویترز گفت: «جولانی باهوشتر از اسد است. او از خود چهرهای جدید ترسیم کرده، متحدان جدیدی یافته و به اقلیتها رو کرده است.»
آرون لاند، عضو اندیشکده سنچری اینترنشنال هم گفت که جولانی و تحریر شام بهوضوح تغییر کردهاند اما با این حال همچنان «تا حدی تندرو» باقی ماندهاند.
او افزود: «آنها به بازی تبلیغاتی رو آورده و نشان میدهند که مانند گذشته متعصب نیستند. القاعده قدیمی یا داعش هرگز این کار را انجام نداده است.»
برخی تحلیلگران باور دارند جولانی احتمالا این سیاست را از طالبان آموخته. گروهی که پس از بازگشت به قدرت در افغانستان، رویکرد متفاوتی در برابر مردم، مخالفان پیشین و اقلیتهای مذهبی و قومی در این کشور در پیش گرفته است.
جولانی و القاعده
جولانی پیش از تاسیس جبهه النصره، برای القاعده در عراق جنگیده بود و در آنجا پنج سال را در زندانی متعلق به آمریکا گذراند.
ایالات متحده جولانی را در سال ۲۰۱۳ بهعنوان تروریست معرفی و اعلام کرد القاعده عراق او را موظف به سرنگونی حکومت اسد و استقرار قوانین شریعت اسلامی در سوریه کرده است.
به گفته مقامهای آمریکایی، النصره با انجام حملات انتحاری، غیرنظامیان را کشته و از دیدگاههای فرقهای خشونتآمیز حمایت کرده است.
ترکیه، اصلیترین حامی خارجی مخالفان سوریه نیز هیات تحریر شام را بهعنوان گروهی تروریستی معرفی کرده است.
آنکارا از برخی دیگر از گروههایی که در شمال غرب سوریه میجنگند، حمایت میکند.
جولانی اولین مصاحبه خود با یک رسانه را در سال ۲۰۱۳ با شبکه خبری الجزیره انجام داد، در حالی که دستمالی تیره بر صورت داشت و پشت خود را به دوربین کرده بود. او در این گفتوگو، خواستار اداره سوریه بر اساس قوانین شرعی شد.
حدود هشت سال بعد، او برای مصاحبه با شبکه آمریکایی فرانتلاین حاضر شد و با پیراهن و ژاکت روبهروی دوربین نشست.
جولانی در این مصاحبه تاکید کرد تروریستی خواندن گروه او ناعادلانه است و او با کشتار مردم بیگناه موافق نیست.
او توضیح داد که چگونه اعضای جبهه النصره از شش نفری که او را از عراق همراهی میکردند، در عرض یک سال به پنج هزار نفر افزایش یافت.
جولانی همچنین تاکید کرد گروهش هرگز تهدیدی برای غرب نبوده است.
او افزود: «همکاری ما با القاعده پایان یافته است و حتی زمانی که با القاعده همکاری داشتیم، مخالف انجام عملیات در خارج از سوریه بودیم و انجام اقدامات خارجی کاملا خلاف سیاست ماست.»
جولانی پس از این که داعش در سال ۲۰۱۳ به دنبال کنترل کامل بر جبهه النصره بود، جنگ خونینی را علیه متحد قدیمی خود، ابوبکر بغدادی انجام داد. داعش سپس در نبرد با ائتلافی به رهبری آمریکا شکست خورد و از قلمروی خود در سوریه و عراق بیرون رانده شد.
در حالی که داعش در حال فروپاشی بود، جولانی کنترل هیات تحریر شام را بر استان ادلب در شمال غربی سوریه مستحکم کرد و یک نهاد مدنی به نام «دولت نجات» به وجود آورد.
دولت سوریه، هیات تحریر شام و سایر شورشیانی را که علیه حکومت اسد قیام کردند، تروریست میداند.
همزمان با پیشروی شورشیان، هیات تحریر شام بیانیههای متعددی صادر کرده است تا به علویهای شیعه و دیگر اقلیتهای سوریه در مورد امنیتشان اطمینان دهد.
در یکی از این بیانیهها از علویها خواسته شده است از دولت اسد جدا شوند و بخشی از سوریه آینده باشند که «فرقهگرایی را به رسمیت نمیشناسد».
جولانی ۱۴ آذر در پیامی به ساکنان یک شهر مسیحینشین در جنوب حلب تاکید کرد از آنها و اموالشان محافظت خواهد شد.
او از آنها خواست در خانههای خود بمانند و به «جنگ روانی» حکومت سوریه توجه نکنند.
روابط جمهوری اسلامی و سوریه بعد از آغاز بهار عربی در سال ۱۳۸۹ شکل تازهای به خود گرفت و ایران یار استراتژیک حکومت اسد در مبارزه با مخالفانش شد.
مقامهای جمهوری اسلامی بارها افشا کردهاند که پس از بهار عربی و شروع اعتراضات در سوریه همه دنیا حتی حماس خواستار کنارهگیری بشار اسد از قدرت شده بودند اما خامنهای بر ابقای او اصرار داشت.
حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه پیشین در مصاحبهای در اسفند ۱۴۰۱ در بیان مواضع خامنهای در دیدار با بشار اسد گفته بود که او تاکید کرده «باید با همه توان هر اقدامی که لازم است در شکست نقشهای که منطقه و جهان اسلام را دربرگرفته اقدام شود.»
خامنهای بارها گفته بود ایران و سوریه «عمق استراتژیک» یکدیگرند.
حسن نصرالله، دبیرکل پیشین حزبالله لبنان هم درباره نقش بشار اسد در حمایت از گروههای نیابتی جمهوری اسلامی موسوم به «محور مقاومت» گفته بود: «سوریه، ستون خیمه است»
آخرین دیدار پس از مرگ رئیسی
آخرین دیدار بشار اسد و خامنهای پس از مرگ ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان و حضور او در ایران برای تسلیت رخ داد.
خامنهای در این دیدار گفته بود که کشورهای غربی در سقوط نظام سیاسی این کشور «موفق نشدند و اینک نیز قصد دارند با شیوههای دیگر و از جمله وعدههایی که هیچ گاه به آنها عمل نخواهند کرد، سوریه را از معادلات منطقه خارج کنند.»
او تاکید کرده بود: «همه باید امتیاز ویژه دولت سوریه یعنی مقاومت را در مقابل چشم خود مشاهده کنند.»
استعفای ظریف پس از بی خبری از سفر بشار اسد
بشار اسد سفرهای متعددی به تهران داشت اما جنجال برانگیزترین سفر او در سال ۱۳۹۷ بود که به دلخوری محمد جواد ظریف، وزیر خارجه وقت انجامید و او به دلیل مطلع نبودن از این سفر و غیابش در دیدار خامنهای و اسد، استعفا کرد.
این سفر بشار اسد اولین سفر او پس از آغاز اعتراضها در سال ۲۰۱۱ بود و بعدها رسانههای ایران خبر دادند که قاسم سلیمانی به دمشق سفر کرده و با هواپیمای خود او را به تهران آورده است.
خامنهای در این دیدار گفته بود که «استقامت رییسجمهور و مردم سوریه و پافشاری آنان بر مقاومت رمز پیروزی و به شکست کشاندن آمریکا و مزدوران منطقهای آن» است.
سخنان پیش از اعتراضات و بهار عربی
بشار اسد در سال ۱۳۷۹ جانشین پدرش شد و خامنهای در دیدارهایش او را جانشین مناسبی برای حافظ اسد خوانده بود.
خامنهای در بهمن سال ۱۳۷۹ و در اولین دیدار با بشار اسد با اشاره به روابط «مستحکم» جمهوری اسلامی ایران و سوریه، شرایط کنونی منطقه را بسیار متفاوت از دهههای گذشته خوانده بود.
سخنان خامنهای در دوره دوم دولت خاتمی و دوره اول احمدی نژاد و پیش از شروع بهار عربی تاکید بر روابط دو کشور و همچنین گفتوگو درباره وضعیت عراق پس از حمله بود.
حافظ اسد و حزب بعث سوریه نیز مانند جمهوری اسلامی با صدام حسین و دولت عراق درگیر بودند. به همین دلیل دولت سوریه نیز از جمهوری اسلامی در جنگ با عراق حمایت میکرد.
در مقابل جمهوری اسلامی به سوریه نفت خام مجانی میداد.
در همین حال مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۳ قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن به دولت سوریه یک میلیون تن نفت مجانی تحویل داده میشد و پنج میلیون تن نفت نیز با تخفیف ۵/۲ دلار در هر بشکه به این کشور فروخته میشد.
جمهوری اسلامی در عین مخالفت با حمله آمریکا به عراق پس از سقوط صدام حسین نیروهای نیابتی خود در این کشور را شکل داد.
خامنهای در اسفند سال ۱۳۸۱ در دیدار با بشار اسد که پس از حمله آمریکا به عراق انجام میشد، از همکاری نزدیک ایران و سوریه در همه زمینهها از جمله مساله عراق استقبال کرد.
او گفت: «ممکن است آمریکاییها در کوتاهمدت، برخی ضررها و ضربهها را به منطقه وارد آورند اما مقاومت ملتها در نهایت بزرگترین ضربه را به آمریکا میزند و به فروپاشی ابرقدرتی این کشور منتهی خواهد شد.»
خامنهای سال ۱۳۸۳ نیز در دیدار با بشار اسد ضمن گفتوگو درباره وضعیت عراق خطاب به بشار اسد گفته بود: «حضور جنابعالی به عنوان شخصیتی لایق و شجاع در راس کشور سوریه خلا نبود مرحوم حافظ اسد را جبران کرده است.»
او در سال ۱۳۸۵ نیز درباره بشار اسد گفته بود: «روابط ۲۸ساله جمهوری اسلامی ایران و سوریه از دیرینهترین و ممتازترین روابط کشورها در منطقه است و این ارتباط صمیمی باید بیش از پیش تقویت شود.»
سخنان درباره بشار اسد در سخنرانیها؛«مبارز مقاوم و بزرگ»
رهبر جمهوری اسلامی علاوه بر دیدار با بشار اسد بارها در سخنان خود درباره سوریه و به تعبیری دولت بشار اسد سخن گفته است.
او ۳۰ شهریور ۱۳۹۶ در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری گفته بود:«محور اصلی نقشه [آمریکا برای خاورمیانه]... عبارت بود از سوریه، لبنان، عراق؛ این سه کشور، سه محور و سه مرکزی بودند.»
او در ۱۰ اسفند همان سال نیز در دیدار با وزیر اوقاف سوریه گفته بود: «جناب آقای بشار اسد رییسجمهور محترم سوریه در چهره یک مبارز و مقاوم بزرگ ظاهر شد؛ تردید در او به وجود نیامد و ثابت ایستاد؛ این برای یک ملّت خیلی مهم است.»
روسیه نیز در کنار جمهوری اسلامی حامی بشار اسد بود. با این حال درباره عملکرد روسیه و درگیر نشدن نیروهای این کشور در سوریه با مخالفان بشار اسد ابهامهای زیادی مطرح شده است.
رهبر جمهوری اسلامی سال ۱۳۹۴ نیز در دیدار با پوتین گفته بود:«اصرار آمریکاییها بر رفتن بشار اسد یعنی رییسجمهور قانونی و منتخب مردم سوریه از جمله نقاط ضعف سیاستهای اعلامی واشنگتن است.»
اینک برخی از رسانههای حکومت ضمن بازنشر برخی سخنان خامنه ای تلاش می کنند کدهایی ارائه کنند و بگویند که او هشدارهای لازم به بشار اسد را درباره اقدامات احتمالی برای سرنگونی او داده بود اما در سخنان منتشر شده او نشانی از این موضوع دیده نمیشود.
