مطالب بیشتر
ترامپ برنده انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شد؛ خبری کوتاه که برای جمهوری اسلامی خاطره سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ را زنده کرد؛ سالهایی که در آن صادرات نفت از بیش از سه میلیون بشکه در روز به زیر ۱۹۰ هزار بشکه در روز رسیده بود و نرخ تورم سه برابر و قیمت دلار دو برابر شده بود.
حالا او در روزگاری برگشته که وضعیت جمهوری اسلامی بهمراتب متزلزلتر از سالهای دوره اول ریاست جمهوری اوست. ترامپ به بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل در حال جنگ گفته «هر کار که لازم است انجام بده.»
مردی به کاخ سفید برگشته که رهبر جمهوری اسلامی معتقد بود به «زبالهدان تاریخ» پیوسته است. ترامپ کسی بود که قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس جمهوری اسلامی را بهطور مستقیم هدف قرار داد. رییس جمهوری قاطع که دست راست علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی را قطع کرد.
جمهوری اسلامی سالها در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما برای ساختن برندی از قاسم سلیمانی تلاش کرده بود. سلیمانی که به گفته جواد ظریف، وزیر سابق امور خارجه، تصمیمات «میدان» او بر عملکرد «دیپلماسی» دولت روحانی ارجحیت داشت.
پایان ریاست جمهوری اول ترامپ در سال ۲۰۲۰ میلادی، برای جمهوری اسلامی مثل یک معجزه بود. خامنهای در سخنرانیهای رسمی خود به ترامپ حمله میکرد و قوه قضائیه، کیفرخواستی علیه ترامپ تنظیم کرد.
در چندین مورد تلاش جمهوری اسلامی برای ترور ترامپ ثبت شده است. حالا شخصی که جمهوری اسلامی در اسناد رسمی او را متهم ردیف اول مرگ سلیمانی میداند به کاخ سفید برگشته است.
وضع ایران با نگاهی به سالهای دور اول ریاست جمهوری ترامپ به کدام سو خواهد رفت؟
نفت
دولت مسعود پزشکیان پیش از برگزاری انتخابات آمریکا لایحه بودجه خود را تقدیم مجلس کرد. پیشبینی خوشبینانه پزشکیان در لایحه ۱۴۰۴ این است که حدود ۴۰ درصد منابع بودجه را از محل «واگذاری داراییهای سرمایهای» تامین کند و ۹۰ درصد این واگذاری داراییهای سرمایهای هم منابع حاصل از نفت، گاز و فرآوردههای نفتی است.
دولت چهاردهم پیشبینی کرده است که در سال آینده روزانه یک میلیون و ۷۸۰ هزار بشکه نفت خواهد فروخت و بر اساس همین پیشبینی هم بودجه سال آینده را برنامه ریزی کرده است. کلیات این لایحه که شامل این ارقام هم هست، در مجلس شورای اسلامی تصویب شده است.
جمهوری اسلامی در دوره دولت جو بایدن بود که میتوانست به صورت مویرگی و با چشمپوشی دولت مستقر ایالات متحده نفت بفروشد، اما اگر سابقه ترامپ مبنایی برای پیشبینی رویکرد او در دور دوم ریاست جمهوری باشد، باید گفت که میزان صادرات نفت ایران از سوی جمهوری اسلامی بهطور چشمگیری کاهش خواهد یافت.
آمارهای رسمی نشان میدهد صادرات نفت جمهوری اسلامی در دوره ریاست جمهوری اول ترامپ به ۱۹۰ هزار بشکه در روز رسیده بود.
اگر ترامپ همانطور که در دور اول ریاست جمهوریاش در اجرای تحریمهای جمهوری اسلامی جدیت به خرج داد، اینبار هم جدیت به خرج بدهد، فروش نفت جمهوری اسلامی به یک نهم پیش بینی بودجه دولت فعلی جمهوری اسلامی برای سال آینده خواهد رسید؛ چنین سقوطی برنامهریزی مالی دولت برای سال آینده را با چالشی جدی روبهرو خواهد کرد.
دلار
در زمستان ۱۳۹۵ ترامپ وقتی رییسجمهوری شد که برجام همچنان برقرار بود، معافیتهای تحریمی در جریان بودند و هنوز آمریکا از برجام خارج نشده بود.
دولت مستقر جمهوری اسلامی، دولت حسن روحانی بود، دولتی که از نظر رای اعلام شده، به مراتب بالاتر از پزشکیان قرار داشت.
صرفنظر از ابهامات جدی درباره آمار اعلام شده از سوی جمهوری اسلامی، آمار رسمی نرخ مشارکت در انتخابات ریاستجمهوری سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ حدود ۷۳ درصد بود؛ این آمار رسمی میگوید انتخابات سال ۱۴۰۳ که در آن پزشکیان پیروز شد در دور اول کمتر از ۴۰ و در دور دوم کمتر از ۵۰ درصد بوده است.
در آن شرایط و با وجود اعتماد جامعه به دولت، در همان سال اول ریاست جمهوری ترامپ، دلار با افزایش ۱۱ درصدی از ۳۶۴۴ تومان به ۴۰۴۵ تومان رسید.
اما در سال ۱۳۹۷ و بعد از آنکه در اردیبهشت آن سال ترامپ از برجام خارج شد، قیمت دلار با افزایش ۱۶۷ درصدی به ۱۰۷۸۳ تومان رسید.
در حالت عادی و افزایش ۱۱ درصدی، دلاری که در سال جاری در محدوده ۷۰ هزار تومان است، به ۷۷ هزار و ۷۰۰ تومان خواهد رسید، اما اگر شرایط چیزی شبیه به سال ۱۳۹۷ باشد، باید منتظر دلار ۱۶۸ هزار و ۶۰۳ تومانی بود.
تورم
تغییرات قیمت در نرخ تورم با کمی تاخیر خود را نشان میدهد. نرخ تورم که در روندی نزولی از ۲۴/۷ درصد سال ۱۳۹۲ به ۹ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده بود در سال ۱۳۹۶، دوباره صعود آرام خود را آغاز کرد و به ۹/۶ درصد رسید؛ سال ۱۳۹۷ اما روند صعودی با شدت ادامه یافت، بهطوری که نرخ تورم سالانه در اسفند ۱۳۹۷ به ۲۶/۹ درصد رسید.
یعنی سال ۱۳۹۷، نسبت به سال ۱۳۹۶، نرخ تورم ۱۷/۳ واحد درصد افزایش یافت. نرخ تورم کشور در پایان سال ۱۴۰۲ حدود ۵۲ درصد بود. نرخ تورم در دوازده ماه منتهی به مهر ۱۴۰۳ نیز طبق اطلاعات مرکز آمار ۳۳/۶ درصد بوده است.
اگر نرخ ۱۲ ماه منتهی به مهر ۱۴۰۳، با شیبی که در سال ۱۳۹۷ افزایش یافت افزایش پیدا کند، در سال ۱۴۰۴ مردم باید منتظر تورم ۸۰ تا ۹۰ درصدی باشند؛ این ارقام اگرچه کمی خارقالعاده به نظر میرسد، اما بروز «ابرتورم» در تابستان ۱۴۰۰ از سوی مسعود نیلی، از مسئولان اقتصادی بلندپایه و استاد اقتصاد پیش بینی شده بود. شرایطی که با سهلگیری تحریمها از سوی بایدن محقق نشد.
چه چیزی عوض شده است؟
شرایط جمهوری اسلامی سال ۱۴۰۴، با شرایط جمهوری اسلامی سال ۱۳۹۶ که ترامپ برای اولین بار رییسجمهوری آمریکا شد متفاوت است.
از نظر داخلی، سال ۱۳۹۶، با وجود ابهامات جدی درباره آمار اعلامی، هنوز نرخ مشارکت رسمی در انتخابات، که معیاری برای سنجش پایگاه اجتماعی حاکمیت به شمار میرود، طبق اعلام جمهوری اسلامی بالای ۷۰ درصد بود؛ مراجع رسمی جمهوری اسلامی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ رقم مشارکت را در دور اول کمتر از ۴۰ و در دور دوم کمتر از ۵۰ درصد اعلام کردند. اعدادی بی سابقه در جمهوری اسلامی. هرچند تردید جدی درباره همین ارقام هم از سوی ناظران مطرح شده است. اما با فرض پذیرش همین ارقام، پایگاه اجتماعی جمهوری اسلامی شدیدا متزلزل شده است.
از نظر خارجی، متحدان اروپایی ایالات متحده در سالهای دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، لااقل در تریبونهای رسمی، در موضوع خروج او از برجام به طور کامل با آمریکا همراه نبودند، حالا در سال ۱۴۰۴، بحث تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران در اروپا مطرح است و پایگاههای جمهوری اسلامی مثل مسجد هامبورگ تعطیل شدهاند.
از سویی، اسرائیل که از مهر سال ۱۴۰۲ در جنگی بی سابقه با گروههای فلسطینی و شبه نظامیان جمهوری اسلامی در منطقه است. رهبر حزبالله را بهطور مستقیم هدف قرار داده و فرماندهان بلندپایه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از جمله در کنسولگری جمهوری اسلامی مورد حمله قرار داده است. جمهوری اسلامی هم بهطور بیسابقهای از خاک ایران دوبار به اسرائیل حمله کرده است.
این شرایط در سال ۱۳۹۶ حتی در بدبینانهترین تحلیلها هم وجود نداشت.
حالا فردی قرار است به کاخ سفید برود که به نخست وزیر اسرائیل گفته «هر کاری که لازم است انجام بده.»
هرچند حامیان جمهوری اسلامی به نقل قولهایی از ترامپ که گفته میخواهد با جمهوری اسلامی گفتوگو کند دل خوش کردند، اما این گفتهها را همان کسی به زبان میآورد که در دور اول ریاست جمهوریاش هم میگفت میخواهد با جمهوری اسلامی به توافقی بهتر از برجام دست یابد، اما در همان زمان مایک پمپئو، وزیر امور خارجه وقت آمریک، ۱۲ پیششرط برای گفتوگو با تهران اعلام کرد که ماهیت جمهوری اسلامی را نشانه رفته بودند.
خبرگزاری رویترز گزارش داد که کامالا هریس حدود ساعت چهار عصر به وقت شرق آمریکا درباره پذیرش نتیجه انتخابات سخنرانی خواهد کرد.
سه تحلیلگر روز چهارشنبه ۱۶ آبان در مصاحبه با ایراناینترنشنال به پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا و نحوه تعامل دولت آتی او با حکومت ایران در سایه تنشهای فزاینده در خاورمیانه پرداختند.
جابر رجبی: ترامپ میتواند باعث تغییر رفتار جمهوری اسلامی شود
جابر رجبی، تحلیلگر سیاسی، در مصاحبه با ایراناینترنشنال گفت ترامپ مانع از اقدامات بیثباتکننده گروههای نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه خواهد شد اما احتمالا مسیری غیر از جنگ را برای تحقق این امر در پیش خواهد گرفت.
او افزود ترامپ به دنبال برقراری صلح در خاورمیانه است و شاید این رویکرد او، مسیری را برای تغییر رفتار جمهوری اسلامی فراهم آورد.
به گفته این تحلیلگر، حکومت ایران با توجه به شناختی که از دوران پیشین حضور ترامپ در کاخ سفید دارد، از این پس «روی عقبنشینی آمریکا حساب باز نمیکند».
رجبی تاکید کرد جمهوری اسلامی راهی جز مذاکره با ترامپ ندارد زیرا آگاه است «ترامپ از نظر جنگی بیش از بایدن در کنار اسرائیل خواهد بود».
امید شمس: ترامپ دست نتانیاهو را برای اقدام علیه جمهوری اسلامی باز میگذارد
امید شمس، حقوقدان و تحلیلگر امور بینالملل، گفت حمله احتمالی جمهوری اسلامی به اسرائیل طی روزهای آینده میتواند تا حد زیادی تعیینکننده روابط تهران و واشینگتن در دوران ریاستجمهوری ترامپ باشد.
او افزود راهبرد ترامپ «اجتناب از درگیری نظامی» است و احتمال اینکه ایالات متحده در دوران ریاستجمهوری او، فعالانه در یک مناقشه نظامی علیه جمهوری اسلامی با اسرائیل همکاری کند، «بسیار کم» است اما ترامپ دست بنیامین نتانیاهو را برای اقدام علیه حکومت ایران باز خواهد گذاشت.
این حقوقدان تاکید کرد پزشکیان با طرح علی خامنهای بر سر کار آمد تا بتواند در صورت ورود مجدد ترامپ به کاخ سفید، با او مذاکره کند.
به گفته این تحلیلگر، «مذاکره با قاتل قاسم سلیمانی از نظر سیاسی هزینه بالایی دارد» و سعید جلیلی، بهعنوان یک فرد منتسب به رهبر جمهوری اسلامی، نمیتوانست این کار را به انجام برساند.
حسین آقایی: تا آغاز به کار ترامپ، تحولات جدیدی در جنگ ایران و اسرائیل رخ خواهد داد
حسین آقایی، تحلیلگر روابط بینالملل و امور استراتژیک، گفت ۷۵ روز تا آغاز به کار رسمی ترامپ به عنوان رییسجمهوری آمریکا در روز ۲۰ ژانویه (اول بهمن) باقی مانده و در این بازه زمانی تحولات مهمی، بهویژه در ارتباط با جنگ جمهوری اسلامی و اسرائیل، میتواند رخ دهد.
آقایی اضافه کرد با توجه به پیروزی ترامپ، جمهوری اسلامی اکنون نیاز دارد به تهدیدات خود در خصوص حمله به اسرائیل جامه عمل بپوشاند، در غیر این صورت، این چیزی جز مخابره «سیگنال ضعف» به اسرائیل و آمریکا نخواهد بود.
این تحلیلگر پیشبینی کرد اسرائیل نیز تا روز اول بهمن، به اقدامات خود علیه حکومت ایران ادامه خواهد داد تا تهران را «بیش از پیش به گوشه رینگ ببرد» و سپس سیاستهای مدنظر خود را بعد از روی کار آمدن ترامپ پیاده کند.
آقایی همچنین گفت اولویت اصلی سیاست خارجی دولت آتی آمریکا پایان دادن به مناقشه اوکراین خواهد بود و ترامپ به ولودیمیر زلنسکی فشار خواهد آورد تا با ولادیمیر پوتین مذاکره کند.
او افزود این احتمال وجود دارد که پوتین با استفاده از کارت «جمهوری اسلامی تضیعفشده» در گفتوگوها با غرب بر سر خاتمه جنگ اوکراین حاضر شود.
روسیه عملیات نظامی خود را علیه اوکراین روز پنجم اسفند ۱۴۰۰ کلید زد و از آن زمان تاکنون، درگیریهای مرگبار میان دو کشور ادامه داشته است.
از زمان آغاز مناقشه کنونی، روسیه حدود یک پنجم از خاک اوکراین را به تصرف خود درآورده است.
محمدجعفر قائمپناه، معاون اجرایی مسعود پزشکیان، گفت: «کمبود برق، انرژی و گاز داریم و برای کم کردن خاموشیها باید چند درجه هوای خانه را کاهش دهیم و گاز و برق کمتری مصرف کنیم.» او اضافه کرد: «بخشی از موضوع ناترازی انرژی در کشور، ارزانی شدید و یارانهای است که پرداخت میشود.»
بیژن کیان، کارشناس امنیت ملی به ایران اینترنشنال گفت: «مردم ایران مطمئن باشند که ترامپ علاقهای به حضور جمهوری اسلامی در خاورمیانه ندارد.»
او افزود: «توقف برنامه هستهای تنها خواسته ترامپ نیست و این جایی نیست که تقاضا و فشار او بر جمهوری اسلامی متوقف شود. او آرام آرام مجسمه پوسیده این حکومت را با فشاری که به آنها میآورد متلاشی میکند.»
