مطالب بیشتر
متن پیامکی که برای پدر یک زن اصفهانی ارسال شده، چنین است: «جناب آقای ...، با سلام و احترام فرزند شما خانم ... بدون رعایت پوشش قانونی در سطح شهر اصفهان حضور داشتهاند. لطفا پیگیری لازم به منظور رعایت قانون و اصلاح پوشش ایشان انجام شود. معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان اصفهان.»
در حالی که گفته میشد اجرای قانون حجاب و عفاف به دستور شورای عالی امنیت ملی متوقف شده است، گزارشها از ایران نشان میدهند کنترل پوشش زنان به شکلهای مختلف ادامه دارد.
اصفهان، یکی از شهرهایی است که گزارشهای متعددی از ارسال پیامکهای مربوط به حجاب و تذکرهای خیابانی در آن منتشر میشود. اجرای چنین روشهایی در شهری با بافت مذهبی و محافظهکار، پیامدهای متعددی در ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دارد و به نظر میرسد حکومت از به کارگیری آنها اهداف خاصی دارد.
تقویت سنتهای مردسالارانه
ارسال پیامک برای پدران در مورد حجاب دختران، بهوضوح نشاندهنده تاکید بر نقش سنتی پدر بهعنوان مسئول و مدیر خانواده است.
بر اساس نگاه سنتی به خانواده اسلامی، پدر بهعنوان ناظر و محافظ اخلاقی خانواده، بهویژه بر رفتار دختران، شناخته میشود. بیدلیل نیست که نام اصلی قانون حجاب و عفاف، «قانون حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» است. به لحاظ ایدئولوژیک، حکومت پوشش زنان را عامل حفظ نهاد خانواده میداند: خانوادهای که قرار است سبک زندگی اسلامی را ترویج کند.
با این دیدگاه، سپردن مسئولیت حجاب دختران به پدران، نهتنها به تقویت نقش اقتدارگرایانه پدر در خانواده منجر میشود، بلکه ساختار سنتی و مردسالارانه خانواده را نیز بازتولید میکند.
حکومت با ارسال پیامک حجاب به پدران، بهطور غیرمستقیم به آنها یادآوری میکند که مسئولیت مستقیم کنترل حجاب دختران بر عهده آنهاست و هرگونه کمتوجهی یا سهلانگاری در این زمینه، نهتنها بهعنوان یک نقص فردی، بلکه بهعنوان کوتاهی در انجام وظایف دینی و اجتماعی محسوب میشود.
این سیاست، همچنین بهطور هوشمندانهای با کنترل غیرمستقیم بر زنان فشار روانی وارد میکند. با دخالت دادن پدران در موضوع حجاب، فشار اجتماعی و روانی از طریق نزدیکترین اعضای خانواده بر زنان اعمال میشود؛ شکلی غیرمستقیم از کنترل اجتماعی که زنان را در چارچوب سنتی خانواده محدود میکند.
بهعبارت دیگر، حکومت بهجای استفاده از ابزارهای مستقیم کنترل مانند گشتهای ارشاد، از ابزارهای غیرمستقیم و فشار روانی برای تحمیل هنجارهای مورد نظر خود بهره میگیرد.
احساس «زیر نظر بودن» و فشار روانی ناشی از پیامکهای مکرر، بهویژه برای زنان جوان، به نوعی کنترل روانی منجر میشود که بر اعتماد به نفس و رفتار اجتماعی آنان تاثیر منفی میگذارد. تهدید به تشکیل پرونده قضایی هم ابزاری برای اعمال فشار روانی است؛ پیامکهایی که با لحنی هشداردهنده و مکرر ارسال میشوند تا حس نظارت دائمی را به زنان منتقل کنند.
انتقال مسئولیت از حکومت به خانواده منافع دیگری هم برای حکومت دارد. انتقال بخشی از مسئولیت کنترل حجاب به خانواده و بدون دخالت مستقیم دولت، باعث میشود که در صورت بروز مقاومت اجتماعی یا افزایش نارضایتی عمومی، حکومت خود را از انتقادات مصون نگه دارد، نقش پلیس اخلاقی را به خانوادهها بسپارد و برای خود مشروعیت سیاسی کسب کند.
همچنین این شکل از واگذاری قدرت به حکومت اجازه میدهد در بحران اقتصادی جاری، بدون صرف هزینههای امنیتی و سیاسی ناشی از حضور مستقیم نیروهای امنیتی در خیابانها، نقش خود را بهعنوان ناظر فرهنگی و اجتماعی حفظ کند.
تشدید شکاف بین نسلی
از جمله پیامدهای این سیاست حکومت، تاثیر آن بر روابط خانوادگی و افزایش تنشهای نسلی است. در خانوادههایی که تفاوت دیدگاه نسلی در مورد حجاب وجود دارد، این رویکرد میتواند به تشدید تنشهای خانوادگی منجر شود.
نسلهای جوانتر در ایران، بهویژه در شهرهای بزرگی مانند اصفهان، نگرشی متفاوت به حجاب و پوشش دارند که غالبا بر پایه آزادی انتخاب و فردگرایی استوار است. در مقابل، نسلهای قدیمیتر، اغلب به حجاب بهعنوان یک هنجار اجتماعی و دینی نگاه میکنند که رعایت آن نشانه احترام به خانواده و جامعه است.
اختلاف نگرش نسلی، با ارسال پیامکهای حجاب به پدران، تشدید میشود و پدران تحت فشار اجتماعی و روانی قرار میگیرند تا بر رفتار و پوشش دختران خود نظارت بیشتری داشته باشند.
این نظارت اجباری، بهخصوص در خانوادههایی که پدران دیدگاه سنتیتری نسبت به حجاب دارند، میتواند به درگیریهای خانوادگی و افزایش تنشها منجر شود. بسیاری از دختران جوان این نظارت را نوعی کنترل غیرمنصفانه و دخالت در حریم شخصی خود میدانند که منجر به مقاومت آنها در برابر خواستههای والدین میشود. برخی دختران بهدلیل فشارهای وارده از سوی پدران، احساس محدودیت میکنند و به مرور از نظر عاطفی از خانواده فاصله میگیرند.
این تنشها تنها به روابط پدر و دختر محدود نمیشود بلکه در برخی موارد در اختلافنظر میان والدین نیز نمود پیدا میکند. مادرانی که دیدگاههای بازتر و انعطافپذیرتری نسبت به پوشش دختران دارند، ممکن است در برابر فشارهای همسر خود بایستند و از دختران خود حمایت کنند که میتواند به اختلافات زناشویی و بروز درگیریهای خانوادگی منجر شود.
شکاف بین نسلها و تضعیف پیوندهای خانوادگی ممکن است پیامدهای بلندمدتی در ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران به دنبال داشته باشد که حکومت بیتوجه به آنها ترجیح میدهد از پایههای سست نماد حجاب حفاظت کند.
پتر فیالا، نخستوزیر جمهوری چک با انتشار مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت اروپا با یک آزمون تاریخی بزرگ روبهرو است و باید خود مسئولیت امنیت و آیندهاش را بر عهده بگیرد.
او تاکید کرد: «اگر نمیخواهیم روسیهای متجاوز به گسترش خود در چندصد کیلومتری خانههایمان ادامه دهد، باید حمایت نظامی از اوکراین را افزایش دهیم.»
محمد رسولاف با فیلم دانه انجیر معابد، یکی از بختهای اسکار در بخش فیلم بینالمللی است که در صورت برنده شدن، میتواند سومین اسکار سینمای ایران را به ارمغان بیاورد.
از سوی دیگر انیمیشن در سایه سرو، ساخته شیرین سوهانی و حسین ملایمی برای دریافت اسکار بهترین انیمیشن کوتاه رقابت میکند؛ فیلمی که به وسیله کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در داخل ایران تهیه شده اما این دو فیلمساز از درخواست این کانون برای حذف بخشی از فیلم که در آن شخصیتها بدون حجاب اجباری هستند، سر باز زدهاند.
اما در بخش بهترین فیلم و بخشهای مهم دیگر نظیر بهترین کارگردان و بازیگر، چه فیلمهایی بیشترین بخت را دارند؟
آنورا (Anora)
آنورا، برنده نخل طلای امسال، داستان صاف و ساده یک کارگر جنسی است که رویاهای جهان سیندرلاییاش فرو میریزد و حالا این ساخته شان بیکر -که پیشتر هم چند فیلم درباره کارگران جنسی ساخته بود- به یکی از بختهای اصلی دریافت جایزه بهترین فیلم، بهترین کارگردان و بهترین فیلمنامه اوریژینال بدل شده است.
مهمترین رقیب این فیلم برای دریافت اسکار بهترین فیلم و کارگردانی، بروتالیست است که در گلدن گلوب موفقتر از آنورا بود اما به نظر میرسد اهالی سینمای آمریکا نسبت به منتقدان جهانی روی خوش بیشتری به آنورا نشان دهند تا فیلم روشنفکرانهای چون بروتالیست.
آنورا در شش بخش نامزد جایزه است و بازیگر جوانش، مایکی مدیسون که جایزه بفتا را هم برد، از امیدهای اصلی دریافت اسکار بهترین بازیگر زن محسوب میشود.
بروتالیست (The Brutalist)
این فیلم حکایت یک معمار مجار است که از هولوکاست گریخته و به آمریکا رسیده. فیلم طولانی اما دیدنی ست و درباره رویای آمریکاییست که از دید یک معمار سبک بروتالیسم شکل میگیرد و پیش میرود.
بروتالیست یکی از مدعیان اصلی جوایز و نامزد ۱۰ جایزه است که پیشبینی میشود آدرین برودی را به اسکار بهترین بازیگر مرد برساند و احتمالا سازندهاش برادی کوربت را به اسکار بهترین کارگردان.
امیلیا پرز (Emilia Pérez)
امیلیا پرز ساخته فیلمساز فرانسوی، ژاک اودیار است. این فیلم، داستان تبهکار مکزیکیای را روایت میکند که برای فرار از مرگ، به یک زن بدل میشود.
امیلیا پرز تا همین سه-چهار هفته پیش مهمترین بخت دریافت جوایز اصلی اسکار بود؛ همانطور که جوایز گلدن گلوب را درو کرد اما اتفاق عجیبی بخت این فیلم را به شدت کاهش داد: کارلا سوفیا گاسکون، بازیگر این فیلم که نخستین بازیگر آشکارا ترنس نامزد اسکار است، بهخاطر رو شدن مجدد توییتهای چند سال پیشش علیه مسلمانان، جرج فلوید و مساله تنوع نژادی در اسکار، به شدت مورد حمله قرار گرفت و خشم بسیاری از اهالی هالیوود (یعنی غالب رایدهندگان اسکار) را برانگیخت.
به این ترتیب این فیلم که نامزد دریافت ۱۳ جایزه است و در صدر قرار داشت، به نظر میرسد بختش را برای دریافت جوایز اصلی نظیر بهترین فیلم و بهترین کارگردان به کلی از دست داده است.
ماده (The Substance)
این فیلم داستان غریب زنی است که میخواهد به هر قیمتی جوان شود و به همین دلیل نسخه جوان و زیبایی از خود تولید میکند.
این فیلم یکی از دیدنیترین فیلمهای سال بود که اول بار در جشنواره کن نمایش داشت و حالا نامزد دریافت اسکار بهترین فیلم و بهترین کارگردان (کورالی فارژه) هم هست و از همه بیشتر در بخش بهترین بازیگر زن بخت دارد: دمی مور که جایزه گلدن گلوب را هم ربود.
مجمع کاردینالها (Conclave)
جنجال پشت پرده و دسیسههای پیچیده کاردینالها برای انتخاب پاپ در ساخته تازه ادوارد برگر (سازنده فیلم اسکاری «در جبهه غرب خبری نیست») به رغم داستان گفته شدهاش (در فیلمهای دیگری چون «ما پاپ داریم» ساخته نانی مورتی در سال ۲۰۱۱)، بسیار مورد توجه واقع شده و حالا نامزد هشت جایزه است.
مجمع کاردینالها با دریافت جایزه بفتا برای بهترین فیلم، بخت خود را برای دریافت جایزه بالا برده است.
شرور (Wicked)
شرور ساخته جان ام. چو، یک موزیکال فانتزی استودیویی است که میخواهد یاد و خاطره فیلم اسکاری «جادوگر شهر زمرد» (۱۹۳۹) را زنده کند. این فیلم، یکی از پرفروشترین فیلمهای امسال است که از جهت فنی قابلیتهای چشمگیری دارد و بیراه نیست که در ۱۰ رشته نامزد شده اما بعید به نظر میرسد در بخشهای اصلی نظیر بهترین فیلم، بختی داشته باشد.
یک ناشناخته کامل (A Complete Unknown)
این فیلم جمع و جور درباره باب دیلن به ناگاه در آخرین روزهای رقابت فیلمها در فصل جوایز وارد گود شد و حالا نامزد هشت جایزه است؛ حتی در بخشهای اصلی نظیر بهترین فیلم، کارگردان، فیلمنامه و بازیگر مرد.
با این حال به نظر میرسد سازندگان فیلم به مانند جوایز بفتا، دست خالی به خانه بازگردند.
تلماسه؛ قسمت دوم (Dune: Part Two)
قسمت دوم اثر جاهطلبانه دنیس ویلنوو آنچنان که باید و شاید در فصل جوایز موفق نبود و حالا با آن که در پنج رشته نامزد دریافت جایزه شده، بعید به نظر میرسد در بخش بهترین فیلم کوچکترین بختی برای دریافت جایزه داشته باشد و تنها به جوایز فنی نظیر فیلمبرداری، صدا و جلوههای ویژه دل بسته است که البته در این زمینهها احتمالا دست خالی به خانه نخواهد نرفت.
من هنوز اینجا هستم (I'm Still Here)
این اثر والتر سالس که برای اولین بار در جشنواره ونیز به نمایش درآمد، تصویر تکاندهندهای از آدمربایی و دیکتاتوری در دهه ۶۰ و ۷۰ برزیل ارائه میدهد که شباهت زیادی به وضعیت همه حکومتهای دیکتاتوری جهان دارد.
فیلم راه خود را در فصل جوایز باز کرد و حالا جدای از نامزدی در بخش بهترین فیلم بینالملل، در بخشهای اصلی بهترین فیلم و بهترین بازیگر زن هم نامزد اسکار شده است. به این ترتیب، به نظر میرسد فیلم بسیار مورد توجه اهالی سینما قرار گرفته و در صورت بایکوت شدن امیلیا پرز در جوایز، بخت اصلی را در بخش بهترین فیلم بینالمللی دارد.
دانه انجیر معابد
فیلم جمع و جور محمد رسولاف که با امکانات و محدودیتهای بیشمار در داخل ایران ساخته شده و تصویری واضح و روشن از مقاومت زنان در برابر حکومتی تمامیتخواه را به تصویر میکشد، چهارمین نامزدی اسکار را برای سینمای ایران به ارمغان آورده؛ هر چند به طرز مضحکی نماینده ایران نیست و در این کشور اجازه نمایش ندارد.
فیلم پس از نمایش در جشنواره کن به یکی از محبوبترین فیلمهای سال نزد منتقدان بدل شد اما در گلدن گلوب جایزه را به امیلیا پرز واگذار کرد.
دانه انجیر معابد، حالا با سقوط بخت امیلیا پرز در اسکار، به نظر میرسد با رقیب بسیار قدرتمند دیگری به نام «من اینجا هستم» روبهرو شده است اما در صورت برنده شدن، سومین اسکار سینمای ایران (پس از دو اسکار اصغر فرهادی) رقم خواهد خورد که سه اسکار طی ۱۴ سال، برای سینماگران ایرانی یک رکورد شگفتانگیز محسوب میشود.
