شهروندان آمریکایی حق دارند بگویند که دونالد ترامپ را میخواهند یا نمیخواهند یا کامالا هریس را به عنوان رهبر کشور میپذیرند یا خیر. اما در ایران، مردم حق انتخاب رهبر، یعنی مقام اول کشور را ندارند. در حقیقت، این تفاوت بنیادین میان یک انتخابات واقعی است با آنچه در ایران تحت عنوان انتخابات برگزار میشود.
در ایران، نه تنها مردم در انتخاب یا عزل رهبر هیچ نقشی ندارند، بلکه حتی در انتخاب رییسجمهوری هم که مقام دوم کشور محسوب نمیشود، آزادی و اختیار واقعی ندارند.
انتخاب مردم از نظر نامزدهای موجود محدود است و رییسجمهوری ایران، به دلیل قدرت نهادهای تحت امر رهبری مانند سپاه پاسداران و قوه قضاییه، عملا اختیارات جزیی دارد و حتی به عنوان مقام دوم هم در ساختار قدرت جایگاه واقعی ندارد.
در آمریکا، تصمیمگیری در مورد این که ترامپ بازگردد یا نه و این که هریس مقام اول کشور شود یا نه، کاملا به عهده مردم است و هیچ نهادی بر این تصمیمات مردم مسلط نیست.
برعکس، در ایران، رهبر جمهوری اسلامی خود را نماینده خدا در میان مردم میداند و حتی ادعا میکند که زبان خدا است.
تفاوت دیگر در این است که در آمریکا نهادی مانند شورای نگهبان وجود ندارد که صلاحیت نامزدها را به صلاحدید خود رد کند و تصمیم بگیرد چه کسی میتواند در انتخابات شرکت کند و چه کسی نمیتواند.
در ایران، شورای نگهبان که به جای ۸۷ میلیون نفر تصمیم میگیرد، اختیار دارد تا نتایج انتخابات را در صورت صلاحدید باطل اعلام کند.
رییس این شورا، احمد جنتی، با ۹۸ سال سن در شرایطی قرار دارد که حتی قادر به پیدا کردن سوراخ صندوق رای نیست. با این حال، او اختیار دارد انتخابات را به کلی باطل اعلام کند.
در آمریکا، پس از رایگیری و اعلام نتایج، رای مردم نهایی است و نیازی نیست کسی خود را بالاتر از رای مردم بداند و بگوید که رای آنها را باید «تنفیذ» کند.
در قانون اساسی آمریکا، رای مردم بالاتر از هر مقام دیگری قرار دارد در حالی که در ایران، تا زمانی که رهبر حکم رییسجمهوری را تنفیذ نکند، رییسجمهوری جایگاه رسمی ندارد.
در بحث دخالت نظامیان هم تفاوتهای عمدهای دیده میشود.
در آمریکا، نیروهای نظامی نه تنها حق دخالت در انتخابات ندارند بلکه اصولا حق ورود به سیاست را نیز ندارند؛ مگر آن که از نیروهای مسلح خارج شوند.
اگر ژنرالی بخواهد به نفع یا ضرر یک نامزد سخنرانی کند، فورا از سمت خود برکنار میشود اما در ایران، سرداران سپاه پاسداران نقش فعالی در انتخابات دارند و حتی با لباس رسمی نظامی در حمایت از کاندیداها حضور مییابند.
رسانههای آزاد نیز یکی دیگر از تفاوتهای مهم در فرایند انتخابات آمریکا و ایران است.
رسانهها در آمریکا بهطور کامل آزاد هستند تا در مورد هر جزییات انتخابات بهطور گسترده گزارش و تحلیل ارائه دهند. بر خلاف ایران که هیات نظارت بر مطبوعات و شورای عالی امنیت ملی، رسانهها را تحت فشار و سانسور قرار میدهند تا تنها اخبار و تحلیلهای مورد تایید حکومت را منتشر کنند.
در نهایت، نظرسنجیها در انتخابات آمریکا آزاد و متنوع هستند و مردم میتوانند با استناد به نتایج نظرسنجیهای مستقل، تصمیمگیری کنند اما در ایران، نظرسنجیها معمولا محرمانه هستند و غالبا به وسیله نهادهای امنیتی انجام میشوند تا به حکومت بگویند چگونه میتواند افکار عمومی را «مدیریت» کند یا در انتخابات دخالت کند.
از این گذشته، در آمریکا، مقام اول کشور همواره در معرض سوال رسانهها و مردم قرار میگیرد و خبرنگاران به او دسترسی دارند اما در ایران، رهبر حکومت تنها از طریق سخنرانیهای یکطرفه با مردم در ارتباط است و به سوالات و ابهامات مردم پاسخ نمیدهد.
علی خامنهای در ۳۵ سال دوره رهبری خود هزار و ۹۲۹ سخنرانی داشته، بدون این که حتی یک نوبت در نشست خبری با خبرنگاران داخلی و خارجی شرکت کند.
