دستور وزیر دفاع اسرائیل برای خنثی کردن مسیر قاچاق سلاح از ایران به لبنان از طریق خاک سوریه

یک‌شنبه ۱۸ آذر و ۱۱ روز پس از آغاز حملات گروه‌های مسلح مخالف، سرانجام دولت بشار اسد سقوط کرد.

صبح یک‌شنبه مخالفان از تسلط بر دمشق، پایتخت سوریه خبر دادند و کنترل رادیو و تلویزیون ملی این کشور را به دست گرفتند.

با اعلام این پیروزی، تصاویر متعددی از شادی خیابانی مردم سوریه و واژگونی مجسمه‌های خاندان اسد در شهرهای مختلف این کشور منتشر شد.

مخالفان حاکم بر دمشق، عملیات‌های خود را علیه دولت اسد از هفتم آذر آغاز کردند.

با پیشروی نیروهای مخالفان، حدود دو هزار سرباز ارتش سوریه شنبه ۱۷ آذر به عراق گریختند.

بشار اسد از شامگاه شنبه دیگر دیده نشد و پس از سقوط دولتش، گمانه‌زنی‌های متعددی درباره مخفیگاه یا محل فرارش منتشر شد.

در نهایت شامگاه یک‌شنبه خبرگزاری اینترفاکس روسیه به نقل از یک منبع در کاخ کرملین گزارش داد بشار اسد و خانواده‌اش وارد مسکو شده‌اند و روسیه به آن‌ها به دلایل «بشردوستانه»، پناهندگی داده است.

سقوط دولت اسد با واکنش‌های متعددی در جهان مواجه شد.

هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه خواستار جلوگیری از حضور گروه پ‌ک‌ک در قدرت شد و گفت سوریه جدید نباید تهدیدی برای همسایگانش باشد.

جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا گفت این کشور با گروه‌های سوری برای انتقال قدرت در سوریه همکاری خواهد کرد.

یک مقام پنتاگون هم گفت آمریکا برای جلوگیری از بازگشت داعش، همچنان در شرق سوریه می‌ماند.

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و رهبران عمده کشورهای غربی با شادمانی از سقوط اسد، از این اتفاق به عنوان «پایان یک دیکتاتور» یاد کردند.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی عصر یک‌شنبه در نخستین واکنش به سقوط دولت اسد، بیانیه‌ای صادر و اظهار امیدواری کرد روابط ایران و سوریه تداوم داشته باشد.

مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم نیز ساعاتی بعد در جلسه هیات دولت گفت این مردم سوریه هستند که باید در مورد آینده این کشور و نظام سیاسی و حکومتی آن تصمیم بگیرند.

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، ناتوانی ارتش سوریه و سرعت تحولات در این کشور را غافلگیرکننده خواند و در عین‌حال گفت از سوی مخالفان، در خصوص «حرم‌های مقدس» در سوریه و اماکن دیپلماتیک، تضمین‌هایی به تهران داده شده است.

ساعاتی پیش از این اظهارنظرها، گروهی از شهروندان سوری وارد سفارت جمهوری اسلامی شدند و اقدام به شکستن شیشه‌های ساختمان سفارت و تخریب تجهیزات و وسایل داخل آن کردند.

بنیامین نتانیاهو، سقوط اسد را نتیجه مستقیم حملات اسرائیل به جمهوری اسلامی و حزب‌الله دانست.

روز یک‌شنبه، نیروهای زمینی اسرائیل برای نخستین بار طی ۵۰ سال اخیر، با عبور از منطقه غیرنظامی در مرز، وارد خاک سوریه شده‌ و در مواضعی که ارتش سوریه تخلیه کرده، مستقر شدند.

ارتش اسرائیل اعلام کرد پس از سقوط دولت اسد، نیروهای نظامی را به منظور دفاع، در منطقه حائل بین اسرائیل و سوریه و چندین نقطه مهم دیگر در بلندی‌های جولان مستقر کرده است.

اسرائیل هم‌زمان در حملات هوایی به سوریه، مرکز توسعه موشک‌های جمهوری اسلامی را هدف قرار داد.

دیده‌بان حقوق بشر سوریه خبر داد هواپیماهای جنگنده اسرائیل در شش حمله، انبارهای سلاح در معدن نمک و مراکز سابق نیروهای حکومت سوریه و ایران را در حومه دیرالزور هدف قرار دادند.

دو منبع امنیتی لبنانی به خبرگزاری رویترز گفتند حزب‌الله شنبه و هم‌زمان با پیشروی مخالفان به سوی دمشق، تمامی نیروهای خود را از سوریه خارج کرد.

عصر یک‌شنبه، احمد حسين الشرع، معروف به ابومحمد الجولانی، رهبر هیات تحریر شام در مسجد اموی دمشق سخنرانی کرد و گفت: «بشار اسد سوریه را به جولانگاهی برای طمع‌های ایران تبدیل کرد، در آن تفرقه مذهبی را گسترش و فساد را رواج داد.»

مشروح رویدادها و تحولات سوریه طی شنبه و یک‌شنبه، ۱۷ و ۱۸ آذر را در این‌جا بخوانید.

او اما گفت که این حواشی خانواده‌اش را آزار می‌دهد: «خانواده و دوستانم این حرف‌ها را می‌شنوند و اذیت می‌شوند. حاضر بودم به‌خاطر برادرم در پاری‌سن‌ژرمن بمانم و قید رئال مادرید را بزنم. برادرم دوست داشت در پاریس بماند اما بعد از کاری که با من کردند، گفت بیا برویم!»

کاپیتان تیم ملی فرانسه درباره یورو ۲۰۲۴ هم گفت: «یورو واقعاً برایم خسته‌کننده بود. من را «میمون» خطاب می‌کردند اما به‌خاطر تیم ملی همه‌چیز را تحمل کردم. بینی من در فرانسه شکست ولی مردم می‌گفتند فقط به رئال اهمیت می‌دهم.»

امباپه در بخش دیگری از گفتگو درباره دعوت نشدن به تیم ملی پاسخ دو گانه‌ای داد: «هیچ چیزی برایم مهم‌تر از تیم ملی فرانسه نیست. خودم به دشان گفتم فعلاً دعوت نشوم چون احساس کردم صد در صد آماده نیستم.»

اما درباره دعوت نشدن به تیم ملی در آخرین فیفادی که ماه گذشته میلادی بود، گفت: «این تصمیم دشان بود و نمی‌توانم دلیلش را بگویم. من آماده بازی بودم اما دعوت نشدم. اگر سرمربی بخواهد خودش می‌تواند توضیح دهد.»

امباپه درباره مسی هم گفت: «وقتی بعد از فینال (جام جهانی ۲۰۲۲) همدیگر را دیدیم خندیدیم‌. مسی به من گفت، تو که قبلاً یک بار قهرمان شدی! این فینال ما را به هم نزدیک‌تر کرد. خیلی چیز‌ها از او یاد گرفتم.»

روز اول: عفو مهاجمان کنگره

ترامپ در گفت‌وگو با کریستن ولکر، مجری برنامه «میت د پرس» شبکه ان‌بی‌سی، که یکشنبه پخش شد، با صراحت گفت در نخستین روز آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش که ۲۰ بهمن شروع می‌شود، «صدها نفر» از حامیانش را که در جریان یورش خشونت‌آمیز به ساختمان کنگره در ۶ ژانویه ۲۰۲۱ دستگیر و محکوم شدند، عفو می‌کند.

این وعده درحالی مطرح می‌شود که بسیاری از این افراد به اعمال خشونت‌آمیز و حمله به ماموران پلیس متهم شده‌اند.

ترامپ در صحبت‌هایش تاکید کرد این افراد قربانی شرایطی ناعادلانه شده‌اند و در محیط‌های بازداشت «کثیف و غیرقابل تحمل» نگهداری می‌شوند.

رییس‌جمهور منتخب گفت البته درباره کسانی که به افسران پلیس حمله کرده‌اند، «ممکن است استثنائاتی وجود داشته باشد» اما در کل این افراد «بی‌گناه» بودند که چاره‌ای جز حمله نداشتند.

به نوشته نیویورک تایمز، این رویکرد عملا این پیام روشن را به طیفی از حامیان او می‌دهد که دوره جدید ریاست‌جمهوری ترامپ با عفو و قدردانی از کسانی آغاز می‌شود که نماد خشونت‌بارترین لحظه انتقال قدرت در تاریخ معاصر آمریکا هستند.

قضات فدرال که برخی منصوب ترامپ بودند، پیش‌تر به سیاست احتمالی عفو گسترده مهاجمان کنگره واکنش منفی نشان دادند. قاضی کارل جی. نیکولز، منصوب ترامپ، ماه گذشته اعلام کرد که عفوهای همگانی برای محکومان ۶ ژانویه «بسیار ناامیدکننده» خواهد بود.

این موضع نشان می‌دهد که بخش مهمی از دستگاه قضایی آمریکا آماده مقاومت در برابر تلاش ترامپ برای پاک‌کردن سابقه این خشونت تاریخی است.

تهدید به زندانی کردن مخالفان

ترامپ در این گفتگوی به تهدید صریح رهبران و اعضای کمیته تحقیق مجلس نمایندگان درباره حمله ۶ ژانویه هم پرداخت.

لیز چنی، نماینده جمهوری‌خواه سابق از ایالت وایومینگ و از چهره‌های مطرح این کمیته، در صدر اهداف ترامپ قرار دارد که به گفته ترامپ «برای آنچه کردند، صادقانه باید به زندان بیفتند.»

ترامپ تاکید کرد که شخصا به دادستان کل یا رییس جدید اف‌بی‌آی دستور نخواهد داد که اعضای کمیته تحقیق را تحت پیگرد قرار دهند، اما انتظار دارد این مقامات «خودشان به این نتیجه برسند.»

به نوشته نیویورک تایمز، این موضع رییس‌جمهور منتخب، نوعی فشار غیرمستقیم بر نهادهای قضایی و امنیتی است تا منتقدان و مخالفان سیاسی او را مجازات کنند.

لیز چنی در واکنش اعلام کرد ادعای ترامپ «ادامه حمله به حاکمیت قانون» است و هیچ مبنای حقوقی یا قانونی برای زندانی کردن اعضای کمیته تحقیق ۶ ژانویه وجود ندارد و این سخنان اساس‌های جمهوریت و حاکمیت قانون در آمریکا را تهدید می‌کند.

هدف‌گیری اصلاحیه چهاردهم قانون اساسی و لغو حق شهروندی با تولد

ترامپ در ادامه صحبت‌هایش وعده داد حق شهروند بر اساس تولد را که بر اساس متمم چهاردهم قانون اساسی آمریکا به هر فرد متولدشده در خاک این کشور اعطا می‌شود، لغو کند: «ما باید آن را تغییر دهیم.»

او از ارائه جزئیات درباره روش اجرایی‌کردن این وعده خودداری کرد و به احتمال زیاد، هر تلاشی در این مسیر، با چالش‌های قضایی گسترده مواجه خواهد شد.

کارشناسان حقوقی می‌گویند اصل اعطای شهروندی با تولد به روشنی در قانون اساسی تضمین شده و با یک فرمان اجرایی یا اقدام یک‌جانبه رییس‌جمهور لغو نمی‌شود.

اصلاح قانون اساسی نیازمند دو‌سوم رای موافق اعضا کنگره و رای موافق کنگره‌های محلی سه‌چهارم از ۵۱ ایالات تشکیل‌دهنده ایالات متحده است، امری که تحقق آن به‌شدت بعید به نظر می‌رسد.

ترامپ در دفاع از ایده‌اش برای لغو این حق گفت آمریکا تنها کشوری است که چنین حقی را اعطا می‌کند، در حالی که در واقع ده‌ها کشور دیگر نیز در دنیا، حق شهروندی از جمله بر اساس تولد در خاک آن کشورها اعطا می‌شود.

نگاه متضاد به مهاجران: از رویایی‌ها تا اخراج‌ همه مهاجران غیرقانونی

در همین حال، ترامپ موضعی ملایم‌تر درباره گروه موسوم به «رویایی‌ها/دریمرها» (کسانی که در کودکی بدون مدارک قانونی وارد آمریکا شده‌اند) گرفت.

او گفت قصد دارد با دمکرات‌ها همکاری کند تا این افراد که غالبا اکنون میان‌سال هستند و زبان و فرهنگ کشور مبدا را نمی‌دانند، از خطر اخراج مصون بمانند.

این موضع ترامپ تفاوت چشمگیری با دوره پیشین او دارد که تلاش کرد برنامه «داکا» (معافیت دریمرها از اخراج) را لغو کند.

بسیاری از ناظران سیاسی می‌گویند این امر می‌تواند تلاش ترامپ برای جلب بخشی از رأی‌دهندگان میانه‌روتر را نشان دهد، در همان حال او وعده داد جز این گروه، همه مهاجران غیرقانونی را در دوره چهارساله ریاست جمهوری‌اش از ایالات متحده اخراج کند.

خشم نسبت به اف‌بی‌آی و احتمال انتصاب نیروهای وفادار

ترامپ آشکارا از کریستوفر ری، مدیر اف‌بی‌آی که در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود منصوب کرده بود، ابراز نارضایتی کرد.

او دلیل اصلی این خشم را حمله ماموران اف‌بی‌آی در سال ۲۰۲۲ به ویلای شخصی ترامپ در مارالاگو جهت بازیابی اسناد طبقه‌بندی‌شده عنوان کرد: «او به خانه من حمله کرد. من خیلی از این کار او ناراحت شدم.»

رییس‌جمهور منتخب از موضع ری در ماجرای سوءقصد به جان خودش هم انتقاد کرد. ترامپ گفت در حمله‌ای که به زخمی شدن گوش او منجر شد، ری ابتدا تردید داشت که آیا این جراحت ناشی از شلیک گلوله بوده یا ترکش. ترامپ با تمسخر گفت: «ترکش از کجا می‌آید؟ از آسمان؟»

او به‌طور غیرمستقیم اشاره کرد که ممکن است ری با کسی چون کش پاتل، یکی از وفاداران به ترامپ، جایگزین شود.

پاتل قبلا گفته بود علیه «دشمنان عمق دولت» که از نظر او در نهادهای امنیتی جا خوش کرده‌اند، اقدام خواهد کرد.

هرچند ترامپ گفت تصور نمی‌کند پاتل به دنبال انتقام از مخالفان باشد، اما بلافاصله افزود البته اگر افرادی «خلاف قانون عمل کرده‌اند» تعقیب خواهند شد.

چندگانگی در مواضع؛ از بایدن تا رئیس فدرال‌رزرو

هرچند ترامپ درباره تعقیب منتقدان خود با تند صحبت کرد، درباره جو بایدن، رییس‌جمهور فعلی و خانواده‌اش، لحن ملایم‌تری اختیار نمود.

ترامپ گفت قصد ندارد وقت خود را صرف انتقام از رییس‌جمهور کنونی کند و افزود: «من به دنبال موفقیت کشور هستم، نه بازگشت به گذشته.»

این اظهارات، البته با مواضع ستیزه‌جویانه‌اش در قبال اعضای کمیته تحقیق کنگره‌ که حمله ۶ ژانویه را بررسی کردند، در تضاد است.

او همچنین گفت برنامه‌ای برای برکناری جروم پاول، رئیس فدرال‌رزرو، ندارد. پاول از منصوبان خود ترامپ است که از سیاست‌های پولی او چندان خشنود نبود، اما حالا ترامپ می‌گوید در نظر ندارد او را اخراج کند.

یک مقام آمریکایی دیگر هم در پاسخ به این پرسش که آیا آمریکا گروه تحریر شام را از فهرست سازمان‌های تروریستی حذف خواهد کرد، این احتمال را رد نکرد و گفت: «باید هوشمندانه عمل کنیم.»

او افزود: «همچنین در مورد واقعیت‌های موجود بر روی زمین آگاه و عمل‌گرایانه برخورد کنیم.»