مطالب بیشتر
روابط جمهوری اسلامی و سوریه بعد از آغاز بهار عربی در سال ۱۳۸۹ شکل تازهای به خود گرفت و ایران یار استراتژیک حکومت اسد در مبارزه با مخالفانش شد.
مقامهای جمهوری اسلامی بارها افشا کردهاند که پس از بهار عربی و شروع اعتراضات در سوریه همه دنیا حتی حماس خواستار کنارهگیری بشار اسد از قدرت شده بودند اما خامنهای بر ابقای او اصرار داشت.
حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه پیشین در مصاحبهای در اسفند ۱۴۰۱ در بیان مواضع خامنهای در دیدار با بشار اسد گفته بود که او تاکید کرده «باید با همه توان هر اقدامی که لازم است در شکست نقشهای که منطقه و جهان اسلام را دربرگرفته اقدام شود.»
خامنهای بارها گفته بود ایران و سوریه «عمق استراتژیک» یکدیگرند.
حسن نصرالله، دبیرکل پیشین حزبالله لبنان هم درباره نقش بشار اسد در حمایت از گروههای نیابتی جمهوری اسلامی موسوم به «محور مقاومت» گفته بود: «سوریه، ستون خیمه است»
آخرین دیدار پس از مرگ رئیسی
آخرین دیدار بشار اسد و خامنهای پس از مرگ ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان و حضور او در ایران برای تسلیت رخ داد.
خامنهای در این دیدار گفته بود که کشورهای غربی در سقوط نظام سیاسی این کشور «موفق نشدند و اینک نیز قصد دارند با شیوههای دیگر و از جمله وعدههایی که هیچ گاه به آنها عمل نخواهند کرد، سوریه را از معادلات منطقه خارج کنند.»
او تاکید کرده بود: «همه باید امتیاز ویژه دولت سوریه یعنی مقاومت را در مقابل چشم خود مشاهده کنند.»
استعفای ظریف پس از بی خبری از سفر بشار اسد
بشار اسد سفرهای متعددی به تهران داشت اما جنجال برانگیزترین سفر او در سال ۱۳۹۷ بود که به دلخوری محمد جواد ظریف، وزیر خارجه وقت انجامید و او به دلیل مطلع نبودن از این سفر و غیابش در دیدار خامنهای و اسد، استعفا کرد.
این سفر بشار اسد اولین سفر او پس از آغاز اعتراضها در سال ۲۰۱۱ بود و بعدها رسانههای ایران خبر دادند که قاسم سلیمانی به دمشق سفر کرده و با هواپیمای خود او را به تهران آورده است.
خامنهای در این دیدار گفته بود که «استقامت رییسجمهور و مردم سوریه و پافشاری آنان بر مقاومت رمز پیروزی و به شکست کشاندن آمریکا و مزدوران منطقهای آن» است.
سخنان پیش از اعتراضات و بهار عربی
بشار اسد در سال ۱۳۷۹ جانشین پدرش شد و خامنهای در دیدارهایش او را جانشین مناسبی برای حافظ اسد خوانده بود.
خامنهای در بهمن سال ۱۳۷۹ و در اولین دیدار با بشار اسد با اشاره به روابط «مستحکم» جمهوری اسلامی ایران و سوریه، شرایط کنونی منطقه را بسیار متفاوت از دهههای گذشته خوانده بود.
سخنان خامنهای در دوره دوم دولت خاتمی و دوره اول احمدی نژاد و پیش از شروع بهار عربی تاکید بر روابط دو کشور و همچنین گفتوگو درباره وضعیت عراق پس از حمله بود.
حافظ اسد و حزب بعث سوریه نیز مانند جمهوری اسلامی با صدام حسین و دولت عراق درگیر بودند. به همین دلیل دولت سوریه نیز از جمهوری اسلامی در جنگ با عراق حمایت میکرد.
در مقابل جمهوری اسلامی به سوریه نفت خام مجانی میداد.
در همین حال مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۳ قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن به دولت سوریه یک میلیون تن نفت مجانی تحویل داده میشد و پنج میلیون تن نفت نیز با تخفیف ۵/۲ دلار در هر بشکه به این کشور فروخته میشد.
جمهوری اسلامی در عین مخالفت با حمله آمریکا به عراق پس از سقوط صدام حسین نیروهای نیابتی خود در این کشور را شکل داد.
خامنهای در اسفند سال ۱۳۸۱ در دیدار با بشار اسد که پس از حمله آمریکا به عراق انجام میشد، از همکاری نزدیک ایران و سوریه در همه زمینهها از جمله مساله عراق استقبال کرد.
او گفت: «ممکن است آمریکاییها در کوتاهمدت، برخی ضررها و ضربهها را به منطقه وارد آورند اما مقاومت ملتها در نهایت بزرگترین ضربه را به آمریکا میزند و به فروپاشی ابرقدرتی این کشور منتهی خواهد شد.»
خامنهای سال ۱۳۸۳ نیز در دیدار با بشار اسد ضمن گفتوگو درباره وضعیت عراق خطاب به بشار اسد گفته بود: «حضور جنابعالی به عنوان شخصیتی لایق و شجاع در راس کشور سوریه خلا نبود مرحوم حافظ اسد را جبران کرده است.»
او در سال ۱۳۸۵ نیز درباره بشار اسد گفته بود: «روابط ۲۸ساله جمهوری اسلامی ایران و سوریه از دیرینهترین و ممتازترین روابط کشورها در منطقه است و این ارتباط صمیمی باید بیش از پیش تقویت شود.»
سخنان درباره بشار اسد در سخنرانیها؛«مبارز مقاوم و بزرگ»
رهبر جمهوری اسلامی علاوه بر دیدار با بشار اسد بارها در سخنان خود درباره سوریه و به تعبیری دولت بشار اسد سخن گفته است.
او ۳۰ شهریور ۱۳۹۶ در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری گفته بود:«محور اصلی نقشه [آمریکا برای خاورمیانه]... عبارت بود از سوریه، لبنان، عراق؛ این سه کشور، سه محور و سه مرکزی بودند.»
او در ۱۰ اسفند همان سال نیز در دیدار با وزیر اوقاف سوریه گفته بود: «جناب آقای بشار اسد رییسجمهور محترم سوریه در چهره یک مبارز و مقاوم بزرگ ظاهر شد؛ تردید در او به وجود نیامد و ثابت ایستاد؛ این برای یک ملّت خیلی مهم است.»
روسیه نیز در کنار جمهوری اسلامی حامی بشار اسد بود. با این حال درباره عملکرد روسیه و درگیر نشدن نیروهای این کشور در سوریه با مخالفان بشار اسد ابهامهای زیادی مطرح شده است.
رهبر جمهوری اسلامی سال ۱۳۹۴ نیز در دیدار با پوتین گفته بود:«اصرار آمریکاییها بر رفتن بشار اسد یعنی رییسجمهور قانونی و منتخب مردم سوریه از جمله نقاط ضعف سیاستهای اعلامی واشنگتن است.»
اینک برخی از رسانههای حکومت ضمن بازنشر برخی سخنان خامنه ای تلاش می کنند کدهایی ارائه کنند و بگویند که او هشدارهای لازم به بشار اسد را درباره اقدامات احتمالی برای سرنگونی او داده بود اما در سخنان منتشر شده او نشانی از این موضوع دیده نمیشود.
فراس مقصد، یک کارشناس امور خاورمیانه، سقوط بشار اسد را لحظهای تاریخی برای منطقه توصیف کرد، اما نسبت به وضعیت اقلیتهای سوریه ابراز نگرانی کرد.
این پژوهشگر ارشد موسسه خاورمیانه به شبکه سیانان گفت: «این لحظهای تاریخی نه فقط برای مردم سوریه، بلکه برای مردم منطقه، از جمله لبنانیها و فلسطینیهاست.»
او افزود که رژیم اسد به مدت بیش از ۵۰ سال با شعار آزادی، وحدت و سوسیالیسم، بسیاری را در سوریه سرکوب، شکنجه و ناپدید کرده و حتی لبنانیها و فلسطینیها را نیز در دوران اشغال لبنان تحت فشار قرار داده است.
مقصد تاکید کرد: «بدون شک این لحظهای خوشحالکننده برای بسیاری از مردم است اما این تحولات میتواند برای اقلیتهای مذهبی مانند علویها، اسماعیلیها، دروزیها و مسیحیان خطرناک باشد.»
