تحلیلگر ارشد در ایراناینترنشنال
امروز، نگاههای بسیاری در ایران به مراسم تحلیف دونالد ترامپ و آغاز به کار او در واشینگتن دوخته شده است. این توجه نه تنها از سوی جمهوری اسلامی که از آمدن ترامپ هراس دارد، بلکه از سوی مردمی است که از چهار دهه ظلم و ستم نظام ولایتفقیه به ستوه آمدهاند.
این امید وجود دارد که روی کار آمدن ترامپ به تضعیف و نهایتا سرنگونی این نظام کمک کند.
ترامپ، بهمحض ادای سوگند، کار خود را در کاخ سفید آغاز کرده و فرمانهای اجرایی متعددی را که از پیش آماده شده، امضا خواهد کرد.
پیشبینی میشود تعداد این فرمانها به حدود ۱۰۰ مورد و حتی بیشتر برسد اما برای ایرانیان، مهمترین پرسش این است که آیا ترامپ در روز نخست کاری خود، فرمانی درباره ایران امضا خواهد کرد؟ و اگر چنین باشد، این فرمانها چه ماهیتی خواهند داشت؟
انتظار میرود بخشی از این فرمانها، به سیاست فشار حداکثری اختصاص داشته باشد؛ سیاستی که در دوره قبلی ریاست جمهوری ترامپ، صادرات نفت ایران را به کمتر از ۳۰۰ هزار بشکه در روز کاهش داد. این در حالی است که جو بایدن، با اغماض و مماشات، اجازه داد صادرات نفت جمهوری اسلامی به حدود ۱/۷ تا دو میلیون بشکه در روز افزایش یابد.
از زمان قطعی شدن پیروزی ترامپ در انتخابات، چین بهعنوان خریدار اصلی نفت قاچاق ایران، اقدام به کاهش خرید نفت از جمهوری اسلامی کرده است.
در دو ماه گذشته، واردات نفت چین از ایران بهطور متوسط ۵۰۰ هزار بشکه کاهش یافته و اکنون در حال کاهش بیشتر است. این اقدام میتواند بحرانی فوری برای جمهوری اسلامی ایجاد کند زیرا یافتن مشتری جدید برای نفت قاچاق سپاه پاسداران، بسیار دشوار است.
محمدحسین عادلی، رییس پیشین بانک مرکزی ایران، هشدار داده است که چنین وضعیتی میتواند بحران کاملی برای اقتصاد کشور ایجاد کرده و تورم را دو برابر کند.
این هشدار نشان میدهد که قطع یا کاهش شدید درآمدهای نفتی، دولت را با مشکلات عدیدهای در پرداخت حقوق، یارانهها و مستمری بازنشستگان روبهرو خواهد کرد.
ترامپ همچنین اعلام کرده که مایل است در ۱۰۰ روز نخست ریاستجمهوری خود، با رییسجمهوری چین دیدار کند.
احتمالا یکی از موضوعات مطرح در این دیدار، اعمال فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی خواهد بود. اگر چین واردات نفت قاچاق ایران را کاهش دهد یا متوقف کند، جمهوری اسلامی راهی جز مواجهه با یک بحران مالی و کسری بودجه شدید نخواهد داشت.
این بحران، در کنار نارضایتی شدید مردم و افزایش فشارهای بینالمللی، میتواند جمهوری اسلامی را در ضعیفترین وضعیت ممکن قرار دهد.
مقامات جمهوری اسلامی، با وجود تلاش برای پنهان کردن هراس خود از ترامپ، بهخوبی میدانند که سیاست فشار حداکثری میتواند بحرانهای ترکیبی جدیدی برای نظام حاکم ایجاد کند.
هر چند رهبر جمهوری اسلامی همواره اثرات این فشارها را انکار کرده و مدعی شده که سیاستهای ترامپ بیاثر است اما واقعیت نشان میدهد این فشارها میتوانند تغییرات عمیقی در رفتار نظام ایجاد کنند. حتی ممکن است مقامات جمهوری اسلامی، برخلاف مواضع گذشته، مجبور به مذاکره با دولت ترامپ شوند.
مشکل بزرگتر جمهوری اسلامی در مواجهه با ترامپ این است که مردم ایران که از این نظام خسته شدهاند، نه تنها در کنار حکومت نیستند بلکه از هر اقدامی که به تضعیف و سرنگونی آن منجر شود، استقبال میکنند.
احساس امیدواری مردم به اینکه روی کار آمدن ترامپ میتواند جمهوری اسلامی را تضعیف کند، نشاندهنده عمق خشم و نارضایتی از این نظام است.
در نهایت، هر چند سرنگونی جمهوری اسلامی تنها به اراده و اقدام مردم ایران بستگی دارد اما نقش عوامل خارجی در تضعیف این نظام غیرقابل انکار است.
این احساس عمومی که فشارهای ترامپ میتواند به تغییرات مثبت منجر شود، نشاندهنده ضرورت درک دقیق تحلیلگران از خواستهها و احساسات مردم است.
زندگی سه نسل از ایرانیان تحت حکومت جمهوری اسلامی تباه شده است. این مردم از ظلم، فساد و ناکارآمدی نظام به ستوه آمدهاند و اکنون در انتظار تحولی هستند که بتواند آیندهای بهتر را برای آنها رقم بزند.
قیمت بیتکوین دوشنبه اول بهمن به بیش از ۱۰۹ هزار دلار رسید. ترامپ قول داده است یک «رییسجمهور رمز ارز» باشد و احتمالا در روز اول فعالیت خود، دستورات اجرایی با هدف ترویج پذیرش گسترده داراییهای دیجیتال را صادر میکند.
ملانیا ترامپ نیز یکشنبه ارز دیجیتال خود با نام «ملانیا» را در یک پست در شبکههای اجتماعی معرفی کرد. این اقدام باعث کاهش ارزش ارز دیجیتال ترامپ شد که دو روز قبل معرفی شده بود.
مراسم تحلیف ترامپ بر روی بازارهای اروپایی نیز تاثیر گذاشته و سهام اروپایی، دوشنبه با حمایت بانکها و سهام فنآوری افزایش یافت.
همزمان مقامات چین امیدوارند که روی کار آمدن ترامپ باعث کاهش «جنگ تجاری» بین دو کشور شود؛ هر چند ترامپ در کارزار انتخاباتی خود بارها اعلام کرد تعرفههای سنگینی روی کالاهای وارداتی چین اعمال میکند.
حضور سران خارجی در مراسم تحلیف برای نخستین بار
یکی از سنتشکنیهای جسورانه ترامپ، دعوت از شی جین پینگ، رییسجمهوری چین، برای شرکت در مراسم تحلیف بود که بسیاری از آن با عنوان «نمادی از رویکردهای غیرمتعارف او در سیاست خارجی» یاد کردند.
با این حال هان ژنگ، معاون رییسجمهوری چین، در این مراسم شرکت میکند.
هان ژنگ در دیدار با جیدی ونس، معاون اول ترامپ و ایلان ماسک، مالک شبکه اجتماعی ایکس و نزدیک به ترامپ، ابراز امیدواری کرد شرکتهای آمریکایی در چین ریشه دوانده و به ثبات روابط دوجانبه کمک کنند.
همچنین برای نخستین بار در تاریخ آمریکا تعدادی از سران خارجی از جمله جورجیا ملونی، نخستوزیر ایتالیا و خاویر میلی، رییسجمهوری آرژانتین، در مراسم تحلیف شرکت میکنند.
این دعوت با سنتهای برگزاری این مراسم آمریکایی مغایرت دارد زیرا طبق قاعده، هیچ یک از سران دولتهای خارجی در تحلیف شرکت نمیکنند و معمولا دیپلماتهای ردههای پایینتر، نماینده کشورهای خود در این مراسم هستند.
فرمانهای اجرایی ترامپ در روز اول
نزدیکان ترامپ خبر دادهاند او در اولین روز ریاستجمهوری خود بیش از ۱۰۰ فرمان اجرایی از جمله درباره بازداشت مهاجران غیرقانونی و از سرگیری ساخت دیوار مرزی با مکزیک صادر خواهد کرد.
وضع تعرفه ۲۵ درصدی برای واردات از مکزیک و کانادا، دیگر فرمان اجرایی مهم در روز اول است.
ترامپ همچنین قصد دارد اعطای تابعیت خودکار را به کودکانی که در آمریکا به دنیا میآیند، لغو کند.
بر اساس گزارشها، عفو افرادی که پس از شکست ترامپ در سال ۲۰۲۰ به کنگره هجوم بردند، دیگر فرمانی است که ترامپ صادر خواهد کرد.
یکی از فرمانهای اجرایی ترامپ احتمالا مربوط به اخراج افراد تراجنسیتی از ارتش خواهد بود.
او همچنین دستور جو بایدن برای برقی شدن نیمی از خودروهای آمریکا تا سال ۲۰۳۰ را لغو خواهد کرد.
افزایش تولید نفت در آمریکا نیز یکی از دستورات احتمالی ترامپ است.
مبهم بودن فرمانهای ترامپ درباره تحریمها
هنوز جزییاتی درباره دستورهای احتمالی ترامپ درباره موضوعات مرتبط با جمهوری اسلامی منتشر نشده است.
او کمتر از یک روز پیش از مراسم تحلیف خود به عنوان رییسجمهوری جدید آمریکا گفت که در دوره قبلی ریاستجمهوریاش، حکومت ایران «کاملا ورشکسته» شده بود و هیچ پولی برای دادن به حماس و حزبالله نداشت.
پیش از این، افراد و مقامهای نزدیک ترامپ از احتمال بازگشت سیاست فشار حداکثری واشینگتن به تهران سخن گفتهاند و احتمال حمله نظامی به سایتهای اتمی جمهوری اسلامی مطرح شده است.
لیندسی گراهام، سناتور آمریکایی، یکشنبه ۳۰ دی در مصاحبه با شبکه سیبیاس نیوز ابراز امیدواری کرد که اسرائیل با حمایت آمریکا به تاسیسات اتمی ایران حمله کند و افزود: «اگر این کار را نکنیم، اشتباهی تاریخی خواهد بود.»
او گفت که جمهوری اسلامی در موقعیت ضعیفی قرار دارد و ترامپ باید از این فرصت استفاده و برنامه هستهای حکومت ایران را نابود کند.
همزمان، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، ابراز امیدواری کرد که دولت ترامپ سیاستهای «واقعگرایانه و مبتنی بر حقوق بینالملل» داشته باشد.
مراسم تحلیف ترامپ و تولد مارتین لوتر کینگ
مراسم تحلیف ترامپ دوشنبه ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵ میلادی است که با تعطیل رسمی سراسری فدرال آمریکا به مناسبت سالروز تولد مارتین لوتر کینگ، رهبر جنبش مدنی آمریکا، همزمان شده است.
این سومین باری است که مراسم تحلیف ریاستجمهوری با این مناسبت همزمان میشود.
مراسم تحلیف بهطور خلاصه شامل رژه به سوی کنگره، مراسم سوگند رییسجمهوری و معاون او، سخنرانی تحلیف از سوی رییسجمهوری، مراسم خداحافظی افتخاری رییسجمهوری سابق و همسرش، مراسم امضا، ناهار، رژه و جشنهای پایانی است.
طبق سنتها، ترامپ بهعنوان رییسجمهوری منتخب و معاون او، دی جی ونس به کاخ سفید میروند و در یک دیدار کوتاه شرکت میکنند.
ترامپ هشت سال پیش و در دور اول ریاستجمهوری خود، سوگندش را با استفاده از دو انجیل ادا کرد که یکی از این انجیلها متعلق به ابراهام لینکلن، رییسجمهوری پیشین آمریکا و دیگری هدیهای بود که ترامپ از مادر خود گرفته بود.
انجیل لینکلن اهمیت تاریخی زیادی دارد و پیشتر، از آن در مراسم تحلیف باراک اوباما نیز استفاده شده بود.
برخی آمریکاییها پیشبینی کردهاند که ترامپ اینبار هم احتمالا با استفاده از دو انجیل سوگند خواهد خورد.
پس از ادای سوگند، ترامپ نخستین سخنرانی رسمی خود را ارائه میدهد که به «نطق تحلیف» معروف است.
جو بایدن، رییسجمهوری ۸۲ ساله آمریکا، امروز در آخرین اقدام رسمی خود به عنوان رییسجمهوری، در مراسم تحلیف جانشینش شرکت خواهد کرد.
بایدن پس از ترک واشینگتن، دوران خدمت عمومی خود را پایان میدهد و پس از سفری به کالیفرنیا، به دلاور، ایالت زادگاهش باز خواهد گشت تا دوران بازنشستگی خود را آغاز کند.
حضور میلیاردرها در مراسم تحلیف
قرار است شماری از میلیاردرهای آمریکایی با هدف تقویت روابط خود با ترامپ، در مراسم تحلیف او شرکت کنند.
مجموع مبلغ جمعآوری شده برای کمیتهای که جشنهای تحلیف ترامپ را تامین مالی میکند دستکم ۲۰۰ میلیون دلار است. این رقم از رکورد ۱۰۷ میلیون دلاری که برای مراسم تحلیف او در سال ۲۰۱۷ جمعآوری شده بود، فراتر رفته است.
پس از انتشار گزارشها درباره کمکهای یک میلیون دلاری شرکتهای بزرگ فنآوری به مراسم تحلیف ترامپ، وبسایت اکسیوس شنبه ۱۵ دی به نقل از منابع آگاه گزارش داد تیم کوک، مدیرعامل اپل، شخصا یک میلیون دلار به مراسم تحلیف رییسجمهوری منتخب آمریکا اهدا میکند.
سم آلتمن، مدیرعامل اوپن ایآی و مارک زاکربرگ، مدیرعامل متا و شرکت مادر فیسبوک و اینستاگرام، هر کدام یک میلیون دلار به مراسم تحلیف ترامپ کمک کردند.
جف بزوس، مدیرعامل آمازون نیز پیشنهاد پخش مراسم تحلیف را از طریق آمازون پرایم داد که این اقدام معادل یک کمک غیرنقدی به ارزش یک میلیون دلار خواهد بود.
شرکت اوبر و مدیرعامل آن، دارا خسروشاهی، هر کدام موافقت کردند یک میلیون دلار به مراسم تحلیف کمک کنند.
شرکت خودروسازی فورد و جنرال موتورز هم اعلام کردند هر کدام یک میلیون دلار به این مراسم کمک مالی خواهند کرد و ناوگانی از خودروها را برای مراسم تحلیف فراهم خواهند ساخت.
این مبالغ اهدایی قابل توجه، بیانگر تلاش صاحبان شرکتها و صنایع برای جلب نظر ترامپ است.
برخی مدیران فنآوری در گذشته با ترامپ دچار اختلاف شده بودند و به نظر میرسد امیدوارند با این کمکها، فشارهای نظارتی بر شرکتهایشان را در دولت جدید کاهش دهند.
ریپل، شرکت فنآوری مالی فعال در حوزه ارز، پنج میلیون دلار و پلتفرم تجارت ارزهای دیجیتال رابینهود نیز دو میلیون دلار به این مراسم اهدا کردهاند.
اهدای کمکهای مالی به میزان دستکم یک میلیون دلار، دسترسی به «مزایای ویژه» در جریان جشنهای چند روزه تحلیف ترامپ را فراهم میکند که از جمله آنها، «مهمانی شام صمیمانه» با ترامپ و معاون او، ونس است.
مهمانیهایی که البته نه به شکل خصوصی بلکه معمولا با حضور تعداد زیادی از مهمانان برگزار خواهند شد.
وبسایت ارمنیوز، نزدیک به امارات متحده عربی، دوشنبه اول بهمن به نقل از منابع آگاه خود خبر داد «یک شخصیت سیاسی» در عراق چراغ سبزی برای گشودن کانالی ویژه به منظور «وساطت میان آمریکا و ایران» دریافت کرده است.
بر اساس این گزارش، همزمان با قدرت گرفتن احتمال حملات اسرائیل به ایران، عراقیها نگران تاثیر منفی این اتفاق بر امنیت و ثبات کشورشان شدهاند.
ارمنیوز به نقل از منابع خود نوشت: «رهبری سیاسی ایران به نمایندگی از دولت مسعود پزشکیان، به عراق اعلام کرده که آمادگی گشودن درهای گفتوگو و نشستن پشت یک میز با آمریکا را دارد.»
هفته گذشته فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق اعلام کرد کشورش میخواهد در دوره ترامپ روابط خوبی با آمریکا داشته باشد.
او تاکید کرد که در تلاش است گروههای مسلح وابسته به جمهوری اسلامی در عراق را متقاعد کند تا سلاحهای خود را زمین بگذارند.
به گفته فواد حسین، بغداد آمادگی دارد به کاهش تنش میان جمهوری اسلامی و آمریکا کمک کند.
ارمنیوز نوشت که در سفر ۱۹ دی ماه محمد شیاع السودانی، نخستوزیر عراق به تهران، پزشکیان از توانایی دولت عراق برای ایفای نقش میانجی بین تهران و واشینگتن استقبال و در مورد آن ابراز اطمینان کرده است.
مطهری خواستار مذاکره بیمیانجی به آمریکا شد
همزمان با این اخبار، علی مطهری، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در گفتوگویی با وبسایت رویداد ۲۴، گفت که جمهوری اسلامی باید با ایالات متحده «به طور مستقیم» مذاکره کند.
مطهری که ۲۰ سال سابقه نمایندگی مجلس را در کارنامه دارد، تاکید کرد: «مذاکره با میانجی، نمیتواند کار را پیش ببرد.»
به گفته او، رهبران «انقلاب اسلامی» در اوایل انقلاب، پس از اشغال سفارت آمریکا به تحریک گروههای چپ و مارکسیست، در مقابل عمل انجام شده قرار گرفتند.
مطهری افزود: «در فکر رهبران انقلاب موضوع قطع روابط با آمریکا مطرح نبود که ما بعد از پیروزی انقلاب به دنبال قطع رابطه با آمریکا باشیم.»
پیش از این و در ۱۹ دی ماه، علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، طرفداران مذاکره با آمریکا را «مرعوب دشمن» خواند و از مقامات حکومت خواست در تصمیمگیری درباره موضوعات مختلف از جمله حجاب، تورم و ارز، ملاحظه «توقع بیجای آمریکاییها» را نکنند.
روزنامه کیهان نیز در هفتههای گذشته بارها به سخنان مقامات دولت درباره مذاکره با آمریکا حمله کرده است.
این روزنامه دوشنبه اول بهمن نوشت که ترامپ تنها در یک صورت میتواند به ایران «بیاید-آورده شود» و آن هم «برای تحمل مجازات صدور دستور» هدف قرار دادن قاسم سلیمانی است.
