مطالب بیشتر
خبرگزاری بلومبرگ، جمعه ۹ آذر، به نقل از منابع مطلعی که نام آنها را اعلام نکرد گزارش داد که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، در هفتههای اخیر به جمهوری اسلامی پیشنهاد کرده است که روابط تجاری دو کشور افزایش یابد.
این منابع به بلومبرگ گفتهاند که ولیعهد عربستان سعودی، در پی آن است که قبل از بازگشت ترامپ به کاخ سفید، همزمان با تقویت روابط خود با ایالات متحده، مناسباتش را با تهران نیز توسعه دهد.
براساس این گزارش، محمد بن سلمان در هفتههای اخیر به امید کاهش تنش با غرب و نیز کاهش حمایت جمهوری اسلامی از گروههای شبه نظامی نیابتیاش، این پیشنهاد را به تهران داده است.
پیشنهاد جدید عربستان سعودی به جمهوری اسلامی همچنین مشروط به این است که تهران از حمایت از نیروهای نیابتی خود در منطقه، مانند حزبالله در لبنان، دست بردارد.
مقامات وزارتخانههای امور خارجه و تجارت عربستان سعودی به درخواستهای متعدد بلومبرگ برای اظهار نظر پاسخ ندادهاند.
جمهوری اسلامی و عربستان سعودی پس از یک دوره پرتنش و قطع روابط دیپلماتیک، در سال ۱۴۰۲ با میانجیگری چین توافق کردند که مناسبات خود را از سر بگیرند.
با این حال، پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری، تحولات منطقهای را بهدلیل چشمانداز تجدید سیاستهای خاورمیانهای او در دوره اول ریاست جمهوریاش تحت تاثیر قرار خواهد داد. مقامات پیشنهادی دولت ترامپ بر ضرورت اجرای دوباره سیاست فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی تاکید کردهاند.
به نوشته بلومبرگ عربستان سعودی هنوز مشتاق است کارهایی را که برای توافق دفاعی و استراتژیک با ایالات متحده انجام شد و پس از حمله هفت اکتبر حماس به اسرائیل در سال گذشته متوقف شد، ادامه دهد.
بلومبرگ به نقل از سه فرد مطلع نوشت ولیعهد عربستان سعودی ماه گذشته مساعد بن محمد العيبان، مشاور امنیت ملی خود
را برای احیای مذاکرات به واشینگتن فرستاد. هدف این سفر آن بود که آمریکا درباره تعهدات خود قبل از آنکه جو بایدن کاخ سفید را ترک کند، ضمانت دهد.
به نوشته بلومبرگ، عربستان سعودی رویکرد دوسویه خود برای داشتن روابط نزدیکتر با واشینگتن و تهران را از نظر ژئوپلیتیکی حیاتی میداند، هرچند چنین سیاستی میتواند ریاض را در موقعیتی ناخوشایند قرار دهد.
اولویت اصلی شاهزاده محمد بن سلمان برنامه تریلیون دلاری او برای تنوع بخشیدن به اقتصاد کشور و اجتناب از تکیه بر نفت است. انجام چنین کاری که از آن بهعنوان چشم انداز ۲۰۳۰ یاد میشود، نیازمند صلح و همچنین سرمایهگذاری خارجی برای کمک به تامین مالی پروژههای بزرگ و بلندپروازانه است.
شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، در سخنرانی خود در کنفرانس سالانه سرمایهگذاری در ریاض در اواخر اکتبر گفت که وظیفه اصلی او محافظت از چشمانداز ۲۰۳۰ و پیشبرد بیشتر آن است.
به نوشته بلومبرگ مشخص نیست که شاهزاده محمد بن سلمان چه پیشنهادی به رهبران جمهوری اسلامی داده است، اما به نقل از یکی از منابع خود افزود که تجارت دو کشور در ابتدا میتواند بر محصولاتی در بخشهای غذایی و پزشکی متمرکز شود که تحریمهای اروپا و ایالات متحده علیه تهران را نقض نمیکند.
این منبع به بلومبرگ گفت که چنین توافقی میتواند شرکتهای خصوصی سعودی را دربربگیرد و معاملات ممکن است از طریق کشور ثالثی مانند عراق انجام شود.
میزان تجارت ایران و عربستان در حال حاضر ناچیز است و مقامات جمهوری اسلامی ابراز تمایل کردهاند که میزان آن را به یک میلیارد دلار در سال برسانند.
بلومبرگ پیش از این نیز گزارش داده بود که عربستان سعودی سال گذشته در تلاش برای کاهش تنشهای منطقهای در بحبوحه جنگ غزه، رویکرد مشابهی را در پیش گرفته بود.
قبل از پیشنهاد ولیعهد عربستان سعودی برای گسترش مناسبات تجاری، مقامات جمهوری اسلامی از اینکه وعدههای تجاری و سرمایهگذاری عربستان سعودی تحت آنچه که «توافق پکن» شناخته میشود محقق نشده بود، ناراضی بودند.
دینا اسفندیاری، مشاور ارشد خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه بینالمللی بحران، به خبرگزاری بلومبرگ گفت چین که بزرگترین خریدار نفت از هر دو کشور است، از ریاض و تهران خواسته است تا به یکدیگر نزدیکتر شوند.
او گفت: «این یک راه بسیار ساده و غیرجنجالی برای ریاض است تا تعهد خود را به گفتگوهای جدید با تهران نشان دهد.»
یک کمیته سه انبه سعودی-چینی-ایرانی برای پیگیری این توافق، دومین نشست خود را در ریاض در ۱۹ نوامبر برگزار کرد و بر تعهد خود به این توافق تاکید کرد. این کمیته در بیانیهای سفر نزدیک به ۱۴۰ هزار زائر ایرانی را که امسال از اماکن مقدس اسلامی در عربستان سعودی بازدید کردند، نشانهای از روابط نزدیکتر قلمداد کرد.
در ماههای اخیر ایران غرفهای با دکور تخت جمشید در یکی از محبوبترین مناطق ریاض گشوده است که در آن از جمله تجارت فرش و زعفران صورت میگیرد.
به نوشته بلومبرگ،در سطح سیاسی، محمد بن سلمان در اوایل ماه جاری اسرائیل را به انجام «نسل کشی» علیه فلسطینیها در غزه متهم کرد و از این کشور بهدلیل حمله مستقیم به خاک ایران در ماه اکتبر انتقاد کرد.
او همچنین رییس ستاد مشترک ارتش خود را برای دیدار با همتایش به جمهوری اسلامی اعزام کرد. همزمان نیروهای مسلح عربستان سعودی در کنار ایران، روسیه، عمان و سایر کشورها در یک رزمایش دریایی در شمال اقیانوس هند شرکت کردند.
بلومبرگ دلیل اصلی حملات لفظی تند عربستان سعودی به اسراپیل را دلجویی از شهروندان خود و کسانی در جهان عرب و اسلام دانسته است که از تعداد کشتهشدگان غیرنظامی در غزه ناراحت هستند.
حنین غدار، پژوهشگر ارشد موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک، به بلومبرگ گفت تعامل ریاض با تهران برای محافظت از خود و طرح تحول اقتصادی آن در برابر هرگونه درگیری بین اسرائیل، جمهوری اسلامی و ایالات متحده در دور دوم ریاست جمهوری ترامپ است.
او گفت: «نگرانی اصلی عربستان سعودی امنیت داخلی این کشور است.»
به نوشته بلومبرگ، عربستان سعودی اگرچه از ویرانیهای ناشی از جنگهای اسرائیل در غزه و لبنان ناراحت است، اما برای تضعیف حماس و حزب الله اشک نمی ریزد.
بلومبرگ به نقل از منابع خود افزود که شاهزاده محمد بن سلمان همچنان عمیقا به ایران بی اعتماد است و این امر در تصمیم او برای فرستادن مساعد محمد بن العیبان به واشینگتن نقش داشته است.
به گفته این افراد، العیبان که توافق سال ۲۰۲۳ با جمهوری اسلامی را در پکن امضا کرد، وظیفه داشت دریابد که آیا قبل از پایان دوره ریاست جمهوری بایدن میتوان توافقی را امضا کرد یا خیر. از جمله موضوعات مورد بحث در سفر او، تعیین عربستان سعودی بهعنوان یک متحد اصلی غیر ناتو بود.
توافق همهجانبه ایالات متحده و عربستان سعودی که پیش از هفت اکتبر ۲۰۲۳ مورد بحث قرار گرفته بود، بر یک پیمان دفاعی الزامآور با واشینگتن متمرکز بود که شامل چشمانداز عادیسازی روابط با اسرائیل نیز میشد. یکی از موانع چنین توافقی این بود که ریاض خواستار برداشتن گامهایی در جهت ایجاد یک کشور فلسطینی شد. موضع عربستان در این مورد از زمان آغاز جنگ در غزه سختتر شده است.
افی میلامید، از مقامهای اطلاعاتی پیشین اسرائیل، به ایراناینترنشنال گفت: سوریه ممکن است به عرصه بعدی مقابله فزاینده جمهوری اسلامی و اسرائیل تبدیل شود.
او افزود: جمهوری اسلامی ممکن است با هدف کنترل خسارت و آسیبها و به منظور ایجاد امکان برای بازسازی حزبالله، با آتشبس موافق باشد.
نیکلاس لرنر، مدیر اداره کل امنیت خارجی فرانسه، جمعه ۹ آذر در دیدار با همتای بریتانیایی خود در پاریس گفت در ماههای آینده خطر توسعه سلاحهای هستهای از سوی جمهوری اسلامی، بدون شک تهدیدی جدی خواهد بود.
او تاکید کرد بریتانیا و فرانسه با هدف آماده شدن برای چنین احتمالی در حال طراحی استراتژیهای خود هستند.
ریچارد مور، رییس سرویس اطلاعاتی ام آی-۶ بریتانیا، نیز در این دیدار گفت: «بلندپروازیهای هستهای رژیم ایران همه ما، به ویژه دوستان بریتانیا و فرانسه در خلیج فارس را تهدید میکند.»
عبدالفتاح اهوازیان، مشاور فرمانده سپاه قدس اعلام کرد که جسد حسن نصرالله، دبیرکل پیشین حزبالله لبنان در یک زیرمین دفن شده و «تا چند روز دیگر در حسینیهاش» تشییع خواهد شد. این مقام سپاه قدس افزود نصرالله «از من پاسدار ولاییتر بود.»
مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان، گفت که پیش از سفر استانی پزشکیان به سیستان و بلوچستان فشارهای امنیتی به مسجد و حوزه علمیه او قطع و پس از پایان سفر دوباره برقرار شد. او افزود: «باید دل ملت ایران اعم از زنان و اقوام و مذاهب را بهدست بیاوریم.»
