مطالب بیشتر
احمد محیططباطبایی، رییس کمیته ملی موزهها، گفت در شرایط جنگ، فهرست قرمز برای حفاظت از اشیاء تاریخی مهمترین اولویت است.
او افزود: «متاسفانه همیشه این فهرست پس از فاجعه تهیه شده است.»
محیططباطبایی توضیح داد مرحله نخست طرح تهیه فهرست قرمز آثار تاریخی ایران با همکاری یونسکو به انجام رسیده و چارچوب اولیهای برای اولویتبندی آثار در خطر آماده شده است.
با این حال، به گفته او، ادامه کار که شامل تدوین آلبوم نهایی و انتشار عمومی آثار فهرستشده است، هنوز به دلیل تامین نشدن بودجه حدود ۲۰۰ هزار دلاری، متوقف مانده است.
تین فهرست میتواند زمینهساز اقدامهای فوری برای حفاظت فیزیکی، انتقال یا ثبت بینالمللی و جلوگیری از قاچاق آثار تاریخی باشد.
حملهای که همزمان با آمادهباش پایتختهای خلیج فارس و پناه گرفتن ساکنان در پناهگاهها، تهدید به آغاز یک رویارویی تمامعیار میکرد. این گزارش نشان میدهد عملکرد موفق سامانههای پدافندی قطر، از گسترش بحران و تلفات گسترده جلوگیری کرده است.
شبکه خبری سیانان در گزارشی تفصیلی اعلام کرد که مقامهای امنیتی و دفاعی قطر تنها یک ساعت پیش از اصابت موشکها، متوجه شدند که پایگاه العُدید در نزدیکی دوحه، هدف اصلی حمله قرار گرفته است.
بهنوشته سیانان، مجید الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر، گفته است که مقامهای ارشد دوحه در حال مذاکره با نخستوزیر قطر درباره راهکارهای کاهش تنش میان حکومت ایران و اسرائیل بودند که ناگهان کارکنان وزارت دفاع وارد جلسه شدند و خبر از شلیک چندین موشک توسط جمهوری اسلامی دادند. الانصاری گفته است صدای انفجار موشکهای رهگیر که در آسمان منفجر شدند، محل اقامت نخستوزیر را به لرزه درآورد.
به گزارش سیانان، همان صبح، فضای اضطرابآلودی سراسر پایتختهای حاشیه خلیج فارس را فرا گرفته بود. در بحرین از ساکنان خواسته شده بود از بزرگراهها دوری کنند، در کویت پناهگاهها فعال شده بودند، و در دبی و ابوظبی شهروندان اقدام به رزرو پروازهای خروجی کرده و برخی نیز مواد غذایی و مایحتاج ضروری ذخیره کرده بودند.
به نوشته سیانان، حتی در قطر نیز از شهروندان آمریکایی و بریتانیایی خواسته شده بود در پناهگاه بمانند و نظامیان آمریکایی پیشاپیش پایگاه العدید را ترک کرده بودند.
بر اساس همین گزارش، سامانه هشدار زودهنگام قطر نشان داده بود که موشکهای ایران در حال حرکت بهسمت این کشور هستند، اما هدف نهایی تا تنها یک ساعت مانده به حمله مشخص نبود. یکی از مقامهای قطری که مستقیما در جریان عملیات دفاعی قرار داشت، به سیانان گفت که پیش از حمله، تصویر واضحی از مسیر موشکها در اختیار داشتند.
الانصاری در گفتوگو با سیانان تایید کرده که ارتش قطر پس از دریافت هشدار، ۳۰۰ نیروی نظامی خود را به حالت آمادهباش درآورد و دو سامانه پاتریوت را برای مقابله با حمله فعال کرد. به گفته او، عملیات رهگیری با همکاری آمریکا انجام شد، اما قطر مسئولیت رهبری این عملیات را بر عهده داشت.
در جریان این رهگیری، به گفته مقامهای قطری، هفت موشک بر فراز آبهای خلیج فارس و یازده موشک دیگر بر فراز آسمان دوحه رهگیری و منهدم شدند. تنها یک موشک در منطقهای غیرمسکونی در حوالی پایگاه العدید فرود آمد و خسارت جزیی بهبار آورد.
به گزارش سیانان، دونالد ترامپ، رئیسجمهوری ایالات متحده، اعلام کرده بود که ایران ۱۴ موشک شلیک کرده است. اما منابع قطری تعداد آن را ۱۹ موشک اعلام کردند. ترامپ همچنین گفته بود که ایران پیش از حمله، از طریق واسطههایی به ایالات متحده اطلاعرسانی کرده بود. در مقابل، الانصاری به سیانان گفت که قطر هیچ هشدار مستقیمی از سوی ایران دریافت نکرده است، گرچه مقامهای جمهوری اسلامی پیشتر به دوحه هشدار داده بودند که در صورت حمله آمریکا به خاک ایران، پایگاههایی که میزبان نیروهای آمریکایی هستند به اهداف مشروع جمهوری اسلامی تبدیل خواهند شد.
در ادامه گزارش، سیانان به نقل از عباس عراقچی، وزیر خارجه حکومت ایران، نوشت که جمهوری اسلامی یک روز پیش از حملات، در نشست استانبول، هشدار خود را به مقامهای خلیجفارس منتقل کرده بود. شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی نیز پس از حمله اعلام کرد که این حمله هیچ تهدیدی برای کشور «دوست و برادر» قطر نداشته است.
با این حال، مقامهای قطری این ادعا را رد کردهاند. الانصاری در گفتوگو با سیانان تصریح کرد که چنین حملهای نمیتواند بخشی از یک بازی سیاسی یا مانور منطقهای تلقی شود. او گفت: «هیچکس فرزندش را در معرض برخورد موشک قرار نمیدهد فقط برای اینکه نتیجه سیاسی بگیرد. این حمله برای ما کاملا غیرمنتظره بود.»
بهنوشته سیانان، تنها دقایقی پس از حمله، ترامپ با امیر قطر تماس گرفته و از او خواسته تا برای میانجیگری با ایران جهت توقف درگیری تلاش کند. در همان ساعات اولیه، قطر وارد عمل شد. محمد بن عبدالعزیز آلخلیفی، مذاکرهکننده ارشد قطر، مستقیما با مقامهای ایرانی تماس گرفت و نخستوزیر قطر نیز با جیدی ونس، معاون رئیسجمهوری آمریکا، گفتوگو کرد.
الانصاری به سیانان گفت که تمام گزینهها همان شب روی میز بود؛ از واکنش نظامی فوری گرفته تا رد مذاکره با کشوری که ۱۹ موشک بهسمتشان شلیک کرده بود. با این حال، مقامهای قطری این لحظه را فرصتی برای باز کردن دری بهسوی صلح در منطقه دانستند؛ منطقهای که به گفته او، دو سال بود چنین امکانی نداشت.
ساعاتی بعد، دونالد ترامپ در شبکه اجتماعی خود اعلام کرد که توافق آتشبس میان حکومت ایران و اسرائیل حاصل شده است. سیانان میگوید نقش قطر در این میانجیگری، تعیینکننده بود و ممکن است دوحه بهزودی در نقش یک بازیگر کلیدی امنیت منطقهای، نقشی تازه بر عهده گیرد.
در این گزارش به نقل از خبرگزاری ایسنا آمده است که این اعدامها کمتر از ۴۸ ساعت پس از اعلام آتشبس میان جمهوری اسلامی و اسرائیل انجام شدهاند و بخشی از آنچه «فصل خیانتکشی» نامیده شده، محسوب میشوند.
مقامهای قضایی جمهوری اسلامی مدعیاند این افراد به نفع سازمان اطلاعاتی اسرائیل فعالیت کردهاند، اما فعالان حقوق بشر میگویند اعدامشدگان کارگران روزمزد کرد بودهاند که نه به اطلاعات محرمانه دسترسی داشتهاند و نه از حقوق ابتدایی در فرآیند دادرسی برخوردار بودهاند.
آزاده پورزند، کارشناس حقوق بشر و عضو اندیشکده «مرکز نظم جهانی و خاورمیانه»، در گفتوگو با شبکه ایبیسی نیوز تاکید کرد: «این رژیم بهشدت فاسد است و در ایران هیچ روند دادرسی عادلانهای وجود ندارد.»
موج اعدامها و بازداشتها در حالی شدت گرفته که جمهوری اسلامی از کشته شدن دستکم ۶۲۷ نفر، از جمله فرماندهان ارشد نظامی، گردانندگان برنامه هستهای و غیرنظامیان، و مجروح شدن نزدیک به پنج هزار نفر در حملات اسرائیل خبر داده است.
با وجود تخریب گسترده تاسیسات نظامی و زیرساختها، مقامهای جمهوری اسلامی همچنان در قدرت باقی ماندهاند؛ اگرچه تحلیلگران از احتمال تضعیف موقعیت رژیم و گمانهزنیها درباره وضعیت سلامتی و محل حضور علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، سخن گفتهاند.
فعالان حقوق بشر اما هشدار دادهاند که نظام حاکم در ایران، با سابقه نزدیک به نیمقرن سرکوب، در دورههای بحرانی همواره به خشونت و انتقامگیری متوسل شده و این مرحله «زخمی و شکستخورده»، میتواند یکی از خطرناکترین مقاطع برای مردم باشد.
بر اساس گزارش ایبیسی نیوز، نهادهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی از آغاز جنگ با اسرائیل تاکنون بیش از ۷۰۰ نفر را به اتهام «ارتباط با اسرائیل» بازداشت کردهاند. با این حال، گزارشها حاکی از آن است که بسیاری از این افراد، کنشگران مدنی، روزنامهنگاران و مخالفان سیاسی بودهاند.
یک زن ۳۷ ساله اهل رشت که به دلایل امنیتی نامش فاش نشده، به ایبیسی نیوز گفت: «وقتی جنگ شروع شد، گریه کردم؛ وقتی آتشبس اعلام شد، دوباره گریه کردم. ما به همان اندازه که از اسرائیل میترسیم، از جمهوری اسلامی هم در هراسیم.»
در همین راستا، مقامهای جمهوری اسلامی از آغاز اجرای طرح جدیدی با عنوان «جهاد اطلاعاتی» خبر دادهاند که با هدف کنترل فعالیتهای آنلاین شهروندان و نظارت بر ارتباطات دیجیتال، کمیته ویژهای در وزارت اطلاعات تشکیل داده است. همچنین اصلاحاتی در «قانون جاسوسی» به تصویب رسیده که نگرانیها از تشدید سرکوبهای گسترده را افزایش داده است.
سمیرا، یک فعال دانشجویی ۲۳ ساله در تهران، به ایبیسی نیوز گفت: «نیروهای امنیتی در خیابانها حضور سنگینی دارند. به سختی جرات میکنیم از خانه بیرون بیاییم. فکر میکنم وارد مرحلهای از فلج عمومی و خفگی اجتماعی شدهایم.»
آزاده پورزند نیز با اشاره به تسریع روند اعدامها هشدار داده که حکومت ایران در پی آن است با ایجاد رعب، هم پیام داخلی ارسال کند و هم نمایش قدرتی به بیرون داشته باشد. او گفت: «این مجازات جمعی علیه مردم عادی است؛ برای ایجاد ترس و انضباط اجباری.»
با وجودی که مقامهای اسرائیلی درباره بازداشتشدگان واکنشی نشان ندادهاند، دیوید بارنیا، رئیس موساد، گفته است که این سازمان همچنان بر فعالیتهای ایران نظارت کامل خواهد داشت.
در این میان، علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، پس از چند هفته غیبت، روز پنجشنبه برای نخستین بار در یک پیام تلویزیونی ظاهر شد و حملات ایران به اسرائیل را «برکتی الهی» خواند و گفت: «هر تجاوزی به جمهوری اسلامی هزینه دارد، و خوشبختانه این هزینه را پرداخت کردند.»
اما منتقدان هشدار دادهاند که این «هزینه» ممکن است در نهایت از مردم ایران ستانده شود؛ مردمی که اکنون در میان سرکوبی بیرحمانه و سکوت جامعه جهانی، در معرض خطرات گستردهتری قرار گرفتهاند. آزاده پورزند گفت: «آنچه تاکنون رخ داده وحشتناک بوده، اما متأسفانه آنچه در راه است، ممکن است بسیار بدتر باشد.»
