اندیشکده شورای آتلانتیک در مقالهای تحلیلی نوشت که سفر اخیر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی به تونس بار دیگر گمانهزنیها درباره گسترش نفوذ حکومت ایران در شمال آفریقا از طریق تونس را زنده کرده است.
این اندیشکده مستقر در واشینگتن دیسی با اشاره به گزارشهایی که از توافقهای دوجانبه و گسترش روابط اقتصادی میان این دو کشور نوشته است: « گسترش روابط در شمال آفریقا تنها میتواند حکومت ایران و آنچه «محور مقاومت» نامیده میشود را تقویت کند.»
شورای آتلانتیک با طرح خسارتهای سنگین اسرائیل به نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در دو سال اخیر از یک سو، و ضعف اقتصادی و انزوای سیاسی تونس از سوی دیگر، نتیجه گرفته است که احیای روابط بهطور قابل توجهی برای هر دو کشور سودمند خواهد بود.
این اندیشکده سفر قیس سعید، رییسجمهوری تونس، به تهران برای شرکت در مراسم خاکسپاری ابراهیم رئیسی، رییس پیشین دولت در جمهوری اسلامی، بازگشایی پرواز مستقیم میان تونس و تهران و سفرهای متعدد مقامهای ارشد جمهوری اسلامی به کشورهای شمال آفریقا را بهعنوان شواهدی از تلاش تهران برای گسترش نفوذ و بازوهای خود در قاره آفریقا معرفی کرده است.
داگلاس الکساندر، وزیر امور اسکاتلند در دولت بریتانیا، چهارشنبه ۲۶ آذر اعلام کرد این تحقیق گزارشهای مرتبط با فعالیت رباتهای وابسته به ارتش سایبری جمهوری اسلامی در حمایت از استقلال اسکاتلند را نیز بررسی خواهد کرد.
هنوز مشخص نیست این بررسی نفوذ اسرائیل در سیاست بریتانیا را شامل میشود یا نه. بهتازگی فاش شد که یک گروه پارلمانی در بریتانیا از دولت اسرائیل پول دریافت کرده است.
لزوم انجام این تحقیق پس از به زندان افتادن یکی از نمایندگان سابق بریتانیا در پارلمان اروپا به جرم دریافت رشوه از روسیه مطرح شد.
الکساندر گفت: «در سالهای اخیر پژوهشهای زیادی انجام شده که نشان میدهد فعالیتهایی از سوی حکومت ایران در ارتباط با آینده قانون اساسی اسکاتلند وجود داشته است.»
به گفته او، پس از حملات اسرائیل و آمریکا به ایران در جریان جنگ ۱۲ روزه، شمار رباتهایی که در شبکههای اجتماعی، «استقلال اسکاتلند» را ترویج میکردند، به شکل چشمگیری کاهش یافتند.
الکساندر افزود: «بنابراین درست و بهجاست که تحقیقی که در حال انجام است، همه بازیگرانی را که تلاش میکنند بر تصمیمهای دموکراتیکی که اینجا در بریتانیا گرفته میشود تاثیر بگذارند، بررسی کند.»
روزنامه تلگراف پیشتر با گزارش کارزار نفوذ مخرب تهران در بریتانیا، نوشته بود با شدت گرفتن جنگ جمهوری اسلامی و اسرائیل، حسابهای طرفدار استقلال که مسئول ۲۵۰ هزار پست بودند، ناگهان غیرفعال شدند.
سیابرا، یک شرکت تحلیل داده و مقابله با اطلاعات نادرست مستقر در اسرائیل، ۲۴ تیر گزارش داد بیش از هزار و ۳۰۰ پروفایل جعلی در ایکس که بهعنوان کاربران بریتانیایی از جدایی اسکاتلند حمایت میکردند، پس از ۱۶ روز خاموشی حین جنگ به شبکههای اجتماعی بازگشتند.
روزنامه دیلیمیل نیز با انتشار گزارشی درباره فعالیتهای ارتش سایبری جمهوری اسلامی، کارزار «تفرقهپراکنی در بریتانیا» را از بزرگترین کمپینها در نوع خود خوانده بود.
پس از آنکه ایکس نیز از قابلیت تازهای برای اعلام مکان جغرافیایی کاربران رونمایی کرد، وبسایت بریتانیایی «یوکی دیفنس ژورنال» گزارش داد شماری از حسابهای شاخص حامی استقلال اسکاتلند در ایکس که خود را بهعنوان فعالان اسکاتلندی معرفی میکنند، در حقیقت از داخل ایران اداره میشوند.
جمهوری اسلامی در سالهای اخیر کوشیده است تا با صرف بودجههای کلان برای «ارتش سایبری» خود، فضای افکار عمومی در شبکههای اجتماعی را مهندسی کند.
این ساختار نه تنها بازوی تبلیغاتی نظام بهشمار میرود، بلکه در تولید و بازنشر گسترده اطلاعات نادرست نیز نقش فعالی ایفا میکند.
روزنامه معاریو چهارشنبه ۲۶ آذر تاکید کرد که این ارزیابی هنوز تایید نشده و با یافتههای رسمی نهادهای تحقیقاتی ایالات متحده همخوانی ندارد.
پلیس بروکلاین و دادستانی ایالت ماساچوست تحقیقات درباره این قتل را آغاز کردهاند، اما تاکنون فردی بازداشت نشده و انگیزه این اقدام نیز مشخص نیست.
لوریرو، که یک پژوهشگر ۴۷ ساله پرتغالیتبار و مشهور جهانی در زمینه پلاسما و همجوشی هستهای بود، شامگاه دوشنبه ۲۴ آذر به وقت محلی در خانهاش در شهر بروکلاین ایالت ماساچوست هدف گلوله قرار گرفت و سهشنبه در بیمارستان جان باخت.
مقامهای آمریکایی اعلام کردهاند همه فرضیهها، از جمله انگیزههای جنایی و سایر احتمالات، در حال بررسی است.
تاکنون نشانهای از ورود اجباری به محل حادثه گزارش نشده و مقامهای تحقیق از اظهارنظر درباره انگیزههای سیاسی یا امنیتی خودداری کردهاند.
به گفته دفتر دادستانی ایالت ماساچوست، تا عصر سهشنبه هیچ مظنونی شناسایی یا بازداشت نشده است.
با وجود این، احتمال دخالت جمهوری اسلامی در این قتل بهعنوان اقدامی تلافیجویانه در واکنش به ترور دستاندرکاران برنامه هستهای ایران مورد توجه کاربران شبکههای اجتماعی قرار گرفته است.
خبرگزاری تسنیم، رسانه وابسته به سپاه پاسداران، در گزارشی قربانی این قتل را «دانشمند صهیونیستی» معرفی کرد و پایگاه خبری فرارو نیز از عبارت «ترور دانشمند هستهای» استفاده کرده است.
یهودستیزی در آمریکا
در پی این رویداد، دانشگاه امآیتی با انتشار بیانیهای از لوریرو به عنوان «پژوهشگری برجسته و استادی متعهد» یاد کرد و جامعه علمی بینالمللی مرگ او را شوکآور توصیف کرده است.
لوریرو که بهدلیل حوزه کاری حساس خود، در میان چهرههای برجسته علمی جهان شناخته میشد، پیشتر در حمایت از اسرائیل موضع گیری کرده بود.
همزمان سازمانهای یهودی در آمریکا از امکان وجود انگیزههای یهودیستیزانه و ضد اسرائیلی در این پرونده سخن گفتند.
قتل لوریرو یک روز پس از تیراندازی مرگبار ۲۳ آذر در ساحل بوندای سیدنی اتفاق افتاد؛ حملهای که همزمان با برگزاری مراسم جشن یهودی حنوکا باعث کشته شدن ۱۵ نفر و زخمی شدن ۱۱ نفر، از جمله دو افسر پلیس شد.
مقامهای استرالیایی این رویداد را یک «وضعیت امنیتی فعال» توصیف کردند و از شهروندان خواستند از اطلاعیههای پلیس پیروی کنند.
اسحاق هرتزوگ، رییسجمهوری اسرائیل، در واکنش به این حمله گفت یهودیانی که برای برگزاری آیین حنوکا در ساحل بوندای حضور داشتند، هدف «حملهای بسیار بیرحمانه» قرار گرفتند.
این حادثه در شرایطی رخ داد که دولت استرالیا پیشتر حکومت ایران را به نقش داشتن در حملات یهودستیزانه متهم و سفیر جمهوری اسلامی را اخراج کرده بود.
ایراناینترنشنال در آستانه روز جهانی مهاجران، از مخاطبان خود درباره تجربهشان از مهاجرت، چالشها و فرصتهای این مسیر پرسید. و اینکه آیا اگر به گذشته برگردند آیا باز هم مهاجرت را انتخاب میکنند یا خیر.
برای بسیاری از پاسخدهندگان، مهاجرت نه یک انتخاب آزادانه بلکه واکنشی به شرایطی توصیف میشود که امکان زندگی عادی را سلب کرده است.
یکی از مخاطبان نوشت: «مهاجرت نبود؛ فرار از زندان حکومت جمهوری اسلامی بود.»
این جمله کوتاه، خلاصه احساسی است که در روایتهای متعدد شهروندان نسبت به مهاجرت تکرار میشود.
برخی تجربه مهاجرت را با مقایسه مستقیم زندگی در خارج و داخل ایران شرح دادند.
شهروندی که حدود هشت سال پیش برای تحصیل به اسپانیا رفته بود، از تفاوت چشمگیر سطح زندگی، قیمتها و کیفیت کالاها گفت. اما یادآوری کرد بازگشت اجباری به ایران و جهش نرخ ارز، مسیر زندگی او را تغییر داده است: «آن زمان یورو چهار هزار تومان بود و امروز حدود ۱۳۰ هزار تومان.»
او این مساله را به معنای بسته شدن راه مهاجرت خواند و از بنبست اقتصادی، ناتوانی در خرید خانه، ادامه تحصیل و شکلدادن به آینده سخن گفت که نتیجهاش برای او، «افسردگی شدید» بوده است.
در میان پیامها، حسرت نقش پررنگی دارد.
چند مخاطب نوشتند اگر به گذشته بازمیگشتند، چند دهه قبل مهاجرت میکردند تا آینده فرزندانشان تضمین شود.
یکی از مخاطبان گفت انتظار برای «وعدهها» به سقوط در وضعیتی انجامیده که به گفته او، «درههای نکبت» است.
در مقابل، گروهی از شهروندان باوجود میل به ترک کشور، اصلا امکان مهاجرت نداشتهاند.
شماری از مخاطبان با برجسته کردن نقش پول در این تصمیم، گفتند توان مهاجرت ندارند، اما دوست دارند مهاجرت کنند.
از سوی دیگر،برخی از کسانی که مهاجرت را تجربه کردهاند، آن را مسیری سخت اما غیرقابل بازگشت خواندند.
بر اساس دادههای رسمی، شمار ایرانیان نسل اول مقیم خارج از کشور را بین ۱.۷ تا دو میلیون نفر هستند. اما منابع غیررسمی، این رقم را تا بیش از هشت میلیون نفر هم ارزیابی کردهاند.
در کنار مهاجرت خارجی، مهاجرت داخلی نیز در روایتها دیده میشود.
جابهجایی از شهرهای کوچک به کلانشهرها، برای برخی به بهبود آموزش فرزندان و کیفیت زندگی انجامیده و برای برخی دیگر تنها در صورتی مطلوب است که امکانات در سراسر کشور بهطور برابر توزیع شود.
بر اساس این گزارش که چهارشنبه ۲۶ آذر منتشر شد، در جریان عملیات نارنیا، سرویس اطلاعاتی موساد از یک «سلاح ویژه» برای اجرای حملات دقیق در داخل ایران استفاده کرده است.
بر اساس این گزارش، موساد در عملیات نارنیا بیش از ۱۰۰ عامل ایرانی را به کار گرفت و برخی از آنها به یک سلاح سهجزئی محرمانه مجهز شدند که برای حمله به اهداف مشخص نظامی طراحی شده بود.
بهنوشته واشینگتن پست، این سلاح ویژه یکی از عناصر کلیدی راهبرد حمله چندلایه اسرائیل به برنامه هستهای و توان نظامی جمهوری اسلامی بوده و به عوامل اجازه میداد پیش از ورود جنگندههای نیروی هوایی اسرائیل به حریم هوایی ایران، عملیات زمینی دقیقی را اجرا کنند.
طبق این گزارش، مقامهای جمهوری اسلامی موفق شدند بخشی از لانچرهای این سلاح را کشف کنند، اما موشکها و بخش سوم آن هرگز پیدا نشد.
شبکه ۱۲ اسرائیل ۳۰ خرداد اعلام کرد همه دستاندرکاران برنامه هستهای تهران در حالی که در رختخواب و در خانههایشان خواب بودند، هدف قرار گرفتند.
به گفته این شبکه مقامات اسرائیلی تصمیم گرفته بودند این ترورها به صورت همزمان انجام شود تا امکان هشدار دادن به هدفها وجود نداشته باشد.
یک مقام ارشد امنیتی اسرائیل که در برنامهریزی عملیات نقش داشته به واشینگتنپست گفت این اقدام از نظر عملیاتی «بیسابقه» بوده و عوامل شرکتکننده تنها از ماموریت محدود خود اطلاع داشتند و از ابعاد کامل حمله اسرائیل آگاه نبودند.
والاستریت ژورنال نیز ۹ تیر در این باره نوشت: «حملات بهطور همزمان صورت گرفت تا مانع مخفی شدن اهداف شود.»
عملیات نارنیا
اسرائیل در بامداد ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ و همزمان با شروع حملات گسترده به زیرساختهای نظامی و هستهای ایران، عملیات هدفمند ترور دستاندرکاران برنامه هستهای را آغاز کرد.
هدف این عملیات، به گفته مقامهای اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل، «از بین بردن هسته فکری» برنامه هستهای ایران بوده است.
طبق این گزارش، در نخستین ساعات حمله، محمدمهدی تهرانچی، فیزیکدان نظری و متخصص مواد منفجره که تحت تحریم آمریکا قرار داشت، در آپارتمان خود در تهران کشته شد.
فریدون عباسی، رییس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران و از دیگر چهرههای تحریمشده، نیز دو ساعت بعد در حملهای دیگر جان باخت.
اسرائیل اعلام کرده است که در مجموع ۱۱ نفر از دستاندرکاران برنامه هستهای ایران در روز ۲۳ خرداد و روزهای پس از آن ترور شدند.
واشینگتنپست و فرانتلاین نوشتهاند این عملیات بر پایه سالها جاسوسی، جمعآوری اطلاعات و تهیه پروندههای دقیق از محل زندگی، رفتوآمد و فعالیتهای حدود ۱۰۰ دانشمند هستهای ایران طراحی شد.
تلفات حمله
بر اساس یافتههای این تحقیق و بررسیهای مشترک با گروه تحقیقاتی بلینگکت، در دستکم پنج حملهای که دستاندرکاران برنامه هستهای هدف قرار گرفتند، ۷۱ غیرنظامی نیز کشته شدند.
در یکی از این حملات در مجتمع موسوم به «مجتمع اساتید» در شمال تهران، ۱۰ غیرنظامی از جمله یک نوزاد دوماهه جان باختند.
در حملهای دیگر، پسر ۱۷ ساله محمدرضا صدیقی صابر، از دستاندرکاران برنامه هستهای ایران جان باخت و خود او چند روز بعد در استان گیلان کشته شد.
یک مقام ارشد اطلاعات نظامی اسرائیل به واشینگتنپست گفت: «یکی از ملاحظات اصلی در برنامهریزی عملیات نارنیا، به حداقل رساندن تلفات غیرنظامی بود.»
در مقابل، مقامهای جمهوری اسلامی اعلام کردهاند حملات اسرائیل بیش از هزار کشته برجای گذاشته که صدها نفر از آنها غیرنظامی بودهاند.
برنامه هستهای ایران
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، چهارشنبه با تایید از بین رفتن بسیاری از تجهیزات هستهای جمهوری اسلامی در حمله آمریکا و اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه گفت: «برنامه هستهای ایران از بین نرفته است.»
او افزود: «آمریکا در حمله به تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی موفق بوده است.»
بر اساس گزارش واشینگتنپست و فرانتلاین، حملات اسرائیل و آمریکا، از جمله بمباران مراکز نطنز و فردو و ترور فرماندهان نظامی، برنامه هستهای ایران را «سالها عقب انداخته» اما به گفته رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، «بهطور کامل نابود نشده است».
گروسی گفته است تهران همچنان ذخایری از اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در اختیار دارد و ارزیابی دقیق خسارتها بدون دسترسی بازرسان ممکن نیست.
در همین حال، مقامهای ایرانی تاکید کردهاند دانش فنی هستهای با ترور دستاندرکاران این برنامه از بین نمیرود.
امیر تهرانچی، برادر محمدمهدی تهرانچی، به فرانتلاین گفت: «با کشتن این استادان، ممکن است خودشان نباشند، اما دانش آنها از کشور ما از بین نمیرود.»
این در حالی است که مقامات اطلاعاتی اسرائیل معتقدند ترور این دستاندرکاران برنامه هستهای ایران، مهمترین بخش عملیات نارنیا بوده، چرا که فرماندهان نظامی با تجهیزات نظامی قابل جایگزینی هستند، اما دانشی که در اختیار این افراد قرار داشت، به آسانی قابل بازیابی نیست.
روحانی در دیدار جمعی از معاونان وزیران و معاونان دولتهای یازدهم و دوازدهم، گفت در دولت او وقتی بحث حمله آمریکا یا اسرائیل به ایران مطرح میشد، «دوستانی صاحبنظر بودند» که میگفتند «امکان ندارد اسرائیل به ما حمله کند».
او در این سخنان که مشروحش چهارشنبه ۲۶ آذر منتشر شد، گفت: «بعد هم دلایلی میآوردند و میگفتند اگر اسرائیل به ما حمله کند میداند که ظرف چند روز منهدم و نابود میشود. آمریکا هم به ما حمله نخواهد کرد به دلیل اینکه اگر به ما حمله کند، میداند ظرف چند روز یا چند هفته بعد ۱۰۰ هزار آمریکایی در منطقه که در پایگاههای مختلف هستند از بین خواهند رفت و باید دهها هزار جنازه حمل کند.»
روحانی گوینده این سخنان را «عزیزان قابل اعتمادی» توصیف کرد که بر مبنای «تفکر و محاسبهای» این تصمیمسازیها را میکردند و به مسئولان بالاتر گزارش میدادند اما به نام یا مقام آنها اشاره نکرد.
او همچنین به مسئولیت رهبران و مقامات ارشد که از آنها بهعنوان «تصمیمگیر» یاد کرد نپرداخت و مسئولیت وضعیت کنونی را متوجه «تصمیمسازان» دانست.
روحانی اوایل آذر نیز گفته بود با گذشت نزدیک به پنج ماه از جنگ ۱۲ روزه، کشور همچنان در شرایط «نه جنگ و نه صلح» است و احساس امنیت در کشور وجود ندارد.
هرچند در ماههای اخیر، قریب به اتفاق مقامهای نظامی و سیاسی جمهوری اسلامی از «توان بالای نظامی» حکومت در جریان جنگ سخن گفتهاند، روحانی در آن نشست تاکید کرده بود آسمان اسرائیل تا ایران «برای دشمن» کاملا امن شده است.
روحانی در ادامه اظهارات خود، ارائه «محاسبه نادرست» به رهبران یک جامعه را «بالاترین خیانت» توصیف کرده و هشدار داده بود مقامها نباید «بهراحتی» سخنان «مسئولان پاییندست» را بپذیرند.
ششم آذر علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، در پیامی تلویزیونی بار دیگر از «شکست» آمریکا و اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه سخن گفت.
رییس پیشین دولت در جمهوری اسلامی در سخنرانی جدید خود گفت هیچوقت درباره حرفاهای این افراد «قانع» نشده و همیشه گفته بود حکومت باید خود را تقویت کند و به این «محاسبات غیردقیق» درباره امنیت کشور خوشبین نباشد.
هرچند جمهوری اسلامی در جریان نبرد با اسرائیل متحمل شکستهای گسترده اطلاعاتی و نظامی شد و شمار قابل توجهی از فرماندهان ارشد خود را از دست داد، در ماههای اخیر کوشیده است با ارائه روایتی متفاوت از این رخداد، خود را پیروز میدان نبرد معرفی کند.
روحانی در نشستی که مشروح سخنانش ۲۶ آذر منتشر شد، گفت: «با این وضعی که ما در کشور داریم و هر کسی معرکهای میگیرد، هر کسی یک حرفی میزند و ما هم به جان هم افتادهایم و رودرروی هم ایستادهایم، آیا به جایی میرسیم؟»
او گفت این ایده که در سیاست خارجی «هیچ روزنهای وجود ندارد» و وضعیت به بنبست کامل رسیده است را نمیپذیرد.
روحانی همچنین با اشاره به شرایط اقتصادی کشور، گفت همه مشکلات معیشتی مردم در کوتاهمدت حل نمیشود ولی دولت باید «قدمهای مهمی» بردارد.
