غلامعلی شهرکی به روزنامه هممیهن گفت ظرفیت آبی که در ماه از سد کمال خان خارج میشود اصلا قابل قبول نیست و حتی اگر تمام دریچههای این سد باز باشند، بیش از «۸۰ متر مکعب در ثانیه» آب به ایران نمیرسد.
اخیرا حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رییسجمهور در امور افغانستان گفته سفارت ایران در افغانستان مجموع منافع کشور را در تعامل با طالبان مدنظر دارد و مسئله حقابه سیستان و بلوچستان اولویت نخست ما در این تعاملات نیست و آنچه تاکنون اتفاق افتاده است تخصیص به موقع حقابه هیرمند است.»
حقابه ایران بر اساس قرارداد سال ۱۳۵۱ بین دو کشور، حدود ۸۲۰ میلیون مترمکعب در سال است.
شورهزار گودزره منطقهای در نزدیکی سد کمال خان در ۸۰ کیلومتری مرز ایران و در کشور افغانستان است.
به گفته نماینده شهرستان زابل اگر بیشتر از این مقدار، آبی در قالب سیل یا سیلاب به سد برخورد کند، طراحی سد بهگونهای است که این آب مازاد به شورهزار گودزره میرود.
شهرکی از پیشنهاد ساخت یک «کانال سرریز» برای انتقال بخشی از آب از افغانستان به ایران در سال گذشته خبر داده تا بتواند حقابه ایران و آب مورد نیاز تالاب بینالمللی هامون را تامین کند.
این نماینده گفته اگر این کانال سرریز در سال جاری وجود داشت، میتوانست بخشی از آن آب وارد تالاب شده و باعث بهبود زندگی مردم شود.
کارشناسان میگویند با توجه به اینکه عمق تالاب هامون کم و تبخیر آن زیاد است، باید سالانه یک تا سه میلیارد مترمکعب آب وارد این تالاب شود تا حجم آن ثابت بماند.
به گفته شهرکی اگر در سال گذشته این کانال ایجاد شده بود در ششماه گذشته «حدود سه میلیارد مترمکعب آب به جای ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب ورودی» داشتیم و تالاب هم آبگیری میشد و مردم هر دو طرف از شر ریزگردها که جان و زندگی مردم را در خطر قرار داده نجات مییافتند.
احمد قنبری، استاد تمام اکولوژی کشاورزی دانشگاه زاهدان هم گفته افغانستان از آب بهعنوان یک اهرم فشار، علیه ایران استفاده میکند تا در مذاکرهها قدرت چانهزنی بالاتری داشته باشد.
او برخلاف شهرکی با اشاره به برنامه توسعه ۱۷۰ هزار هکتار زمینی افغانستان گفته که این کشور حتما برای آبهایی که به بیراهه کشانده برنامه دارد و قرار است آن منطقه به کمک کانال کمالخان تبدیل به قطب تولید غلات شود.
به گفته قنبری بحث حقابه هامون و دریاچه تنها بحث اشتغال نیست؛ نفس مردم به دریاچه وصل است: «باید بدانیم بدون هامون و محیط زیست آن زندگی در سیستان و بلوچستان میسر نیست.»
در دی ۱۴۰۲ محمدرضا علیمرادی، سرپرست اداره حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، گفت دو سال است که طالبان حقآبه ایران را نداده و تمام پهنه تالاب هامون کاملا خشک شده است.
بیآبی یک بحران ملی است
مشکل بیآبی در فلات ایران مختص سیستان و بلوچستان نیست، محمد فرامرز، مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از زیرمجموعههای وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده که در حال حاضر آبخوانهای کشور حدود ۱۴۰ میلیارد متر مکعب کسری دارد.
به گفته او هر هکتار اجرای پروژههای تغذیه مصنوعی هزار متر مکعب روانآب را به منابع آب زیرزمینی تزریق میکند و هر قدر سطح عملیات بیشتر باشد، میزان تغذیه منابع آب زیرزمینی افزایش مییابد.
شکاف برداشتن دشتها و فرونشست زمین در بسیاری از نقاط ایران از جمله آثار استمرار کمآبی و خشکسالی در ایران محسوب میشود که طی سالهای گذشته نمود بیشتری داشته است.
«مهاجرت درون سرزمینی» نیز از تبعات اجتماعی تنشهای آبی در ایران است. گزارشهای مجلس شورای اسلای نشان میدهد از سال ۱۳۶۵ به مدت ۳۰ سال سالانه حدود یک میلیون نفر مهاجرت داخلی کردهاند آمار جدیدی از این حوزه در هفت سال گذشته منتشر نشده است.
