اعزام بمبافکنهای بی-۵۲ آمریکا به پایگاه نظامی مشترک این کشور با بریتانیا در جزیره دیهگو گارسیا گمانهزنیها پیرامون هشدار به جمهوری اسلامی برای توسل به زور در صورت ناکام ماندن مذاکرات را تقویت کرده است.
پیتر سوشیو، تحلیلگر تکنولوژی نظامی و امور دفاعی با انتشار مقالهای در نشریه نشنال اینترست نوشته است: «حضور این بمبافکنها بر بازدارندگی تاکید میکند، حتی با وجود توقف عملیات بمباران حوثیها.»
نیروی هوایی ایالات متحده ابتدای فروردین، شش بمبافکن نورثروپ بی-۲ اسپریت را به این جزیره اعزام کرده بود. به گفته سوشیو این هواپیماها بیش از یک ماه در حملات ایالات متحده علیه شبهنظامیان حوثی در یمن شرکت داشتند.
هفته گذشته گزارش شد که دستکم دو بمبافکن بوئینگ بی-۵۲ هم به تاسیسات پشتیبانی نیروی دریایی ایالات متحده در این جزیره اعزام شدهاند. به نوشته سوشیو بمبافکنهای بی-۵۲ در پنج سال گذشته در این جزیره حضور نداشتند.
بمبافکنهای بی-۵۲ نسبت به هواپیماهای بی-۲ قدرت تخریب و بُرد پروازی بیشتری دارند، پلتفرمی مناسب برای حملات راهبردی دوربُرد به شمار میآیند و هزینه پرواز و نگهداریشان کمتر است.
سوشیو در این مقاله به توقف عملیات علیه شبهنظامیان حوثی و تعهد آنها مبنی بر توقف حمله به کشتیهای تجاری در دریای سرخ و خلیج عدن اشاره کرده و احتمال داده است که افزایش حضور بمبافکنهای دوربُرد آمریکا در پایگاههای مختلف نظامی این کشور در سراسر جهان نشانی از «جریان داشتن ماموریتهای بیشتری پشت پرده» باشد.
او به گمانهزنی دیگری نیز اشاره کرده است: «ممکن است این بمبافکنها برای حمله به برنامه هستهای ایران مستقر شده باشند. دونالد ترامپ اعلام کرده که امیدوار است با تهران به توافق برسد، اما امکان اقدام نظامی را در صورت عدم دستیابی به توافق مطلوب رد نکرده است.»
سوشیو با طرح این نکته که یکی از کارکردهای اعزام نیروها و بمبافکنها به پایگاههای نظامی شرکت در تمرینهای مشترک با متحدان و نمایش قدرت هوایی آمریکا است، این پرسش را پیش میکشد که آیا چنین کاربردی هزینههای اعزام این تعداد بمبافکن به جزیرهای دورافتاده را توجیه میکند؟
به نظر او چنین توجیهی دشوار است زیرا دیهگو گارسیا برای چنین عملیات مشترکی مناسب نیست.
این تحلیلگر امور امنیتی نتیجه میگیرد که بمبافکنهای یادشده «احتمالا به منظور ارسال این پیام به تهران در دیهگو گارسیا مستقر شدهاند که اگر توافق حاصل نشود، آمریکا مصمم است برنامهای هستهای ایران را با یک حمله نظامی از سر راه بردارد.
او با طرح این پرسش که آیا حکومت ایران از تهدید نظامی آمریکا میترسد؟ به گفتوگوی یک مقام ارشد جمهوری اسلامی با روزنامه بریتانیایی تلگراف درباره حمله پیشگیرانه نیروهای مسلح ایران به پایگاه دیهگو گارسیا اشاره کرده است.
در این گفتوگو به نقل از یک مقام ارشد جمهوری اسلامی آمده بود: «به فرماندهان ارشد توصیه شده است که اگر تهدیدات ترامپ جدیتر شد، حملات پیشگیرانهای را علیه این جزیره و پایگاه آن آغاز کنند.»
او افزود: «پاسخ به تهدیدات ترامپ باید با عمل باشد، نه حرف. هر پایگاهی در منطقه در تیررس موشکهای ماست. موشکها آماده شلیک هستند تا هر نقطهای را که ایران از آن تهدید شود، هدف قرار دهند؛ چه از دیهگو گارسیا باشد و چه از بحرین.»
افزون بر این تهدید، سوشیو به نگرانیهایی مبنی بر «حمله نیروهای نیابتی» جمهوری اسلامی اشاره میکند؛ اینکه ورود بمبافکنهای بیشتر ممکن است این جزیره را به هدفی جذابتر تبدیل کند.
او بلافاصله اضافه میکند: «البته ایالات متحده با نیرویی قاطع پاسخ خواهد داد.»
آکسیوس در گزارش خود نوشته است که سفر ترامپ به عربستان سعودی، قطر و امارات تقریبا بهطور کامل حول محور پول و تجارت میچرخد. بهنوشته آکسیوس، یکی از مقامات عرب گفته است: «دستور کار منطقهای او فقط تجارت، تجارت و تجارت است.»
با وجود آنکه ترامپ به صراحت اعلام کرده خواهان عادیسازی روابط میان عربستان و اسرائیل است، اما او و مشاورانش میدانند که این موضوع در حال حاضر عملا و مخصوصا بهدلیل تداوم جنگ در غزه منتفی است. به همین دلیل، در این سفر دستور کار ژئوپلیتیک در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
ترامپ در دور اول ریاست جمهوری خود نیز در اولین سفر رسمی خارجی راهی عربستان سعودی شد و در این دوره نیز چنین قصدی داشت، اگر مراسم خاکسپاری پاپ فرانسیس مانع آن نمیشد.
بهنوشته آکسیوس، یکی از دلایل این انتخاب، وعده محمد بنسلمان، ولیعهد عربستان، مبنی بر سرمایهگذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری در آمریکا ظرف چهار سال آینده است.
ترامپ در ماه مارس در دفتر بیضی شکل به خبرنگاران گفته بود: «بار قبل ۴۵۰ میلیارد دلار سرمایهگذاری کردند، اما این بار ثروتمندتر شدهاند و ما هم پیرتر! پس گفتم: اگر در چهار سال آینده یک تریلیون دلار به شرکتهای آمریکایی پرداخت کنید، من به عربستان میآیم، و آنها هم پذیرفتند.»
قراردادهایی که در عربستان به امضا میرسند شامل فروش حداقل ۱۰۰ میلیارد دلار تسلیحات نظامی و همچنین قراردادهای بزرگ در حوزه انرژی و معادن خواهد بود.
آکسیوس بهنقل از یکی از منابع مطلع خود افزود که انتظار میرود قطر نیز اعلام کند که بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار در آمریکا سرمایهگذاری کند یا با شرکتهای آمریکایی قرارداد ببندد که از جمله شامل یک قرارداد بزرگ خرید هواپیماهای تجاری از بوئینگ و قراردادی دو میلیارد دلاری برای خرید پهپادهای MQ-9 ریپرمیشود.
قطریها همچنین در حال بررسی اهدای یک هواپیمای جت ۷۴۷ به ترامپ هستند تا در دور دوم ریاست جمهوری او از آن بهعنوان "ایرفورس وان" (هواپیمای ریاستجمهوری آمریکا) استفاده شود. وزارت دفاع قطر و پنتاگون در حال مذاکره درباره این موضوع هستند که اکنون تحت بررسی حقوقی نیز قرار دارد. ترامپ در شبکه اجتماعی تروث سوشال نوشت این هواپیما «هدیهای خواهد بود، بهصورت رایگان.»
او دوشنبه، ۲۲ اردیبهشت پیش از ترک کاخ سفید به سوی خاورمیانه به خبرنگاران گفت: «این یک حرکت بزرگ از سوی قطر است و من از کار آنها قدردانی میکنم. هرگز کسی نیستم که چنین پیشنهادی را رد کنم. یعنی میتوانم احمق باشم و بگویم نه، ما یک هواپیمای بسیار گرانقیمت را بهعنوان هدیه نمیخواهیم؛ یا بگویم نه، نه، ندهید، من میخواهم یک میلیارد دلار به شما بدهم؛ یک جواب دیگر هم این است که بگویم بسیار متشکرم.»
امارات متحده عربی نیز در ماه مارس اعلام کرده بود که قصد دارد ظرف دهه آینده ۱.۴ تریلیون دلار در آمریکا سرمایهگذاری کند.
آکسیوس در ادامه گزارش خود نوشته است: «ترامپ خلیج فارس را بستر مناسبی برای کسب درآمد کلان، هم برای آمریکا و هم برای کسبوکارهایی مانند سازمان ترامپ، میداند.»
سازمان ترامپ تنها دو هفته پیش از این سفر، یک قرارداد جدید املاک لوکس در قطر به امضا رساند و اعلام کرد که پروژههایی نیز در جده، دبی و عمان دارد.
بهنوشته آکسیوس، بسیاری از نزدیکان ترامپ نیز در این منطقه دارای منافع و فعالیتهای اقتصادی هستند.
اگرچه مجموع قراردادها و تعهداتی که ترامپ اعلام خواهد کرد ممکن است به یک تریلیون دلار برسد، اما مشخص نیست که این رقم واقعا سرمایهگذاری خواهد شد یا خیر.
یکی از محورهای اصلی سفر، تمرکز بر سرمایهگذاری در حوزه هوش مصنوعی و فناوری خواهد بود.
بر اساس اعلام یک مقام آمریکایی و یک منبع آگاه، سام آلتمن، مدیرعامل شرکت اوپنایآی (OpenAI)، نیز همزمان با این سفر به منطقه خلیج فارس سفر خواهد کرد.
جمعی از رهبران حوزه فناوری، از جمله «جنسن هوانگ»، مدیرعامل انویدیا، قرار است روز سهشنبه در مجمع سرمایهگذاری عربستان- آمریکا در ریاض سخنرانی کنند.
امارات و عربستان از جمله کشورهایی هستند که بهشدت میکوشند تا به تراشههای پیشرفته هوش مصنوعی ساخت آمریکا دسترسی پیدا کنند.
هفته گذشته، دولت ترامپ قانونی مربوط به دوران بایدن را لغو کرد که هدف آن جلوگیری از دسترسی غیرمستقیم چین به این تراشهها از طریق کشور ثالث بود. این قانون میزان صادرات به بسیاری از کشورها را محدود میکرد.
دولت ترامپ اعلام کرده که این قانون را با مقررات جدیدی جایگزین خواهد کرد، اما هنوز مشخص نیست که آیا کشورهای خلیج فارس در چارچوب این مقررات جدید با محدودیتی مواجه خواهند شد یا نه.
یکشنبه ۲۱ اردیبهشت و تنها چند روز پس از آنکه بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، از گسترش عملیات نظامی در غزه خبر داد، دفتر او اعلام کرد ایالات متحده از طریق مذاکراتی که بدون حضور نمایندگان اسرائیل با حماس انجام شده، توافقی برای آزادی ادان الکساندر، گروگان آمریکایی-اسرائیلی، بهدست آورده است.
ترامپ که قرار است به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی سفر کند، هفته گذشته با اعلام ناگهانی توقف حملات هوایی علیه حوثیهای تحت حمایت جمهوری اسلامی در یمن، آن هم تنها چند روز پس از اصابت موشک حوثیها به نزدیکی فرودگاه اصلی اسرائیل، موجب نگرانی این کشور شد.
پیش از این گزارش شده بود که مقامهای اسرائیلی توقف یکباره حملات هوایی آمریکا به یمن را ضربهای به بازدارندگی علیه گروههای نیابتی تهران دانستهاند.
ایتامار آیشنر، خبرنگار دیپلماتیک رسانه واینت، در این باره نوشت: «پیام به منطقه روشن بود: اسرائیل دیگر اولویت اصلی آمریکا نیست.»
یکی از مقامهای اسرائیلی نیز گفت اعلام توقف عملیات علیه حوثیها «تا حدی مایه شرمساری» بود.
او افزود: «رییسجمهور [ترامپ] بنا به تصمیم خودش عمل میکند، هم در کارهای خوب و هم در کارهای بد.»
هرچند مقامهای اسرائیلی میگویند رایزنیهایشان با آمریکا درباره چشمانداز تحولات منطقهای پس از پایان مناقشه غزه ادامه دارد و روابط رسمی دو کشور همچنان قوی است، اما برخی از آنها اذعان دارند تصمیمهای ناگهانی ترامپ غافلگیرشان کرده است.
یکی از مقامهای بلندپایه نزدیک به نتانیاهو که خواست نامش فاش نشود، به خبرگزاری رویترز گفت: «در دولت ترامپ آشفتگی وجود دارد. همهچیز وابسته به تصمیم لحظهای رییسجمهور است. گاهی این به نفع اسرائیل است، گاهی نه.»
بیشتر بخوانید: اسرائیل هیوم: ترامپ از نتانیاهو ناامید شده و میخواهد سیاست خاورمیانه را بدون او ادامه دهد
مذاکرات تهران و واشینگتن و نگرانیهای اسرائیل
تصمیم در خصوص حوثیها که بدون مشورت قبلی با اسرائیل اتخاذ شد، بر نگرانیهای موجود در اسرائیل درباره مذاکرات آمریکا با جمهوری اسلامی بر سر برنامه هستهای تهران افزوده است؛ گفتوگوهایی که میتواند تهدید نظامی اسرائیل علیه دشمن دیرینهاش را تضعیف کند.
نگرانیها در اسرائیل زمانی بیشتر شد که رویترز گزارش داد ایالات متحده دیگر اصراری به عادیسازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل ندارد و این پیششرط را مذاکرات هستهای غیرنظامی با ریاض حذف کرده است.
گیدون سعار، وزیر امور خارجه اسرائیل، ۲۱ اردیبهشت گفت: «ما [با آمریکا] هماهنگی میکنیم، اما این به معنی توافق ۱۰۰ درصدی نیست. آمریکا یک کشور مستقل است و اسرائیل هم همینطور. در عین حال، معتقدم مواضع مشترک بسیاری با این دولت داریم؛ حتی بیش از گذشته.»
در ماه مارس، آدام بوهلر، مذاکرهکننده ویژه ترامپ درباره گروگانها، دیدارهایی با حماس برگزار کرد که به گفته این گروه، «بسیار مفید» بودند.
این گفتوگوها بدون حضور اسرائیل و با تمرکز بر آزادی الکساندر انجام شد.
با این حال، مایک هاکبی، سفیر آمریکا در اسرائیل، هفته گذشته گزارشها مبنی بر دور شدن ترامپ از اسرائیل را رد کرد.
او گفت روابط آمریکا و اسرائیل «همیشه آهنین توصیف شده و این واژه هنوز هم صادق است».
هاکبی افزود: «رییسجمهور [ترامپ] در حمایت و شراکت خود با اسرائیل ثابتقدم بوده و دلیلی وجود ندارد باور کنم که این رویه ادامه پیدا نخواهد کرد.»
وضعیت آشفته
در حالی که مردم اسرائیل در انتظار آزادی الکساندر بودند، نتانیاهو و دولتش ۲۲ اردیبهشت با انتقاداتی مواجه شدند، زیرا بسیاری از شهروندان این کشور تصور میکنند اولویتهای آمریکا و اسرائیل متفاوت از یکدیگر است.
جک گاتلیب، یک بازنشسته در تلآویو، به رویترز گفت: اکنون در اسرائیل «اصلا رهبری وجود ندارد».
او اضافه کرد: «هیچ تردیدی نیست که این توافق پشت سر نتانیاهو انجام شد و اولویتهای دو کشور متفاوت است. فعلا همه به فکر خودشان هستند.»
نتانیاهو چارهای جز پذیرش تصمیم ترامپ درباره حوثیها نداشت، چرا که آنها چند روز بعد موشک دیگری به سمت اسرائیل شلیک کردند و نشان دادند قصد متوقف کردن حملات خود را ندارند.
اسرائیل از زمان تاسیسش در سال ۱۹۴۸ همواره به حمایت نظامی و دیپلماتیک آمریکا تکیه کرده است. تضعیف این حمایت در شرایطی که اسرائیل با فشارهای بینالمللی در مورد جنگ غزه مواجه است، ضربهای جدی برای این کشور خواهد بود.
تصمیم ایالات متحده برای چشمپوشی از شرط عادیسازی روابط میان عربستان سعودی و اسرائیل -در مقابل برخی اقدامات اسرائیل در مورد فلسطینیان- نشاندهنده عمق بحرانی بینالمللی است که اسرائیل با آن روبهروست.
عادیسازی روابط میان عربستان سعودی و اسرائیل، در امتداد پیمان ابراهیم با امارات متحده عربی و بحرین در دوره نخست ریاستجمهوری ترامپ، یکی از اهداف کلیدی نتانیاهو بود که اکنون بهنظر میرسد تا مدت نامعلومی به تعویق افتاده است.
جو بایدن، رییسجمهوری پیشین آمریکا، از سوی راستگرایان اسرائیل بهشدت مورد انتقاد قرار گرفت، چرا که صادرات تسلیحات سنگین به اسرائیل را متوقف کرد و تحریمهایی علیه شهرکنشینان خشونتطلب در کرانه باختری اعمال کرد.
این در حالی بود که ترامپ در دوره اول ریاستجمهوریاش برخلاف اجماع جهانی، سفارت آمریکا را به اورشلیم منتقل کرد و همچنین حاکمیت اسرائیل بر بلندیهای جولان را به رسمیت شناخت؛ منطقهای در سوریه که در جنگ ششروزه سال ۱۹۶۷ اشغال شد.
مقامهای اسرائیلی پیشتر گفته بودند آگاه هستند که ریاستجمهوری «فردی غیرقابل پیشبینی» چون ترامپ میتواند برای اسرائیل پرخطر باشد؛ بهویژه که او بارها نشان داده در مقابل متحدان تاریخی آمریکا هم دست به چرخش زده است.
یکی از مقامهای اسرائیلی در این رابطه گفت: «ما چارهای نداریم.»
اسکات بسنت، وزیر خزانهداری آمریکا، دوشنبه ۲۲ اردیبهشت و پس از گفتوگو با مقامهای چینی در ژنو خبر داد دو طرف بر سر توقف ۹۰ روزه اقدامات تنشزا توافق کردهاند و قرار است تعرفهها بیش از ۱۰۰ واحد درصد کاهش یافته و به ۱۰ درصد برسد.
او گفت: «هر دو کشور بهخوبی از منافع ملی خود دفاع کردند. ما هر دو به تجارت متوازن علاقهمندیم و آمریکا به تلاشهای خود برای دستیابی به این هدف ادامه خواهد داد.»
وزارت بازرگانی چین اعلام کرد دو طرف متعهد شدهاند تا پیش از ۲۴ اردیبهشت اقدامات لازم را برای کاهش تنشهای تجاری انجام دهند.
این وزارتخانه افزود پکن تمامی تدابیر غیرتعرفهای را که از سیزدهم فروردین علیه آمریکا اتخاذ کرده بود، لغو یا تعلیق خواهد کرد.
این نشستها نخستین دیدار حضوری مقامهای ارشد اقتصادی چین و آمریکا از زمان بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و وضع موج تازهای از تعرفههای سنگین بر کالاهای خارجی، بهویژه علیه چین، بود.
در همین زمینه: اظهار امیدواری ترامپ برای گشایش موضع چین در ارتباط با کسبوکارهای آمریکایی
چین، سومین خریدار بزرگ کالاهای آمریکایی
ترامپ از زمان آغاز به کار مجدد در کاخ سفید، افزون بر تعرفههای اعمالشده در دولت نخست خود و آنچه دولت جو بایدن وضع کرده بود، تعرفههایی را که واردکنندگان آمریکایی بابت کالاهای چینی میپردازند به ۱۴۵ درصد افزایش داد.
چین نیز در واکنش به این تصمیم، صادرات برخی عناصر نادر را که برای صنایع دفاعی و الکترونیک آمریکا حیاتی هستند، محدود کرد و تعرفهها بر کالاهای آمریکایی را تا ۱۲۵ درصد بالا برد.
با توجه به اینکه چین سومین خریدار بزرگ کالاهای آمریکایی به شمار میآید، این جنگ تعرفهای موجب توقف حدود ۶۰۰ میلیارد دلار تجارت دوجانبه شد.
وضع تعرفههای متقابل در ماههای اخیر زنجیرههای تامین را مختل کرد، نگرانیهایی درباره رکود تورمی بهوجود آورد و به اخراج شماری از نیروهای کار منجر شد.
بیشتر بخوانید: جنگ تعرفهها به صلح رسید؛ ترامپ و استارمر از نهایی شدن توافق تجاری خبر دادند
بازارهای مالی در هفتههای اخیر بهدنبال نشانههایی از کاهش تنش تجاری بودند.
در پی مذاکرات آمریکا و چین و افزایش امیدها به نجات اقتصاد جهانی از رکود، معاملات آتی بورس والاستریت صعود کرد، ارزش دلار در برابر ارزهای امن تقویت شد و یوان چین به بالاترین حد خود در شش ماه اخیر رسید.
