همزمان با گفتوگوی ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه با سلطان عمان درباره مذاکرات جمهوری اسلامی و آمریکا، کرملین اعلام کرد که استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، قرار است در هفته جاری و پیش از آغاز دور تازه مذاکرات با جمهوری اسلامی، به مسکو سفر کند.
یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی پوتین، گفت که رییسجمهوری روسیه روز سهشنبه، دوم اردیبهشت، در دیدار با هیثم بن طارق آل سعید، سلطان عمان، در مسکو، درباره برنامه هستهای جمهوری اسلامی گفتوگو کرده است.
این دومین دیدار حضوری پوتین با یکی از رهبران خاورمیانه در کمتر از یک هفته گذشته بود. پیش از آن، امیر قطر در ۲۸ فروردین به مسکو رفته بود و هفته گذشته نیز وزیر امور خارجه جمهوری، پیش از دومین دور مذاکرات تهران و واشینگتن در رم، به روسیه سفر کرده بود.
عمان در مذاکرات میان جمهوری اسلامی و آمریکا نقش میانجی را ایفا میکند.
یوری اوشاکوف، به جزییات گفتوگوی رییسجمهوری روسیه و سلطان عمان اشاره نکرد و صرفا گفت: «ما درباره پیشرفت مذاکرات میان نمایندگان ایران و آمریکا گفتوگو کردیم. خواهیم دید نتیجه چه خواهد شد. ما با همتایان ایرانی خود در ارتباط نزدیک هستیم و هرجا بتوانیم، کمک میکنیم.»
سفر دوباره ویتکاف به روسیه قبل از مذاکره با عراقچی
اوشاکو همچنین اعلام کرد که استیو ویتکاف، نماینده ویژه رییسجمهوری آمریکا در خاورمیانه، بار دیگر پیش از مذاکره با عباس عراقچی در مسقط، پایتخت عمان، به مسکو خواهد رفت و با ولادیمیر پوتین دیدار خواهد کرد.
پیشتر نیز ویتکاف و پوتین، یک روز پیش از آغاز مذاکرات میان جمهوری اسلامی و آمریکا در مسقط با یکدیگر دیدار کرده بودند.
عباس عراقچی پس از دیدار با رییسجمهوری و وزیر امور خارجه روسیه، از مسکو خواست که نقشی فعالتر در مذاکرات تهران و واشینگتن ایفا کند.
او سهشنبه دوم اردیبهشت به چین رفت تا دیگر متحد جمهوری اسلامی را در جریان دو دور مذاکرات خود با استیو ویتکاف قرار دهد.
با پایان دور دوم مذاکرات تهران و واشینگتن در تاریخ ۳۱ فروردین در رم، هیئت جمهوری اسلامی به سرپرستی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی و هیئت آمریکایی به سرپرستی استیون ویتکاف، نماینده ویژه رییسجمهوری آمریکا در امور خاورمیانه، توافق کردند تا مذاکرات در سطح «فنی و کارشناسی» چهارشنبه سوم اردیبهشت در مسقط، پایتخت عمان برگزار شود.
دور سوم مذاکرات در سطح ارشد نیز شنبه ششم اردیبهشت برگزار خواهد شد.
یعقوب رضازاده، عضو هیات رییسه کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، سهشنبه دوم اردیبهشت گفت مذاکرات بر اساس هشت محور مشخص پیگیری میشود و تا هفت یا هشت هفته آینده ادامه خواهد داشت.
هشدار مقامهای پیشین دولت آمریکا
در حالی که مذاکرات هستهای میان واشینگتن و تهران بهآرامی پیش میرود، دو مقام پیشین آمریکایی هشدار دادند که این روند در آستانه یک نقطه عطف حساس قرار دارد، نقطهای که مقامات ایران ممکن است از آن برای گرفتن امتیازهای گسترده یا خریدن زمان بهرهبرداری کند.
کریستوفر فورد، دستیار پیشین وزیر امور خارجه آمریکا در امور امنیت بینالمللی و عدم اشاعه در دولت اول ترامپ، دوشنبه هشدار داد که شکاف میان آنچه ایالات متحده خواهان آن است و آنچه جمهوری اسلامی حاضر به پذیرش آن است، ممکن است بیش از اندازه عمیق باشد که بتوان آن را پر کرد.
اظهارات فورد در کنفرانس بینالمللی سیاست هستهای مطرح شد که به میزبانی اندیشکده بنیاد کارنگی برای صلح بینالمللی در واشینگتن برگزار شد.
لغو نشست عراقچی؛ هشدار درباره رویکرد تهران
این نشست با عنوان «از برجام تا آینده نامعلوم: ارزیابی چشمانداز دیپلماسی با ایران» در حالی برگزار ش که همزمان نشست مجازی جداگانهای با حضور عباس عراقچی بهطور ناگهانی لغو شد.
عراقچی در روز شنبه به فهرست سخنرانان کنفرانس سیاست هستهای بنیاد کارنگی اضافه شده بود. اما صبح روز برگزاری، این اندیشکده اعلام کرد که این نشست لغو شده، زیرا هیئت ایرانی خواستار تغییرات دقیقه آخری شده بود که امکان پرسش از سوی مجری و مخاطبان را سلب میکرد.
فورد این ماجرا را نمونهای گویا از شیوه دیپلماسی ایرانی توصیف کرد.
او گفت: «کارنگی در ۲۴ ساعت گذشته طعم کوچکی از سبک مذاکره ایرانی را چشیده است. همان بازی فریبکارانهی طعمه و تعویض. او میدانست چه میکند، و من بابت اینکه شما سر حرفتان ایستادید، تحسینتان میکنم.»
ریچارد نفیو، یکی از طراحان تحریمهای آمریکا علیه ایران در دوران ریاستجمهوری اوباما و پژوهشگر کنونی در موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک، نیز نگرانیهای فورد را تکرار کرد و رویکرد فعلی ایران را «فرصتطلبانه» خواند.
نفیو، که پیشتر از مذاکرهکنندگان آمریکا بوده است، گفت که جمهوری اسلامی در حال آزمودن امکان کسب رفع تحریمها در ازای حداقل امتیازهای هستهای است و شاید از اختلافات داخلی در دولت ترامپ بر سر سختگیرانه یا نرم بودن توافق دلگرم شده باشد.
ویدیوهای رسیده به ایراناینترنشنال نشان میدهند گروهی از اعضای خانواده زندانیان سیاسی محکوم به مجازات مرگ، سهشنبه دوم اردیبهشت در مقابل زندان اوین تهران تجمع کردند.
حاضران در این تجمع تصاویری از زندانیان سیاسی محکوم به اعدام و پلاکاردهایی با نوشتههای «نه به اعدام» در دست گرفتند و شعارهایی از جمله «نه به اعدام»، «لغو حکم اعدام» و «نه به احکام ظالمانه اعدام» سردادند.
خانوادههای برخی از این زندانیان سیاسی محکوم به اعدام با اشاره به قطع تماسهای تلفنی و مسدود شدن کارتهای حساب بانکی آنها در زندان اوین، هشدار دادند که آنها برای انتقال به زندان قزلحصار به شکلهای مختلف تحت فشار قرار گرفتهاند.
قزلحصار کرج یکی از مخوفترین زندانهای ایران است که بسیاری از احکام اعدام زندانیان با اتهامات مختلف در آن اجرا میشود.
در هفتهها و ماههای گذشته نیز تجمعات مشابهی در مقابل زندان اوین در تهران و دیگر شهرهای ایران شکل گرفت.
محرومیت پنج زندانی سیاسی محکوم به اعدام از حق تماس تلفنی
رسانههای حقوق بشری، اول اردیبهشت گزارش دادند اکبر دانشورکار، محمد تقوی، بابک علیپور، پویا قبادی و وحید بنیعامریان، پنج زندانی سیاسی محکوم به اعدام به دستور مسئولان زندان با محرومیتهایی از قبیل عدم امکان برقراری تماس تلفنی با خانواده مواجه شدهاند.
پیش از آن و در ۲۷ فروردین، مسئولان زندان اوین درصدد انتقال این افراد به زندان قزلحصار بودند که با مخالفت و مقاومت آنان مواجه شدند.
مای ساتو، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، ۲۸ فروردین نسبت به گزارشهای منتشر شده درباره تلاش برای انتقال اجباری این پنج زندانی سیاسی محکوم به اعدام از بند چهار زندان اوین به زندان قزلحصار ابراز نگرانی شدید کرد.
ایمان افشاری، رییس شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران، دهم آذر ۱۴۰۳ علیپور، بنیعامریان، قبادی، دانشورکار، تقوی و یک زندانی سیاسی دیگر به نام ابوالحسن منتظر را به اتهام «بغی از طریق عضویت در گروههای مخالف نظام» به اعدام محکوم کرد.
متهمان این پرونده از پاییز و زمستان ۱۴۰۲ در زندان هستند و علاوه بر اعدام بابت اتهاماتی از جمله «اجتماع و تبانی به قصد بر هم زدن امنیت کشور، تخریب اموال، تشکیل دستهجات غیرقانونی و خروج غیرقانونی از مرز» به حبس و تبعید محکوم شدهاند.
در ماههای گذشته گزارشهای بسیاری درباره محرومیت زندانیان سیاسی زن و مرد در زندانهای ایران از حق تماس تلفنی و ملاقات با خانواده و وکیلانشان منتشر شده است.
حق تماس تلفنی و ملاقات با خانواده و وکیل از جمله حقوق اولیه زندانیان است که نقض آن باعث ایجاد فشار روانی بر آنان و خانوادههایشان و نقض حق دادرسی عادلانه در مراحل صدور حکم یا بررسی دوباره پرونده میشود. از همین رو و با استناد به اصول حقوق بشری و تعهدات بینالمللی، محرومیتهایی از این دست نقض آشکار حقوق بنیادین زندانیان است.
در ماههای اخیر افزایش شمار اجرای احکام اعدام و همچنین صدور و تایید احکام اعدام برای زندانیان سیاسی در ایران، با موجی از اعتراضات در داخل و خارج از کشور روبهرو شده است.
به گزارش منابع حقوق بشری، در حال حاضر حدود ۶۰ نفر در زندانهای سراسر ایران با اتهامات سیاسی یا امنیتی زیر حکم اعدام هستند.
بیشتر بخوانید: کارزار «سهشنبههای نه به اعدام» اعدام حمید حسیننژاد حیدرانلو را جنایتکارانه خواند
با پایان دور دوم مذاکرات تهران و واشینگتن در تاریخ ۳۱ فروردین در رم، هیات جمهوری اسلامی به سرپرستی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی و هیات آمریکایی به سرپرستی استیون ویتکاف، نماینده ویژه رییسجمهوری آمریکا در امور خاورمیانه، توافق کردند تا مذاکرات در سطح «فنی و کارشناسی» چهارشنبه سوم اردیبهشت در مسقط، پایتخت عمان برگزار شود.
دور سوم مذاکرات در سطح ارشد نیز شنبه ششم اردیبهشت برگزار خواهد شد.
یعقوب رضازاده، عضو هیات رییسه کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، دوم اردیبهشت گفت مذاکرات بر اساس هشت محور مشخص پیگیری میشود و تا هفت یا هشت هفته آینده ادامه خواهد داشت.
آسوشیتدپرس در گزارشی به نقل از تحلیلگران هشدار داد رسیدن به مرحله مذاکرات فنی و کارشناسی، الزاما به معنای نزدیک بودن توافق نیست بلکه صرفا نشان میدهد که گفتوگوها میان عراقچی و ویتکاف در بالاترین سطح مبادله همچنان در جریان بوده و به بنبست نرسیده است.
به نظر میرسد محور اصلی این مذاکرات «محدودسازی برنامه هستهای تهران در ازای رفع تحریمهای اقتصادی» است.
بدون توافق سیاسی، گفتوگوی کارشناسان درباره مفاهیم کلی، در جا زدن است
کِلسی داونپورت، مدیر سیاست منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات که سالها برنامه هستهای ایران را مطالعه کرده است، گفت: «موافقت با انجام گفتوگوهای فنی نشان میدهد که دو طرف اهدافی عملگرایانه و واقعبینانه برای مذاکرات دارند و میخواهند جزییات را بررسی کنند.»
به گفته او، اگر ویتکاف در مذاکراتش با عراقچی خواستار مطالبات حداکثری مانند برچیدن کامل برنامه غنیسازی شده بود، تهران هیچ انگیزهای برای ورود به سطح فنی نداشت.
با این حال سطح کارشناسی نیز همچنان با موانع و «مینهای پنهان احتمالی» پر شده است.
آسوشیتدپرس در ادامه به طرح پرسشهای اساسی درباره این مذاکرات پرداخت:
-آمریکا تا چه حد غنیسازی اورانیوم را از سوی ایران میتواند بپذیرد؟
-برنامه موشکهای بالستیک تهران چه میشود؟
-کدام تحریمها میتوانند لغو شوند و کدامیک همچنان علیه جمهوری اسلامی باقی خواهند ماند؟
بیشتر بخوانید: گفتوگوها با تهران در آستانه نقطه عطف؛ هشدار مذاکرهکنندگان پیشین آمریکا
ریچارد نِفیو، عضو اندیشکده واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک است که در دوران مذاکرات منتهی به توافق هستهای ۲۰۱۵ (برجام) در وزارت خارجه آمریکا روی تحریمهای ایران کار میکرد.
او به آسوشیتدپرس گفت: «مهمترین عامل در تعیین ارزش گفتوگوهای کارشناسی این است که آیا یک تعهد سیاسی برای دستیابی به توافق وجود دارد یا نه. عامل دوم این است که کارشناسان فقط باید درباره چگونگی آن تصمیم بگیرند.»
او افزود: «اگر کارشناسان مجبور باشند بدون یک توافق سیاسی درباره مفاهیم کلی گفتوگو کنند، نتیجهاش فقط در جا زدن خواهد بود.»
آمریکا برای نظارت دقیق بر برنامه هستهای تهران به یک تیم فنی قوی نیاز دارد
در توافق برجام، کارشناسان ارشد از هر دو طرف نقشی کلیدی ایفا کردند.
در طرف آمریکا ارنست مونیز، وزیر انرژی دولت باراک اوباما با علیاکبر صالحی، رییس وقت سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی، به تفاهم رسید.
پیشینه فنی هر دو نفر نقش مهمی در نهایی کردن جزییات دقیق این توافق داشت.
تحلیلگران به آسوشیتدپرس گفتند رسیدن به سقفهای فنی، تعیین چارچوب رفع تحریمها و زمانبندیها در توافق، نیازمند دانش متخصصان است.
با این حال هنوز مشخص نیست که دو طرف چه کسانی را برای این دور از مذاکرات کارشناسی و فنی اعزام خواهند کرد.
بر اساس توافق برجام، ایران پذیرفته بود که اورانیوم را تنها تا خلوص ۳.۶۷ درصد غنیسازی کند و ذخایر خود را به سقف ۳۰۰ کیلوگرم محدود نگه دارد.
اکنون تهران بخشی از اورانیوم خود را تا غلظت ۶۰ درصد غنیسازی میکند که از نظر فنی، فقط یک گام کوتاه تا سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هستهای (۹۰ درصد) فاصله دارد.
آخرین گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ماه فوریه اعلام کرد که مجموع ذخایر اورانیوم ایران به اندکی بیشتر از هشت کیلوگرم رسیده است.
در همین زمینه: اسرائیل هیوم پیشبینی کرد مذاکرات به زودی شکست میخورد
این توافق همچنین نوع سانتریفیوژهایی را که ایران مجاز به استفاده از آنها بود محدود میکرد تا توان تهران برای حرکت سریع بهسوی ساخت بمب کاهش یابد.
توافق همچنین چارچوب نحوه رفع تحریمها و بازههای زمانی آن را تعیین کرده بود.
داونپورت گفت یک توافق منع اشاعه زمانی معنا دارد که بتوان آن را بهطور موثر اجرا و راستیآزمایی کرد.
به گفته او، آمریکا به یک تیم فنی قوی نیاز دارد تا درباره محدودیتهای دقیق و سازوکارهای نظارتی سختگیرانهای که برای شناسایی سریع هرگونه حرکت ایران بهسوی سلاح هستهای و واکنش بهموقع ضروری است، مذاکره کند.
نشانههایی از تنش در مذاکرات
هرچند مقامات آمریکایی و ایرانی تاکنون درباره جزییات مذاکرات سکوت کردهاند اما هر دو طرف از رضایت خود درباره سرعت پیشرفت گفتوگوها خبر دادهاند.
با این حال صحبتهای ویتکاف پس از دور اول مذاکرات، سطحی از تنشها و مخالفتها را میان طرفین نشان داد.
نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه ابتدا گفت تهران میتواند اورانیوم را مانند توافق برجام، تا سطح ۳.۶۷ درصد غنیسازی کند اما ساعاتی بعد در بیانیهای گفت تنها توافق به شرط توقف و حذف کامل برنامه غنیسازی و ساخت سلاح هستهای جمهوری اسلامی است.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در پاسخ هشدار داد که اصل موضوع غنیسازی قابل مذاکره نیست.
با وجود این تنشها، کارشناسانی که با خبرگزاری آسوشیتدپرس صحبت کردهاند، همچنان نسبت به مسیر گفتوگوها خوشبین هستند.
بیشتر بخوانید: اسپکتیتور مذاکرات هستهای ایران و آمریکا را محکوم به شکست خواند
آلن ایر، دیپلمات پیشین آمریکایی که در مذاکرات هستهای قبلی با ایران حضور داشت، گفت: «هرچند هنوز در مراحل اولیه هستیم اما تا اینجای کار روند امیدوارکنندهای میبینم. تا این لحظه هیچ مانع فوری و بزرگی برای رسیدن به توافق وجود ندارد.»
ریچارد نفیو نیز رسیدن مذاکرات به سطح کارشناسی را «نشانهای مثبت» توصیف کرد اما هشدار داد که ممکن است «کار اصلی و دشوار»، تازه آغاز شده باشد.
او گفت: «رسیدن به این مرحله یعنی باید وارد جزییات واقعی شد، درباره مفاهیمی صحبت کرد که شاید مقامات ارشد درک دقیقی از آنها نداشته باشند و به پرسشهای فنی پاسخ داد. البته به نظر من، شروع مذاکرات کارشناسی را نباید بیش از حد نشانه پیشرفت دانست.»
به گفته نفیو، گاهی این جلسات بهانهای هستند برای اینکه مقامات ارشد از مواجهه با مسائل سخت طفره بروند و بگویند «بگذارید کارشناسان بررسی کنند و ما برویم سراغ موضوعات دیگر»، یا از تصمیمگیریهای سیاسی بزرگ اجتناب کنند.
