در حالی که درگیری نظامی جمهوری اسلامی و اسرائیل وارد روز پنجم شده، آتشسوزی سهشنبه در آبهای نزدیک تنگه هرمز نگرانی جدیدی در میان شرکتهای کشتیرانی ایجاد کرده است. آمبری، شرکت مدیریت ریسک دریایی بریتانیا، اعلام کرد این حادثه ماهیت امنیتی ندارد.
به گزارش وبسایت بلومبرگ، حادثه آتشسوزی سهشنبه ۲۷ خرداد در فاصله ۳۵ کیلومتری دریایی شرق خور فکان واقع در امارات متحده عربی رخ داده است که از نزدیکترین نقاط به ورودی تنگه هرمز محسوب میشود.
شرکت آمبری در اطلاعیه اولیه خود این واقعه را در طبقه «خطر جنگ/ رصد مشکوک» قرار داد اما بعد تاکید کرد که این حادثه «جنبه امنیتی» ندارد.
جزییات دقیق درباره این آتشسوزی و علت آن هنوز اعلام نشده است.
مقامات دریایی و دولتی نیز تاکنون گزارش رسمی از آتشسوزی کشتی در منطقه منتشر نکردهاند.
تصاویر ماهوارهای آتشسوزی را تایید کرد
تصاویر ماهوارهای ناسا وجود آتشسوزی در سواحل امارات متحده عربی را نشان داد.
اطلاعات ردیابی کشتیها نشان میدهد دو نفتکش «آدالین» از نوع سوئزماکس و «فرانت ایگل» از نوع نفتکشهای غول پیکر، در همان مختصات حضور داشتهاند.
شرکتهای «اوشنپک شیپ منجمنت» و «فرانتلاین» که مالکان این دو کشتی هستند، به درخواستهای خبرنگاران بلومبرگ برای اطلاعرسانی پاسخ ندادهاند.
نگرانی بازارها از امنیت کشتیرانی
خبر آتشسوزی در این منطقه استراتژیک باعث افزایش نگرانیهای بازار نفت شد.
تنگه هرمز و خلیج فارس از مهمترین مسیرهای انتقال نفت جهان هستند که نفت کشورهای عربستان سعودی، عراق، ایران و امارات متحده عربی از آن عبور میکند.
در پی تشدید تنشهای منطقهای و درگیریهای اخیر، کشتیرانی در خلیج فارس با چالشهای جدی مواجه شده است.
مختل شدن سیگنالهای ناوبری، صدها کشتی را تحت تاثیر قرار داده و ایمنی تردد در این آبها را به خطر انداخته است.
موقعیت راهبردی منطقه
آبهای خور فکان و تنگه هرمز، گذرگاه اصلی تجارت نفت خاورمیانه به شمار میرود.
این منطقه روزانه میلیونها بشکه نفت خام و فرآوردههای نفتی را به سراسر جهان انتقال میدهد.
بر اساس گزارش بلومبرگ، حضور نیروهای جمهوری اسلامی و گروههای نیابتیاش در گلوگاههای کلیدی کشتیرانی طی ماههای اخیر تشدید شده که بر حساسیت امنیتی این گذرگاه دریایی افزوده است.
هرگونه اختلال در کشتیرانی این منطقه تاثیر مستقیمی بر قیمتهای انرژی جهانی خواهد داشت.
گروه هفت سهشنبه ۲۷ خرداد در بیانیهای در ارتباط با درگیری جمهوری اسلامی و اسرائیل، حکومت ایران را «منبع اصلی بیثباتی و تروریسم در منطقه» خواند و با «قاطعیت و روشنی» تاکید کرد تهران هرگز نباید به سلاح هستهای دست پیدا کند.
این گروه افزود: «ما تایید میکنیم که اسرائیل حق دفاع از خود را دارد و بار دیگر بر حمایت خود از امنیت اسرائیل تاکید میکنیم.»
اسرائیل بامداد جمعه ۲۳ خرداد حمله به مواضع جمهوری اسلامی را آغاز کرد و آن را «ضربه پیشدستانه» برای جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح هستهای خواند.
حملات اسرائیل به مواضع جمهوی اسلامی در شهرهای مختلف ایران، ۲۷ خرداد وارد پنجمین روز خود شد.
جمهوری اسلامی نیز در مقابل، در روزهای گذشته با حملات موشکی، اسرائیل را هدف قرار داده است.
در واکنش به این درگیریها، رهبران گروه هفت شامل آمریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، کانادا و ژاپن، تاکید کردند حلوفصل بحران ایران باید به کاهش تنشهای گستردهتر در خاورمیانه، از جمله آتشبس در غزه، منجر شود.
آنها بر اهمیت حفاظت از جان غیرنظامیان نیز تاکید کردند.
در بیانیه آنها آمده که کشورهای عضو گروه هفت آمادگی دارند برای حفظ ثبات در بازارهای جهانی انرژی همکاری کنند.
واکنش وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی به بیانیه گروه هفت
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، به بیانیه گروه هفت واکنش نشان داد و گفت: «سران این گروه، آشکارا چشم خود را بر تجاوز اسرائیل به ایران، حملات غیرقانونی به زیرساختهای صلحآمیز هستهای و همچنین هدفگیری کور مناطق مسکونی و کشتار شهروندانمان بسته است.»
او صبح سهشنبه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت کشورهای عضو گروه هفت، بهویژه سه عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل، باید «مسئولیت حقوقی و اخلاقی» خود را در قبال این «اقدام فاحش تجاوز به یک عضو سازمان ملل» بر عهده بگیرند و «واقعیت را همانگونه که هست، به زبان بیاورند».
بقائی حمله اسرائیل را «نقض بیسابقه اصول معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای» (انپیتی) خواند.
یک روز پیش از بیانیه گروه هفت و در ۲۶ خرداد، بقائی اعلام کرد نمایندگان مجلس شورای اسلامی در حال تهیه لایحهای هستند که میتواند تهران را به سمت خروج از این معاهده سوق دهد.
معاهده انپیتی که ایران در سال ۱۹۷۰ آن را تصویب کرد، به کشورها اجازه میدهد انرژی هستهای صلحآمیز را دنبال کنند، مشروط بر آنکه از ساخت سلاح هستهای صرفنظر کنند و با آژانس بینالمللی انرژی اتمی همکاری داشته باشند.
جمهوری اسلامی همواره تاکید کرده برنامه هستهای صلحآمیز دارد اما آژانس بینالمللی انرژی اتمی هفته گذشته اعلام کرد تهران تعهدات خود را در چارچوب انپیتی نقض کرده است.
بقائی در اظهارات جدید خود درباره بیانیه گروه هفت افزود: «شورای امنیت و اعضای آن نباید هدف اصلی سازمان ملل را زیر پا بگذارند. اعضای شورای امنیت باید همین حالا اقدام کنند و مسئولیت اصلی خود را در جلوگیری از ادامه جنایات متجاوز به انجام برسانند.»
او افزود: «گروه هفت باید از موضعگیری یکجانبه دست بردارد و به منبع واقعی تشدید بحران، یعنی تجاوز اسرائیل، بپردازد.»
اظهارات ترامپ پس از ترک نشست گروه هفت
پس از انتشار بیانیه گروه هفت در نشست کانادا، دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، این نشست را یک روز زودتر از موعد ترک کرد و گفت باید در کاخ سفید باشد؛ جایی که بتواند بهخوبی در جریان امور قرار گیرد و به تلفن برای اطلاع از وضعیت تکیه نکند.
او درباره گزارش نهادهای اطلاعاتی آمریکا مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی در حال ساخت سلاح هستهای نیست، گفت: «برایم مهم نیست که آنها چه گفتهاند. بهنظر من ایران بهشدت به دستیابی به سلاح هستهای نزدیک شده بود.»
ترامپ که از آغاز حملات اسرائیل به مواضع جمهوری اسلامی، بارها درباره این موضوع صحبت کرده، گفت به دنبال چیزی بهتر از آتشبس در ایران و خواهان پایان واقعی درگیری و پایان «مشکل هستهای» است.
رییسجمهوری آمریکا پیشبینی کرد اسرائیل از شدت حملات خود علیه ایران نخواهد کاست و بار دیگر به ساکنان تهران توصیه کرد برای امنیت خودشان، از پایتخت خارج شوند.
شماری از شهروندان تصویری از پیامکهای پلیس را در ۲۶ و ۲۷ خرداد منتشر کردند که همزمان با چهارمین و پنجمین روز از حملات اسرائیل به ایران، حاوی هشدار «کشف حجاب» است.
صدرا محقق، روزنامهنگار، در شبکه اجتماعی ایکس با انتشار این تصاویر نوشت: «همچنان برای مردم بیپناه و در حال فرار از خطر جنگ، پیامک تهدیدآمیز حجاب میفرستند.»
زهرا بهروز آذر، معاون دولت چهاردهم در امور زنان و خانواده، در واکنش به این خبرها در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اگر پیامکی ارسال شده خطای سیستمی است و به زودی رفع میشود. نگران نباشید، هیچ توقیف یا جریمهای در این خصوص اعمال نمیشود.»
او به خبرگزاری ایلنا نیز گفت: «حدود یک ماه پیش دستور توقف این سامانهها داده شد و اکنون موضوع در دست پیگیری است ... بنابراین این پیامکها احتمالا از سیستم ارسال نمیشود.»
جمهوری اسلامی تا چند روز پیش از آغاز حملات اسرائیل نیز تمام ظرفیت خود را صرف ممنوعیت نگهداری سگ در اماکن عمومی و وضع محدودیتهای تازه برای اعمال حجاب اجباری کرده بود.
مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم، یک هفته پیش از این حملات خواستار رسیدگی به «بدپوششی و بدننمایی» زنان شد و دستوراتی را به دستگاههای ذیربط داد.
ارسال پیامکهای رعایت حجاب اجباری و تهدید به توقیف وسایل نقلیه شهروندان در شرایطی است که زندگی روزمره بسیاری از مردم به طور ویژه در تهران، تحت تاثیر شرایط جنگی قرار گرفته و مختل شده است.
شماری از مخاطبان ایراناینترنشنال از صبح سهشنبه ۲۷ خرداد در پیامهایی گفتند کارتهای بانکهای سپه، انصار و کوثر از صبح کار نمیکنند و نمیشود خریدی با آنها انجام داد.
ساعتی بعد گروه هکری «گنجشک درنده» مسئولیت حمله سایبری به بانک سپه را برعهده گرفت و گفت: «ما تمام دادههای بانک سپه را در یک عملیات سایبری نابود کردیم.»
این گروه آذر ۱۴۰۲ نیز به جایگاههای سوخت شهرهای مختلف ایران حمله سایبری کرد که منجر به توقف کامل عملیات سوخترسانی به وسایل نقلیه شد.
کمبود نان، بنزین و اقلام غذایی
نگرانی فزاینده مردم از احتمال کمیاب شدن سوخت به وضعیت بغرنج پمپ بنزینها دامن زده و برخی شاهدان عینی از درگیری در صفهای انتظار سوخت خبر میدهند.
شهروندان با ارسال ویدیوهایی به ایراناینترنشنال در ساعتهای سه و چهار صبح سهشنبه ۲۷ خرداد، صف طولانی خودروها در شهر پرند را برای دریافت بنزین نشان دادند.
یک شهروند گفت: «مردم درون خودروها خوابیدهاند.»
از سوی دیگر، بر اساس اطلاعات رسیده به ایراناینترنشنال، مردم در بسیاری از استانها، به خصوص در تهران، گیلان و مازندران با مشکل تهیه نان مواجه شدهاند.
بنا بر این گزارش، صفهای طولانی نانواییها در بسیاری از استانها تشکیل شده و برخی نانواییها با کمبود آرد دست و پنجه نرم میکنند.
با وجود این گزارشها، عباسعلی حسنپورنژاد، نایبرییس اتحادیه نان سنگک تهران، ۲۶ خرداد مشکل تامین و کمبود آرد و نان را رد کرد و گفت صفهای طولانی روزهای گذشته به دلیل «خرید مازاد مردم برای ذخیرهسازی» بود.
بر اساس گزارشها، برخی مناطق مشهد با کمبود شدید روغن و شکر مواجه شده و فروش کنسرو نیز بهصورت جیرهبندی و محدود به دو عدد برای هر نفر انجام میشود.
منابع محلی در مرکز استان خراسان رضوی میگویند اوضاع بهسرعت در حال خارج شدن از کنترل است.
با وجود این بحرانها، خبرگزاری جماران با انتشار مطلبی نوشت که مردم ایران، با وجود صدای انفجارها و حملات، هیچ اضطرابی از خود نشان ندادهاند، چون «به دولت و مدیریت کشورشان اعتماد دارند»، فرهنگشان «اسلامی» است و «به مقاومت و پیامدهای آن ایمان دارند».
اینترنت ضعیف یا قطع شده است
اختلال در اینترنت که از نخستین ساعات حمله اسرائیل به مواضع جمهوری اسلامی در ایران در شماری از شهرها گزارش شده بود نیز همچنان برقرار است.
مردم از آنتندهی ضعیف تلفن همراه در پایتخت و کندی سرعت اینترنت و قطع و وصل شدن آن در نقاط مختلف به ایراناینترنشنال خبر دادند.
قطع مکرر برق نیز از دیگر مشکلاتی است که زندگی روزمره ساکنان تهران و برخی دیگر از شهرهای ایران را بهطور چشمگیری تحت تاثیر قرار داده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، در پی تحولات بامداد سهشنبه ۲۷ خرداد در منطقه، قیمت نفت برنت ۱.۱۷ دلار (معادل ۱.۶ درصد) افزایش یافت و به ۷۴.۴ دلار در هر بشکه رسید.
نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا نیز ۱.۳۴ دلار معادل ۱.۸۷ درصد افزایش یافت و به ۷۳.۱۱ دلار رسید.
این افزایش بسیار کمتر از میزانی است که جمهوری اسلامی و طرفدارانش میگفتند در صورت بروز درگیری نظامی با اسرائیل پیش خواهد آمد.
هواداران جمهوری اسلامی و نهادهای حکومتی میگفتند با آغاز یک جنگ میان اسرائیل و جمهوری اسلامی، قیمت نفت به ۴۰۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید.
تحولات میدانی تهدید کننده
معاملات دوشنبه ۲۶ خرداد بازارهای نفتی پس از انتشار گزارشهایی از تلاش جمهوری اسلامی برای پایان دادن به خصومتها و افزایش امیدواری به کاهش تنشهای ژئوپلیتیک، با کاهش بیش از یک درصدی قیمتها همراه بود.
وضعیت جنگی اما در طول روز دوشنبه وخیمتر شد. رسانهها از وقوع انفجارهایی در پایتخت ایران و فعالیت شدید سامانههای پدافند هوایی خبر دادند و صداوسیمای جمهوری اسلامی هدف قرار گرفت.
در همین حال در اسرائیل نیز آژیر خطر در تلآویو به صدا درآمد که نشان از شلیک موشک از سوی جمهوری اسلامی بود.
ایران که سومین تولیدکننده بزرگ نفت در اوپک محسوب میشود، در صورت تداوم جنگ ممکن است با اختلال در تولید و صادرات نفت مواجه شود.
این وضعیت میتواند عرضه جهانی نفت را کاهش داده و قیمتها را افزایش دهد.
حملات اسرائیل و آسیب به تاسیسات حیاتی
به دنبال حملات اسرائیل، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی تایید کرد که سایت نظنز، بزرگترین مرکز غنیسازی اورانیوم ایران، دچار خسارات گسترده شده است.
از سوی دیگر ترامپ تاکید کرد که جمهوری اسلامی باید پیش از شروع حملات اسرائیل، با واشینگتن به توافق هستهای میرسید.
رییسجمهوری آمریکا معتقد است تهران اکنون آماده مذاکره و دستیابی به توافق است.
به گزارش رویترز، هرگونه کاهش تحریمهای آمریکا در صورت دستیابی به توافق، امکان افزایش صادرات نفت از ایران را فراهم خواهد کرد و این امر میتواند قیمتهای جهانی نفت را کاهش دهد.
وضعیت بازار جهانی نفت
در تحولات دیگر، گروه اوپک پلاس که شامل اوپک و متحدانش از جمله روسیه است، دوشنبه اعلام کرد انتظار دارد اقتصاد جهانی در شش ماهه دوم سال جاری رشد مناسبی داشته باشد.
این گروه که نزدیک به نیمی از تولید نفت جهان را در اختیار دارد، همزمان در برآورد خود از رشد تولید نفت آمریکا و سایر کشورها در سال ۲۰۲۶ تجدیدنظر کرد و آن را کمتر از پیش تخمین زد.
مجلس در بحبوحه حملات اسرائیل به مواضع جمهوری اسلامی در ایران، بررسی دو فوریتی طرح تشدید مجازات «همکاری با دول خارجی» را تصویب کرد. در این طرح علاوه بر اسرائیل، آمریکا نیز به عنوان دولت متخاصم شناسایی خواهد شد.
علیرضا سلیمی، عضو هیات رییسه مجلس، سهشنبه ۲۷ خرداد گفت تقاضای دوفوریت برای بررسی طرح تشدید مجازات «همکاریکنندگان با دول خارجی متخاصم» در دستور کار جلسه غیررسمی امروز صحن مجلس بود که نمایندگان با آن موافقت کردند.
در قوانین فعلی جمهوری اسلامی، مجازات جرایم «جاسوسی و همکاری با دولتهای خارجی متخاصم علیه امنیت و منافع ملی» بین یک تا ۱۰ سال حبس است اما مجلس قصد دارد با طرح جدید، این مجازات را تشدید کند.
همچنین در قوانین فعلی دولت آمریکا به عنوان «کشور متخاصم» شناسایی و همکاری با آن به شکل رسمی جرمانگاری نشده است.
با تصویب قانون جدید، «جاسوسی یا همکاری با دول متخاصم از جمله دولت آمریکا» بهعنوان «افساد فی الارض» محسوب و مشمول مجازات مندرج در ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی یعنی اعدام میشود.
این طرح در اردیبهشت سال ۱۴۰۰ در صحن مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شد اما تاکنون بررسی نشده است.
با وجود آنکه این طرح هنوز به تصویب نرسیده، تاکنون برخی زندانیان سیاسی در ایران با اتهام جاسوسی اعدام شدهاند.
جدیدترین نمونه در این زمینه، مربوط به اعدام یک زندانی به نام اسماعیل فکری، به اتهام «جاسوسی برای اسرائیل» در ۲۶ خرداد بود.
پیشتر و در اردیبهشت و خرداد نیز دو زندانی سیاسی دیگر بهنامهای محسن لنگرنشین و پدرام مدنی به همین اتهام به دار آویخته شدند.
تشدید مجازات فعالیت در حوزه ساخت پهپاد و ریزپرنده
سلیمی در بخش دیگری از اظهاراتش خبر داد علاوه بر موضوع جرایم همکاری با دولتهای خارجی، طرح تشدید مجازات «فعالیت در حوزه ساخت ریزپرنده و پهپاد جهت همکاری با رژیم صهیونیستی» نیز در جلسه امروز مجلس تصویب شد.
به گفته این عضو هیات رییسه مجلس، طرح مورد نظر شامل کسانی میشود که قطعات پهپاد را حمل و نقل یا ترکیب میکنند و ریز پرنده میسازند.
کسانی که مکان در اختیار افرادی قرار میدهند که چنین اقداماتی علیه جمهوری اسلامی انجام دهند نیز مشمول مجازاتهای این طرح هستند.
سلیمی گفت این دو طرح برای بررسی بیشتر به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ارجاع شد.
با آغاز حملات اسرائیل به مواضع جمهوری اسلامی در بامداد جمعه ۲۳ خرداد، برخوردهای امنیتی و قضایی با شهروندان معترض شدت گرفته است و بر اساس گزارش مراجع قضایی، دستکم ۱۵ نفر در ۲۶ خرداد بازداشت شدند.
با احتساب این افراد، شمار بازداشتشدگان در چهار روز جنگ اسرائیل و جمهوری اسلامی در ایران به بیش از ۱۱۵ نفر رسید.
این افراد با اتهاماتی از جمله «حمایت از حمله اسرائیل به جمهوری اسلامی و توهین به مقامهای کشتهشده حکومت در شبکههای اجتماعی و رسانهای» بازداشت شدهاند.
رییسجمهوری آمریکا سهشنبه ۲۷ خرداد گفتههای امانوئل مکرون درباره پیشنهاد آتشبس را تکذیب کرد و نوشت: «دلیل بازگشت من از کانادا "خیلی بزرگتر" از یک آتشبس است.»
ترامپ در پیامی در شبکه اجتماعی تروث سوشال تاکید کرد: «مکرون اشتباها گفت من نشست گروه هفت را ترک کردم تا برای یک "آتشبس" میان اسرائیل و ایران به واشینگتن بازگردم. غلط! او هیچ ایدهای ندارد که من چرا به واشینگتن برمیگردم اما قطعا ربطی به آتشبس ندارد. موضوعی خیلی بزرگتر در جریان است.»
واکنش کاخ الیزه
این موضعگیری ترامپ پاسخی مستقیم به گفتههای مکرون بود که دوشنبه اعلام کرده بود رییسجمهوری آمریکا پیشنهادی برای آتشبس میان ایران و اسرائیل ارائه داده است.
خبرگزاری رویترز نوشت که مکرون در گفتوگو با خبرنگاران در حاشیه نشست گروه هفت گفت: «پیشنهاد مشخصی برای دیدار و گفتوگو وجود دارد. این پیشنهاد بهویژه با هدف دستیابی به آتشبس و سپس آغاز گفتوگوهای گستردهتر مطرح شده است.»
در پی این جنجال رسانهای، سفارت فرانسه در واشینگتن خارج از ساعات اداری از هرگونه اظهار نظر خودداری کرد.
بازگشت ترامپ به واشینگتن بهدلیل بحران خاورمیانه
دلیل رسمی بازگشت ترامپ از نشست گروه هفت در کانادا به واشینگتن، وضعیت بحرانی در خاورمیانه عنوان شده است؛ جایی که از جمعه ۲۳ خرداد، نبرد هوایی میان ایران و اسرائیل بهشدت بالا گرفته است.
اسرائیل نخستین ضربه را با حمله هوایی مستقیم به مواضع و فرماندهان نظامی جمهوری اسلامی در خاک ایران وارد کرد و سپس دو کشور با حملات متقابل، وارد درگیریای بیسابقه در منطقه شدند.
مقامهای ایرانی اعلام کردهاند در این حملات شماری از افراد غیرنظامی نیز کشته شدهاند. اسرائیل هم میگوید ۲۴ غیرنظامی در خاک این کشور کشته شدهاند.
این تنشها در منطقهای رخ میدهد که از زمان آغاز عملیات نظامی اسرائیل در غزه در اکتبر ۲۰۲۳، بهشدت ناپایدار بوده است.
کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده و اسرائیل، سالهاست در تلاش برای مهار برنامه هستهای ایران هستند. آنها میگویند تهران بهدنبال ساخت سلاح هستهای است اما جمهوری اسلامی این موضوع را رد کرده و تاکید دارد که بهعنوان عضوی از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (انپیتی)، حق توسعه فناوری هستهای صلحآمیز از جمله غنیسازی اورانیوم را دارد.
