بهدنبال حملات سنگین اسرائیل و آمریکا به سه مرکز کلیدی هستهای ایران، نگرانیها درباره ماهیت تهدید هستهای جمهوری اسلامی وارد مرحله تازهای شده است.
روزنامه اسرائیلی «اسرائیل هیوم»، سهشنبه ۱۰ تیر در گزارشی تحلیلی نوشته است که با وجود تخریب گسترده در تاسیسات نطنز، فردو و اصفهان، و از میان رفتن زیرساختهای سانتریفیوژها، بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد از دید بازرسان و سازمانهای اطلاعاتی پنهان مانده و سرنوشت آن مشخص نیست.
آونر ویلان، مقام سابق امنیتی اسرائیل، در این گزارش هشدار داده است که جمهوری اسلامی پساز از دست دادن ظرفیت بازدارندگی متعارف خود، از جمله نیروهای نیابتی و زرادخانه موشکی، اکنون سلاح هستهای را بهعنوان تنها تضمین بقای خود میبیند.
به گفته او، جمهوری اسلامی ممکن است از زیرساختهای کوچکتر، فناوریهای ذخیرهشده و تیمهای موازی مخفی بهره ببرد تا مسیر تسلیحاتی شدن را با سرعت بیشتری پی بگیرد.
بهرغم ادعاهای مقامهای دولت آمریکا مبنی بر «نابودی کامل برنامه هستهای ایران»، گزارشهای ماهوارهای موسسه علم و امنیت بینالملل به ریاست دیوید آلبرایت، همسو با ارزیابیهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی و دستگاه اطلاعاتی اسرائیل، از وارد آمدن «خسارات سنگین» به تاسیسات نطنز و فردو حکایت دارد.
در نطنز، جایی که حدود ۱۸ هزار سانتریفیوژ فعال بود، بسیاری از ساختارهای سطحی و زیرزمینی از کار افتادهاند. در فردو نیز، تاسیسات تقویتشده زیرزمینی به احتمال زیاد آسیب جدی دیده است، گرچه رسانههای آمریکایی این ارزیابی را زیر سوال بردهاند.
تاسیسات فرآوری اورانیوم در اصفهان نیز بهشدت تخریب شدهاند؛ از جمله ساختمانهای مرتبط با تبدیل اورانیوم فلزی و تبدیل کیک زرد به گاز، که حلقههای کلیدی در چرخه سوخت هستهای بهویژه برای ساخت بمب محسوب میشوند.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی در گزارش اخیر خود تایید کرده است که ذخایر اورانیوم غنیشده ۲۰ و ۶۰ درصدی که در انبارهای این سایت نگهداری میشد، احتمالا از بین رفتهاند یا مکان دقیق آنها مشخص نیست.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، در گفتوگویی جدید هشدار داد که ایران ظرف چند ماه میتواند دوباره تولید اورانیوم غنیشده را از سر بگیرد.
به گفته او، با وجود خسارات، ایران همچنان دانش، تجربه و نیروی انسانی لازم را برای احیای سریع برنامه هستهای در اختیار دارد.
ویلان نیز در همین راستا گفته است که با وجود ترور دستکم ۱۴ متخصص هستهای ایران در عملیات اخیر، نمیتوان احتمال وجود تیمهای موازی و جوان را که قادر به بازتولید برنامه سلاحسازی باشند، نادیده گرفت.
در گزارش «اسرائیل هیوم» همچنین به نگرانی درباره محل ذخایر ۴۰۰ کیلویی اورانیوم با غنای ۶۰ درصد اشاره شده است. مقامات آمریکایی میگویند بخشی از این مواد زیر آوار مدفون شده یا اصلا هدف قرار نگرفتهاند.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، به «اطلاعات قاطع» درباره محل نگهداری آنها اشاره کرده، هرچند ارتش اسرائیل از اظهار نظر رسمی در این زمینه خودداری کرده است.
اسکات ریتر، بازرس پیشین تسلیحاتی سازمان ملل، نیز در مصاحبهای با اسپوتنیک گفته بود که حمله اسرائیل و آمریکا، یک عملیات هماهنگ با هدف به حداکثر رساندن خسارت به تاسیسات و توان نظامی ایران بوده، اما در عمل ممکن است انگیزه تهران برای دستیابی به سلاح هستهای را افزایش داده باشد.»
به گفته او، جمهوری اسلامی اکنون بدون نیروهای نیابتی و زرادخانه موشکی، فقط به گزینه تسلیحات هستهای بهعنوان «سیاست بیمه» نگاه میکند.
تحلیلگر اسرائیلی در پایان تاکید کرده است که اگرچه عملیات علیه تاسیسات هستهای ایران ضروری بوده و موفقیتهای قابل توجهی به همراه داشته، اما تهدید هستهای ایران با توجه به انگیزههای جدید و زیرساختهای باقیمانده، نهتنها رفع نشده بلکه پیچیدهتر شده است.
اکنون، اسرائیل باید برای مرحله بعدی این نبرد آماده شود؛ نبردی که شاید دیگر تنها در سطح زیرساختی نباشد، بلکه شامل درگیری با تیمهای پنهان، ذخایر مخفیشده و دانش فنی نسل جدید خواهد بود.
