ایراناینترنشنال
دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، گوستاوو پترو، رییسجمهوری کلمبیا را «رهبر قاچاق مواد مخدر غیرقانونی» خواند و گفت واشینگتن تعرفههای سنگینی بر واردات از کلمبیا وضع و همه کمکهای مالی به این کشور را متوقف خواهد کرد.
همزمان وزارت خارجه کلمبیا سفیر خود در واشینگتن را برای مشورت فراخواند.
وزارت خارجه کلمبیا دوشنبه ۲۸ مهر در بیانیهای اعلام کرد: «هیچ کشوری حق ندارد در امور داخلی کلمبیا دخالت کند.»
اظهارات ترامپ درباره رییسجمهوری کلمبیا در حالی مطرح شد که چند ساعت پیشتر، پنتاگون از حمله نیروهای آمریکایی به یک شناور در آبهای کارائیب خبر داده بود که به گفته آنها «با یک گروه شورشی کلمبیایی» مرتبط بوده است.
اما دولت بوگوتا روایت متفاوتی دارد: پترو گفته است قایق هدفگرفتهشده متعلق به «یک خانواده ماهیگیر فقیر» بوده و «هیچ ارتباطی با شورشیان یا قاچاق مواد مخدر نداشته» است.
اکنون روابط ایالات متحده و کلمبیا، دو متحد قدیمی در آمریکای لاتین، وارد یکی از پرتنشترین دورانهای خود در دهههای اخیر شده است.
از همکاری استراتژیک تا بحران لفظی
در دو دهه گذشته، همکاری نظامی و ضد مواد مخدر آمریکا و کلمبیا، یکی از ستونهای اصلی سیاست واشینگتن در آمریکای لاتین بوده است.
برنامه «پلن کلمبیا» که در سال ۲۰۰۰ آغاز شد، میلیاردها دلار کمک مالی و نظامی برای مبارزه با کارتلهای کوکائین فراهم کرد.
با انتخاب پِترو در سال ۲۰۲۲ بهعنوان نخستین رییسجمهوری چپگرای کلمبیا، رویکرد این کشور نسبت به «جنگ علیه مواد مخدر» تغییر کرد.
پترو بارها گفته بود سیاستهای سنتی آمریکا در این زمینه شکستخورده است و باید رویکردی «اجتماعی و اقتصادی» برای کاهش کشت کوکا اتخاذ شود.
همین مواضع، از وقتی که ترامپ در ژانویه ۲۰۲۵ دوباره به قدرت بازگشت، روابط او را با کاخ سفید پرتنش کرد.
آغاز درگیری: حمله نظامی و اتهام سیاسی
بحران فعلی با حمله دریایی ایالات متحده در نزدیکی سواحل کارائیب آغاز شد.
پنتاگون اعلام کرد که هدف عملیات، یک شناور مرتبط با شورشیان سابق فارک (FARC) بوده که پس از توافق صلح ۲۰۱۶ بخشی از آنها به قاچاق مواد مخدر روی آوردهاند.
به گفته مقامهای آمریکایی، این شناور حامل مقادیر زیادی کوکائین بوده و نیروهای آمریکایی با «هماهنگی منطقهای» وارد عمل شدهاند.
در مقابل، دولت بوگوتا میگوید هیچ هماهنگیای صورت نگرفته و عملیات بدون اطلاع کلمبیا انجام شده است. اقدامی که نقض آشکار حاکمیت ملی این کشور محسوب میشود.
پس از آن بود که ترامپ در پاسخ به انتقادات پترو، او را «رهبر قاچاق مواد مخدر غیرقانونی» نامید و اعلام کرد دولت کلمبیا «چشم خود را بر تولید مواد مخدر بسته است».
این اظهارات با واکنش تند بوگوتا روبهرو شد. وزارت خارجه کلمبیا در بیانیهای رسمی گفت سخنان ربیسجمهوری آمریکا «بیاساس، توهینآمیز و مداخلهگرانه» است و «روابط تاریخی دو کشور را به خطر میاندازد».
بازارهای مالی هم بیدرنگ واکنش نشان دادند. ارزش پِسوی کلمبیا حدود ۱.۴ درصد در برابر دلار سقوط کرد و شاخص بورس بوگوتا نزدیک به دو درصد افت داشت.
تحلیلگران بانک جیپی مورگان گفتهاند تهدید تعرفههای آمریکا میتواند صادرات کلمبیا، بهویژه قهوه و نفت را که عمدتا به بازار ایالات متحده وابسته هستند، با خطر جدی روبهرو کند.
نگاه تحلیلگران؛ سیاست خارجی یا نمایش انتخاباتی؟
تحلیلگران در واشینگتن معتقدند این اقدام ترامپ هم بُعد سیاسی داخلی دارد و هم اهداف ژئوپلیتیک منطقهای را دنبال میکند.
به گفته جیسون مارکز، پژوهشگر شورای روابط خارجی آمریکا، «ترامپ با برجستهکردن موضوع مواد مخدر و مقصر دانستن دولت چپگرای پترو میخواهد پایگاه محافظهکار خود را در آستانه انتخابات میاندورهای تقویت کند».
از سوی دیگر، برخی کارشناسان در آمریکای لاتین میگویند ترامپ با افزایش تعرفهها و فشار نظامی، در تلاش است نفوذ چین در آمریکای جنوبی را مهار کند.
در دو سال گذشته، پکن سرمایهگذاریهای بزرگی در بخش انرژی و زیرساختهای کلمبیا انجام داده است. موضوعی که واشینگتن آن را با نگرانی دنبال میکند.
پیامدهای منطقهای
واکنش کشورهای منطقه نسبت به این بحران دوگانه بوده است. ونزوئلا سکوت کرده اما رسانههای دولتی آن از موضع پترو حمایت کردهاند.
برزیل و مکزیک، هر دو خواستار «گفتوگو و احترام متقابل» میان دو کشور شدند.
در خود کلمبیا، مخالفان پترو دولت ترامپ را متهم به «قلدری» کردند؛ در حالی که برخی از منتقدان داخلی رییسجمهوری کلمبیا هشدار دادند واکنشهای تند او ممکن است منافع اقتصادی کشور را به خطر بیندازد.
چشمانداز آینده
کارشناسان پیشبینی میکنند در صورت اجرای تعرفههای جدید، ارزش صادرات کلمبیا به آمریکا بهشدت آسیب ببیند، چرا که ایالات متحده بزرگترین شریک تجاری این کشور است.
از سوی دیگر، قطع کمکهای ضد مواد مخدر میتواند پروژههای مشترک در زمینه آموزش، فناوری و امنیت را مختل کند.
با این حال، دولت پترو اعلام کرده حاضر نیست «در برابر تهدید تسلیم شود».
وزیر خارجه این کشور گفته است: «کلمبیا شریک آمریکاست نه تابع آن.»
کاخ سفید از اظهار نظر رسمی بیشتر خودداری کرد اما سخنگوی شورای امنیت ملی گفت ایالات متحده «به همکاری با ملت کلمبیا در چارچوب احترام متقابل ادامه خواهد داد».
در نهایت، بحران جاری یادآور این واقعیت است که روابط ایالات متحده با متحدان سنتیاش در نیمکره غربی، در دوره دوم به قدرت رسیدن ترامپ وارد مرحلهای غیرقابل پیشبینی شده است.
مرحلهای که در آن زبان دیپلماسی جای خود را به تهدیدهای تعرفهای و حملات لفظی داده است.
ترامپ دوشنبه ۲۸ مهر در جریان کنفرانس خبری مشترک با آنتونی آلبانیزی، نخستوزیر استرالیا، در کاخ سفید گفت: «جنگ چیز عجیبی است، ممکن است اتفاقات بدی رخ دهد، اما گاهی هم نتایج خوبی به بار میآورد.»
او افزود: «پیش از آنکه ما ایران را هدف قرار دهیم، نمیتوانستیم هیچ توافقی در خاورمیانه بهدست آوریم چون سایهای تاریک بر منطقه افتاده بود اما زمانی که توانستیم توان هستهای ایران را از بین ببریم، همه چیز تغییر کرد.»
ترامپ تاکنون بارها اعلام کرده در پی حملات ایالات متحده به سایتهای نطنز، فردو و اصفهان در جریان جنگ ۱۲ روزه، برنامه هستهای جمهوری اسلامی نابود شده است.
این سخنان رییسجمهوری آمریکا در حالی مطرح شد که علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، دوشنبه اظهارات ترامپ درباره نابود شدن برنامه هستهای حکومت ایران را «خیال» خواند و گفت: «رییسجمهور آمریکا افتخار میکند که صنعت هستهای ایران را بمباران کردیم و از بین بردیم. خیلی خوب، به همین خیال باش. اصلا شما چه کاره هستید که اگر کشوری صنعت هستهای دارد، در قبال آن باید و نباید مطرح کنید؟»
او با انتقاد از ترامپ، رییسجمهوری آمریکا را فردی «با رفتار سخیف و دروغهای فراوان درباره منطقه» توصیف کرد.
خامنهای در ادامه گفت ترامپ اگر توانایی دارد، «برود میلیونها نفری را که در همه ایالتهای آمریکا علیه او شعار میدهند آرام کند».
با بمباران ایران، فضای خاورمیانه گشوده شد
رییسجمهوی آمریکا در ادامه صحبتهای خود گفت: «این یکی از بینقصترین عملیاتهای نظامی تاریخ بود. آن بمبافکنهای باشکوه بی-۲ را دیدید؟ همه چیز دقیق و بینقص انجام شد. فرماندهی این عملیات را ژنرالهای برجستهای بر عهده داشتند و نتیجه کار فوقالعاده بود. وقتی عملیات تمام شد، فضای خاورمیانه گشوده شد.»
ترامپ با تاکید بر اینکه این عملیات نتیجه تمرینهای طولانیمدت بود، افزود: «خلبانان به من گفتند که ۲۲ سال برای چنین مانوری تمرین کردهاند؛ هر سال سه بار. اما هیچ رییسجمهوری قبل از من اجازه اجرای آن را نداده بود. من اجازه دادم و نتیجه آن از بین رفتن ابر تیره بر فراز خاورمیانه بود.»
شبکه سیبیاسنیوز ۲۷ مهر در گزارشی به نقل از خلبانان بمبافکنهای بی-۲ نیروی هوایی آمریکا اعلام کرد حمله به تاسیسات هستهای فردو «یکی از سرنوشتسازترین عملیاتهای دوران خدمت» آنان بوده است.
به گفته فرماندهان آمریکایی، این عملیات «ترکیبی از فناوری پنهانکاری، دقت بینظیر و خطر بالا» بود.
بر اساس این گزارش، جنگندههای پنهانکار اف-۲۲ و اف-۳۵، بمبافکنهای بی-۲ را در ورود به حریم هوایی ایران همراهی کردند.
یکی از فرماندهان گفت: «میدانستیم تنها نیستیم؛ عملکرد همه نیروها بینقص بود.»
رسانههای اسرائیلی دوشنبه ۲۸ مهر گزارش دادند برخی از دیپلماتهای این کشور بدون اطلاع خود به گروههایی واتساپی افزوده شدهاند که منشأ آنها به ایران، پاکستان و بعضی کشورهای دیگر بازمیگردد.
وزارت خارجه اسرائیل در ابلاغیهای داخلی از کارکنان خود خواست تنظیمات حریم خصوصی در واتساپ را تغییر دهند تا فقط مخاطبان ذخیرهشده بتوانند آنها را به گروهها اضافه کنند.
ایراناینترنشنال برای دریافت نظر وزارت خارجه اسرائیل تلاش کرد اما پاسخی دریافت نکرد.
رونن سالومون، تحلیلگر اطلاعاتی اسرائیل، در گفتوگو با ایراناینترنشنال این گزارشها را «قابل باور» توصیف کرد و گفت واحدی وابسته به سپاه پاسداران بهنام «دپارتمان ۵۰» مسئول چنین عملیاتهایی است.
او افزود: «اگر من ایرانی باشم، میتوانم گروهی با نامی مشابه یکی از گروههای واقعی بسازم تا اطلاعات جمعآوری کنم. کافی است شماره فرد هدف را داشته باشم و اگر تنظیمات حریم خصوصی او به حالت عمومی باشد، میتوانم او را اضافه کنم. سپس با به اشتراکگذاری یک پست یا لینک، آن کاربر را تحت حمله سایبری قرار دهم.»
شرکت مایکروسافت ۲۵ مهر در گزارشی اعلام کرد جمهوری اسلامی در کنار روسیه، چین و کره شمالی، بهطور گسترده از فناوری هوش مصنوعی برای ارتقای توان سایبری خود، تولید محتوای جعلی و اجرای عملیات نفوذ علیه ایالات متحده بهره میبرد.
این گزارش تاکید کرد که حکومت ایران در کنار گروههای تبهکار سایبری، از قابلیتهای هوش مصنوعی برای «خودکارسازی حملات و بهبود روشهای نفوذ» بهره گرفته است.
بر اساس گزارشها، پس از پایان جنگ ۱۲ روزه میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، فعالیتهای سایبری دو طرف شدت گرفته است.
مروان هاشم، از بنیانگذاران شرکت امنیت سایبری فریزآو، پیشتر به ایراناینترنشنال گفته بود: «اگرچه آتشبس میان ایران و اسرائیل به درگیری نظامی مستقیم پایان داده اما عملیاتهای سایبری بهشدت افزایش یافته است.»
او گفته بود: «از زمان آغاز آتشبس تاکنون حدود ۴۵۰ حمله سایبری علیه اهداف اسرائیلی ثبت شده که بسیاری از آنها به گروههای نزدیک به ایران نسبت داده میشوند.»
مقامات امنیتی اسرائیل ششم مهر اعلام کردند صدها شهروند این کشور تماسهایی تلفنی با محتوایی مشکوک و به زبان عبری شکسته دریافت کردهاند که گفته میشود از سوی عوامل اطلاعاتی جمهوری اسلامی صورت گرفته است.
به گزارش نشریه اسرائیل نشنال نیوز، این تماسها با هدف «جذب نیرو، ایجاد رعب عمومی و بهرهگیری از شرایط جنگی برای تاثیرگذاری روانی بر افکار عمومی» گرفته شدهاند.
بر پایه این گزارش، پلیس اسرائیل و سازمان ملی امنیت سایبری، از دریافت حجم گستردهای از گزارشهای مردمی درباره تماسهای تلفنی ناشناس خبر دادهاند.
در این تماسها، پیامی ضبطشده به زبان عبری شکسته پخش شده که در آن گفته میشود: «اطلاعات ایران بهدنبال جذب عوامل واجد شرایط است.»
نتانیاهو دوشنبه ۲۸ مهر گفت: «ما به جبلالشیخ (کوه هرمون) در سوریه و همچنین آسمان تهران دست پیدا کردیم. گروگانها را نیز آزاد کردیم.»
او اضافه کرد: «اگر جنگ متوقف میشد، ایران به تولید موشکهای بالستیک و توسعه سلاحهای هستهای ادامه میداد.»
این در حالی است که روزنامه اسرائیلهیوم، دوشنبه با اشاره به اقدام جمهوری اسلامی برای بازسازی توان بازدارندگی و نظامی پس از ضربات «بیسابقه» در جریان جنگ ۱۲ روزه، نوشت که حکومت ایران قصد دارد «حلقه آتش پیرامون اسرائیل را احیا کند.»
این رسانه با اشاره به سخنان مقامهای حکومتی در ایران افزود: «به نظر میرسد تهران تمرکز خود را بر افزایش بُرد موشکهای بالستیک تا فاصلههای قارهای (پنج هزار و ۵۰۰ کیلومتر و فراتر از آن) گذاشته است.»
جمهوری اسلامی و بمب اتم
اسرائیلهیوم با اشاره به سخنان اخیر علی شمخانی، دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی و عضو فعلی شورای دفاع جمهوری اسلامی، نوشت: «در کنار گفتوگو درباره موشکهای قارهپیما، فشارها درون نظام برای تایید تولید سلاح هستهای افزایش یافته است.»
شمخانی که در فاصله سالهای ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴، در دو دولت محمد خاتمی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بود، ۲۰ مهر در یک گفتوگو در پاسخ به پرسشی درباره اینکه در دوره وزارت دفاعش به ساخت بمب اتم فکر میکرده است، گفت: «ای کاش [آن زمان] به ساختن بمب هستهای فکر میکردیم.»
او در ادامه در پاسخ به این سوال که اگر الان به دهه ۷۰ برگردد بهدنبال ساخت بمب میرود یا نه، گفت: «بله، حتما میروم.»
از سوی دیگر علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، دوشنبه در دیدار با «جمعی از قهرمانان و مدالآوران ورزشی و المپیادهای علمی جهانی» گفت: «جوانان ما با موشکهای ایرانی نقاط استراتژیک دشمن را تبدیل به خاکستر کردند. ایران موشکها را از جایی نخرید یا کرایه نکرد. این موشکها را نیروهای مسلح و صنایع نظامی ما آماده داشتند و استفاده کردند و باز هم دارند و اگر لازم باشد، در وقت دیگر از آن استفاده میکنند.»
روزنامه بریتانیایی سان ۲۷ مهر در گزارشی از قول کارشناسان اطلاعاتی اسرائیل نوشت جمهوری اسلامی در حال تلاش برای «تسلیح مجدد گروه حماس و بازسازی محور نفوذ خود در منطقه» است.
این روزنامه افزود این اقدام میتواند مقدمهای برای دور تازهای از درگیری میان ایران و اسرائیل باشد.
راز زیمت، افسر پیشین اطلاعات نظامی ارتش اسرائیل، به سان گفت: «ایران هرگز از هدف نهایی خود یعنی نابودی اسرائیل و دستیابی به سلاح هستهای دست نخواهد کشید.»
زیمت با اشاره به سخنان علیاکبر ولایتی، مشاور رهبر جمهوری اسلامی درباره محتمل بودن درگیری مجدد، هشدار داد که ایران با وجود خسارتهای شدید در جنگ ۱۲ روزه، «انگیزه بیشتری برای ساخت سلاح هستهای پیدا کرده» است.
