مقامهای تهران پس از حمله مرگبار اخیر به یهودیان در استرالیا کوشیدهاند روایتی متفاوت از دلایل وقوع این حادثه ارائه دهند. در یکی از آخرین اظهارنظرها، عبدالرحیم موسوی، رییس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، این حمله را «کار خود اسرائیل» و با هدف «القای یهودیستیزی» خواند.
موسوی ۳۰ آذر با اشاره به حمله به ساحل بوندای سیدنی گفت اسرائیل اخیرا دست به «خودزنی» زده و برای جلوگیری از «مهاجرت معکوس و نجات از آشفتگی داخلی»، جامعه یهودیان و افراد وابسته به خود را در کشورهای دیگر هدف قرار میدهد.
او افزود: «اسرائیل مظلومنمایی میکند و این بار اولشان نیست و بارها دست به چنین جنایتهایی زدهاند.»
۲۳ آذر، دو فرد مسلح به جشن حنوکای یهودیان در ساحل سیدنی حمله کردند و دستکم ۱۵ نفر را به قتل رساندند.
همان زمان برخی مقامها و رسانههای اسرائیلی احتمال دست داشتن جمهوری اسلامی در این حمله را مطرح کردند و از بررسی این موضوع خبر دادند.
اسرائیل هیوم ۲۳ آذر به نقل از یک مقام این کشور گزارش داد در ماههای اخیر فعالیت جمهوری اسلامی برای هدف قرار دادن اهداف اسرائیلی و یهودی در سراسر جهان افزایش یافته است.
در سوی مقابل، مقامها و رسانههای جمهوری اسلامی در تلاش برای انکار یهودستیزی ساختاری و توطئههای حکومت ایران برای حمله به اهداف یهودی در نقاط مختلف جهان کوشیدهاند اسرائیل را بهعنوان عامل حادثه سیدنی معرفی کنند.
ابراهیم عزیزی، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، ۲۴ آذر گفت اظهارات «شتابزده» مقامهای اسرائیل درباره حمله سیدنی احتمالا از نقش خود آنها در این ماجرا حکایت دارد.
یادداشت مشترک ظریف و امیرپارسا گرمسیری، دانشجوی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، دوشنبه اول دی در نشریه «فارن افرز» منتشر شد.
بخش غالب این یادداشت تکرار مواضع رسمی جمهوری اسلامی است؛ از جمله تاکید بر ادعای ناکامی سیاستهای آمریکا در قبال تهران و اینکه «ایالات متحده و اروپا تنشهای منطقهای و جهانی را افزایش دادهاند، بدون آنکه هیچ یک از اهداف اعلامشده خود را محقق کنند».
ظریف با اشاره غیرمستقیم به حملات آمریکا و اسرائیل به تاسیسات اتمی جمهوری اسلامی در جریان جنگ ۱۲ روزه نوشت: «ایالات متحده باید درک کند که نمیتواند تواناییهای قابل توجه ایران را نابود کند، زیرا بیشتر آنها بومی و قابل بازسازی هستند.»
این یادداشت در شرایطی منتشر شد که در روزهای اخیر، گمانهزنیها درباره احتمال حمله مجدد آمریکا و اسرائیل به ایران بالا گرفته است.
اصرار بر غنیسازی در خاک ایران
ظریف با اشاره به چشمانداز مذاکرات ایران و آمریکا گفت: «هر دو کشور میتوانند بر دو هدف مشترک توافق کنند: ایران هرگز نباید سلاح هستهای بسازد و ایالات متحده هرگز نباید ایران را تهدید به جنگ نظامی و اقتصادی کند یا به آن دست بزند.»
ظریف افزود برای تحقق این اهداف، «ایران میتواند شفافیت، محدودیت در غنیسازی و امکان ایجاد مکانیسم منطقهای مانند کنسرسیوم غنیسازی را پیشنهاد دهد. ایالات متحده نیز باید تحریمهای خود را لغو کند و اجازه دهد تحریمهای سازمان ملل نیز برداشته شود».
طرح موضوع «محدودیت در غنیسازی» از سوی ظریف میتواند به معنای اصرار جمهوری اسلامی بر تداوم غنیسازی اورانیوم در خاک ایران باشد؛ موضوعی که مذاکرات پیشین تهران و واشینگتن را به بنبست کشانید.
دولت دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، در جریان مذاکرات هستهای بارها تاکید کرده بود جمهوری اسلامی باید غنیسازی اورانیوم را به «صفر» برساند.
مذاکره برای مهار اختلافات، نه رابطه دوستانه
ظریف در یادداشت خود خواستار «گفتوگوی مستقیم جدید» میان تهران و واشینگتن شد و در عین حال گفت هدف از این مذاکرات «برقراری رابطه دوستانه» میان دو طرف نیست.
او نوشت: «ایران و ایالات متحده اختلافات حلنشدنی ریشهدار در هویت و ایدئولوژی دارند و هیچیک نمیتواند واقعا تسلیم شود.»
وزیر خارجه پیشین جمهوری اسلامی اضافه کرد در چنین مذاکراتی، تهران تنها میتواند سیاست «مدیریت و مهار اختلافات با آمریکا» را پیش ببرد.
ظریف در حالی پیشنهاد مذاکره مستقیم تهران و واشینگتن را مطرح میکند که علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، شهریورماه با رد گفتوگوی مستقیم تاکید کرد «باطن قضیه دشمنی آمریکا» با مسائلی چون مذاکره «حل نشدنی» است.
پیشنهاد برجامی دیگر
ظریف پیشنهاد دستیابی به یک «توافق هستهای بهروز شده» میان جمهوری اسلامی و آمریکا را مطرح کرد که در چارچوب آن، دو طرف بتوانند در مسیر حلوفصل «سایر مسائل دشوار مانند امنیت منطقهای، کنترل تسلیحات و مبارزه با تروریسم» گام بردارند.
او نوشت: ««برای نمونه، ممکن است از ایران خواسته شود تعهد دهد علیه آمریکا یا متحدان منطقهای آن دست به حمله نزند؛ در سوی دیگر، آمریکا و شرکایش نیز تضمینهای متقابلی ارائه دهند.»
در ادامه یادداشت آمده است: «تهران همچنین ممکن است بر پایه یک تعهد متقابل، متعهد شود که از توان نظامیاش جز در دفاع از خود در برابر حمله مسلحانه استفاده نکند.»
ظریف «حضور تهدیدآمیز آمریکا در اطراف ایران و سیل بیسابقه تسلیحات پیشرفته آمریکایی در منطقه» را از جمله «نگرانیهای امنیتی» جمهوری اسلامی دانست و از واشینگتن خواست به دغدغههای تهران در این خصوص توجه کند.
تکرار اتهامات علیه آژانس
ظریف در یادداشت خود بار دیگر اتهاماتی را که مقامهای جمهوری اسلامی در ماههای اخیر علیه آژانس بینالمللی انرژی اتمی مطرح کردهاند، تکرار کرد.
او نوشت: «مقامات ایرانی بهحق نگران هستند که هر اطلاعاتی که به آژانس ارائه شود، ممکن است برای هدفگیری نظامی مورد استفاده قرار گیرد.»
او با تکرار مواضع پیشین حکومت ایران افزود «اطلاعات محرمانه» برنامه هستهای تهران «در گذشته از آژانس به بیرون درز کرده است».
ظریف در عین حال تاکید کرد جمهوری اسلامی میتواند با «شفافیت بیشتر» درباره برنامه هستهای خود از طریق «همکاری مناسب» با آژانس، مسیر دستیابی به توافق را تسهیل کند.
پس از جنگ ۱۲ روزه، موضوع ذخایر اورانیوم غنیشده حکومت ایران به چالشی جدی برای آژانس بینالمللی انرژی اتمی تبدیل شده است.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی، ۲۹ آذر گفت خواسته آژانس برای بازرسی از تاسیسات اتمی بمبارانشده ایران «غیرمعقول» است.
روزنامه ایران دوشنبه اول دی به نقل از هادی موسوینیک، مدیر گروه سیاستهای حمایتی و مقابله با فقر مرکز پژوهشهای مجلس، نوشت: «در ۱۵ سال اخیر، هزینههای دولت برای سیستم آموزش کشور ۱۲ درصد کاهش پیدا کرده و از طرف دیگر خانوارها هم مانند سابق توان صرف هزینه تحصیل را ندارند.»
بر اساس آمارهای موسوینیک، در دهه ۱۳۹۰ سهم هزینه تحصیل فرزندان از کل مخارج خانوار حدود ۴ درصد بود، اما این عدد در سالهای اخیر به ۲ درصد کاهش یافته است.
این مقام مرکز پژوهشهای مجلس دلیل این موضوع را افت درآمد خانوارها عنوان کرد و افزود با کاهش درآمد سرانه، توان مالی خانوادهها برای پرداخت هزینههای آموزشی کمتر شده است.
در پی سیاستهای ناکارآمد جمهوری اسلامی در حوزههای اقتصادی، سیاست داخلی و سیاست خارجی طی دهههای اخیر، تورم افسارگسیخته زندگی شهروندان، بهویژه اقشار کمدرآمد، را بهشدت تحت تاثیر قرار داده و قیمت کالاهای اساسی با جهشی بیسابقه مواجه شده است.
گزارشهای بسیاری نیز درباره تاثیر بحران اقتصادی بر سلامت روانی و جسمی شهروندان و پیامدهای آن در حوزههای مختلف، از جمله نظام آموزشی، مطرح شده است.
عوامل بازدارنده در نظام آموزشی ایران
موسوینیک در ادامه اظهارات خود، یکی از دلایل افت میانگین معدل دانشآموزان را کاهش هزینهکرد خانوار برای تحصیل فرزندان دانست.
او تاکید کرد: «این موضوع را در جامعه بارها دیدهایم که وقتی اوضاع اقتصادی بدتر میشود، پدیدههای بازدارنده در آموزش دانشآموزان نیز بیشتر میشود که یکی از پیامدهای آن بازماندگی از تحصیل است.»
شهریورماه و همزمان با ادامه هشدارها در خصوص موج ترک تحصیل کودکان در ایران، علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش، اعلام کرد شمار دانشآموزان بازمانده از تحصیل در کشور به ۹۵۰ هزار نفر رسیده است.
فرشاد ابراهیمپور، عضو کمیسیون آموزش مجلس، نیز مهر سال گذشته با اشاره به آمار پنهان کودکان بازمانده از تحصیل گفت در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ حدود دو میلیون دانشآموز ثبتنام نشدهاند که دلیل اصلی آن مشکلات اقتصادی است.
فقر مانع پیشرفت نسلهای بعدی میشود
بر اساس گزارشها، بحران آموزشی در ایران تنها به ترک تحصیل محدود نیست؛ افت تحصیلی نیز به پدیدهای فراگیر تبدیل شده و دانشآموزانی را که در چرخه آموزش باقی ماندهاند، تحت تاثیر قرار داده است.
روزنامه ایران در گزارش خود نوشت آمارها نشان میدهد میانگین معدل دانشآموزان در سال گذشته بین ۸ تا ۱۰ در نوسان بوده و این موضوع نگرانیها درباره افت کیفیت آموزش و عملکرد نظام آموزشی کشور را افزایش داده است.
موسوینیک در ادامه تاکید کرد فقر خانوارها مانعی مهم در مسیر رشد و ارتقای نسلهای آینده به شمار میآید.
او با استناد به آمارهای موجود گفت: «تحرکهای بین نسلی در میان افراد جامعه ما خیلی ضعیف شده است.»
به گفته این مقام مرکز پژوهشهای مجلس، اگر یک نفر در ایران در دهک اول درآمدی یعنی ضعیفترین سطح اقتصادی باشد، به احتمال ۴۰ درصد نسل بعدی او نیز در همین دهک باقی خواهد ماند.
او اضافه کرد این در حالی است که در کانادا، احتمال عدم ارتقای موقعیت اجتماعی افراد نسبت به خانواده تنها ۲۰ درصد است.
بقایی دوشنبه اول دی در نشستی خبری گفت برنامه موشکی جمهوری اسلامی با هدف «دفاع از امنیت ملی» توسعه یافته و به همین دلیل، موضوع «مذاکره یا چانهزنی» نیست.
او ادامه داد این توانمندیها برای جلوگیری از «هرگونه تجاوز احتمالی» شکل گرفته و «غیرقابل خدشه» است.
سخنگوی وزارت خارجه با اشاره به گمانهزنیها درباره حمله مجدد به ایران افزود: «فضاسازیهای رسانهای بخشی از جنگ ترکیبی طراحیشده علیه جمهوری اسلامی است. با این حال، نیروهای مسلح کشور با آمادگی کامل وظایف خود را بهخوبی میشناسند.»
لیندسی گراهام، سناتور جمهوریخواه آمریکایی، ۳۰ آذر در سفر به اسرائیل از وجود شواهدی خبر داد که از تلاش جمهوری اسلامی برای غنیسازی اورانیوم و احیای برنامه موشکی خود حکایت دارد.
او افزود اگر این موضوع به تایید برسد، باید پیش از عملی شدن آن به ایران حمله کرد.
شبکه انبیسینیوز ۲۹ آذر گزارش داد مقامهای اسرائیلی معتقدند جمهوری اسلامی در حال گسترش برنامه موشکهای بالستیک خود است و قصد دارند در دیدار آتی نتانیاهو و ترامپ، گزینههایی را برای پیوستن یا کمک واشینگتن به اسرائیل در حمله احتمالی به ایران، به رییسجمهوری آمریکا ارائه دهند.
همچنین اکسیوس ۳۰ آذر در تایید خبر ایراناینترنشنال مبنی بر شناسایی تحرکات هوایی غیرمعمول سپاه پاسداران نوشت دولت نتانیاهو درباره رزمایش موشکی سپاه به آمریکا هشدار داده و آن را «پوششی برای تدارک حمله» احتمالی به اسرائیل توصیف کرده است.
بقایی بازرسی از تاسیسات بمبارانشده را منتفی دانست
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در ادامه، گزارشها درباره نقش تهران در قتل نونو لوریرو، دانشمند هستهای یهودی، در آمریکا را رد کرد و گفت: «جنایتکاران همه را به کیش خود میپندارند.»
روزنامه معاریو ۲۶ آذر گزارش داده بود مقامهای اسرائیلی در حال بررسی اطلاعاتی درباره ارتباط احتمالی حکومت ایران با کشته شدن این دانشمند ارشد هستهای موسسه فناوری دانشگاه ماساچوست هستند.
بقایی در این نشست خبری همچنین به چشمانداز روابط تهران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی و اظهارات اخیر رافائل گروسی، مدیرکل این نهاد، درباره سنگاندازیهای جمهوری اسلامی در مسیر بازرسی از تاسیسات بمبارانشده ایران پرداخت.
او گفت: «دلیلی برای شکلگیری بحران نیست، چون تکلیف روشن است: مادامی که عضو معاهده منع اشاعه و به موافقتنامه جامع پادمان ملتزم هستیم بهخوبی میدانیم چگونه تعهدات خود را اجرا کنیم.»
گروسی ۲۴ آذر در مصاحبه با خبرگزاری ریانووستی روسیه گفت فعالیتهای آژانس در ایران بسیار محدود است و بازرسان تنها به تاسیساتی دسترسی دارند که هدف حملات آمریکا و اسرائیل قرار نگرفتهاند.
او ۲۹ آذر نیز روایت تهران درباره «ناامن» و غیرقابل دسترسی بودن این سایتها را رد کرد.
بقایی ادامه داد هیچ «شیوهنامهای» در زمینه نحوه بازرسی از تاسیسات آسیبدیده وجود ندارد و اینکه گروسی بر بازرسی از سایتهای فردو، نطنز و اصفهان تاکید دارد نشان میدهد او «بهدنبال بهرهبرداری سیاسی» از این موضوع است.
او با انتقاد از مواضع آژانس افزود: «ما در مدت طولانی بیشترین بازرسی را از سوی آژانس داشتیم، اما آنها به مسئولیتهای خود عمل نکردند و علیه آمریکا و اسرائیل درباره اقداماتشان علیه تاسیسات هستهای ایران واکنشی نداشتند.»
۱۷ آذر، عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، گفته بود در حال حاضر از سرگیری بازرسیهای آژانس امکانپذیر نیست، زیرا «هیچ پروتکل یا دستورالعملی» برای بازرسی از تاسیساتی که او «صلحآمیز» خواند، وجود ندارد.
گروسی پیشتر تایید کرده بود تهران همچنان از ظرفیت ساخت سلاح هستهای برخوردار است.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی ۱۰ خرداد و پیش از جنگ، در گزارشی محرمانه اعلام کرده بود ایران در سه مکان که مدتهاست تحت تحقیقات قرار دارند، فعالیتهای محرمانه هستهای انجام داده است.
پایگاه خبری واینت ۲۸ آذر گزارش داد جمهوری اسلامی پیش از جنگ ۱۲ روزه، در حال تحقیق درباره توسعه نسل چهارم تسلیحات هستهای بر اساس همجوشی خالص بود.
بر پایه این گزارش، این تحقیقات درباره نوعی سلاح هستهای کاملا جدید صورت گرفت که تاکنون هیچ کشوری موفق به تولید آن نشده است.
بر اساس این گزارش، هرچند گمانهزنیهای مختلفی درباره علت برکناری اوحدی منتشر شده، اما «قویترین» آنها مربوط به قانون منع بهکارگیری دوتابعیتیها در «مشاغل حساس» است.
آذر سال گذشته و همزمان با بالا گرفتن بحث اجرای این قانون، مساله دوتابعیتی بودن یکی از فرزندان اوحدی در رسانهها مطرح شد.
رییس پیشین بنیاد شهید در آن مقطع در حاشیه جلسه هیات دولت گفت: «این حرفها بیشتر شبیه شوخی رسانهای است تا واقعیت.»
همان زمان شماری از رسانههای وابسته به حکومت گزارش دادند علاوه بر اوحدی، فرزندان و اعضای خانواده «برخی دیگر» از معاونان پزشکیان نیز تابعیت مضاعف دارند.
همچنین مساله دوتابعیتی بودن نزدیکان محمدجواد ظریف و محمدرضا عارف، دو تن از چهرههای شاخص جریان موسوم به اصلاحطلبی که در دولت پزشکیان مسئولیت داشته یا دارند، طی یک سال گذشته به یکی از محورهای حمله جریان سیاسی رقیب تبدیل شده است.
رسایی: چرا عارف مثل ظریف بهخاطر فرزند دوتابعیتیاش برکنار نمیشود؟
حمید رسایی، نماینده مجلس، ۳۰ آذر در صحن علنی مجلس گفت: «در قانون مشاغل حساس چرا به تابعیت آلمانی پسر آقای عارف ورود نمیشود؟ مردم میپرسند فقط مشکل ظریف بود؟»
او با یادآوری نقش غلامحسین محسنی اژهای، رییس قوه قضاییه جمهوری اسلامی، در برکناری معاون راهبردی پزشکیان از سمت خود افزود اژهای ظریف را فراخواند و گفت: «خودت کنار برو، و الا محاکمه میشوی».
رسایی خطاب به محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی، گفت چرا همین روند و تهدید در مورد عارف عمل نمیشود؟
ظریف اسفند سال گذشته گزارشها درباره «کنار گذاشته شدن» خود به توصیه اژهای را تایید کرده بود.
خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، همان زمان گزارش داد دو تن از فرزندان ظریف «تابعیت مضاعف آمریکا» دارند و حضور او در دولت بهعنوان معاون پزشکیان «نقض آشکار» قانون مشاغل حساس به شمار میرود.
تسنیم، دیگر رسانه وابسته به سپاه، نیز تاکید کرد حضور ظریف در دولت پزشکیان «غیرقانونی» بود.
حواشی مربوط به تابعیت دوگانه اعضای خانواده مقامهای دولتی و حکومتی در ایران تنها به دولت پزشکیان مربوط نمیشود.
سال ۱۴۰۱ گزارشهایی درباره مهاجرت پسر انسیه خزعلی، معاون ابراهیم رئیسی در امور زنان و خانواده، به کانادا منتشر شد.
همان زمان ایراناینترنشنال گزارش داد دو فرزند عیسی زارعپور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم، تابعیت استرالیایی دارند.
پیش از این هم گزارشهای مختلفی درباره سکونت فرزندان مقامات جمهوری اسلامی در کشورهای غربی منتشر شده است.
مرتضی میریان، رییس اداره عملیات زمینی سپاه پاسداران، پیشتر بدون اشاره به جزییات، از زندگی چهار هزار نفر از فرزندان مقامات حکومت در خارج از کشور خبر داد.
سال ۹۷، مجتبی ذوالنور، رییس وقت کمیسیون امنیت ملی مجلس، اعلام کرد باراک اوباما، رییسجمهوری پیشین آمریکا، در جریان مذاکرات برجام به ۲۵۰۰ ایرانی تابعیت داده بود.
دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، نیز سه سال پیش این موضوع را در شبکههای اجتماعی مطرح کرد.
اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، نیز گفت: «دشمنان با اجیر کردن عوامل همواره سعی کردهاند مسئولیت اقدامات خود را متوجه جمهوری اسلامی و سپاه کنند.»
روزنامه کیهان که زیر نظر نماینده علی خامنهای اداره میشود، پیشتر تیراندازی در ساحل سیدنی را «کار موساد» خواند و نوشت ساجد و نوید اکرم، دو عامل حمله، اعضای داعش بودند که با اقدام خود به اسرائیل کمک کردند.
این روزنامه هولوکاست و کشتار یهودیان در دوره آلمان نازی را «افسانه» خواند و افزود حمله استرالیا کار خود اسرائیل و با هدف «مظلومنمایی» است.
خبرگزاری حکومتی مهر نیز در سلسله مطالبی، اسرائیل را عامل حمله به یهودیان و کشتار آنان در سیدنی معرفی کرد.
پنجم آذر، ایراناینترنشنال گزارش داد نیروی قدس سپاه پاسداران یک شهروند اوگاندایی را برای حمله با نارنجک به سفارتخانههای اسرائیل در کشورهای اوگاندا و سنگال به خدمت گرفته بود، اما با شناسایی و بازداشت عامل حمله، طرح سپاه ناکام ماند.
روایت مقامهای جمهوری اسلامی از حادثه بوندای در حالی مطرح میشود که گزارشها حاکی از افزایش موارد یهودستیزی در جهان است.
موارد ثبتشده یهودستیزی از ابتدای ژانویه تا اکتبر ۲۰۲۵ به حدود ۵۷۸۵ مورد رسید که در مقایسه با دوره مشابه در سال ۲۰۲۴، افزایش حدود ۶.۴ درصدی را نشان میدهد.
از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ و آغاز جنگ غزه تا اکتبر ۲۰۲۵، در مجموع بیش از ۱۳ هزار و ۳۳۹ مورد رویداد و حمله یهودستیزانه در سطح جهان به ثبت رسید.
با وجود تلاش جمهوری اسلامی برای تبرئه خود در موضوع یهودستیزی، دنی دانون، سفیر اسرائیل در سازمان ملل متحد، پیشتر گفت تعجب نخواهد کرد اگر مشخص شود تهران در حمله سیدنی دست داشته است.
یکی از مواردی که احتمال دخالت تهران در حمله سیدنی را تقویت کرد، اظهارات یهودستیزانه احمد قدیری ابیانه، فرزند سفیر پیشین جمهوری اسلامی در استرالیا، پیش از این رویداد بود.
او در پیامی در ایکس، جشن مذهبی حنوکا را «بستر برگزاری مناسک شیطانی محافل ماسونی» توصیف کرده و با اشاره به تاکیدات خامنهای، «دفاع معنوی» در برابر این مراسم را «ضروری» خوانده بود.
استرالیا چهارم شهریور از تصمیم خود برای اخراج سفیر جمهوری اسلامی در پی وقوع دو حادثه یهودستیزانه در استرالیا و اثبات نقش تهران در آنها خبر داد.
