هانا نویمن، نماینده پارلمان اروپا و رییس هیات روابط پارلمان اروپا با ایران، بازداشت خشونتبار مدافعان حقوق بشر و روزنامهنگاران در مراسم خسرو علیکردی، وکیل دادگستری جانباخته در مشهد را نشانه «تشدید نگرانکننده سرکوب» در ایران خواند و خواستار آزادی فوری تمامی بازداشتشدگان شد.
نویمن در بیانیهای تبدیل مراسم یادبود یک وکیل حقوق بشر به «عملیات پلیسی» را پیامی آشکار از سوی مقامهای جمهوری اسلامی دانست و نوشت این اقدام نشان میدهد حکومت ایران مصمم است نهتنها صدای اعتراض، بلکه حافظه جمعی، همبستگی اجتماعی و حتی سوگ را نیز خاموش کند.
به گفته او، بازداشت شهروندان بهدلیل حضور در مراسم ختم، عبور از مرزهای بنیادین حقوق بشر و جرمانگاری ابتداییترین اشکال انسانیت است.
رییس هیات روابط پارلمان اروپا با ایران با اشاره به اسامی شماری از بازداشتشدگان از جمله نرگس محمدی، عالیه مطلبزاده، سپیده قلیان، هستی امیری و پوران ناظمی، خواستار آزادی فوری و بیقیدوشرط تمامی افرادی شد که بهدلیل استفاده از حقوق اولیه و آزادیهای بنیادین خود بازداشت شدهاند.
مای ساتو، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران نیز ۲۶ آذر در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس با اشاره به بازداشت شماری از شهروندان در مراسم یادبود علیکردی، اعلام کرد گزارشهای مربوط به این موضوع را «بهطور دقیق و مستمر» دنبال میکند.
ملاله یوسفزی، فعال حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس، ضمن ستودن شجاعت نرگس محمدی و اعلام همبستگی با او، خواستار آزادی بیقید و شرط این فعال حقوق بشر شد.
نویمن در ادامه تاکید کرد پارلمان اروپا «قاطعانه در کنار مردم ایران ایستاده است، نه در کنار کسانی که وکلا را زندانی میکنند، مدافعان حقوق بشر زن را هدف قرار میدهند و مراسم را به صحنه ارعاب بدل میکنند».
او همچنین بازداشت دوباره نرگس محمدی را با توجه به وضعیت جسمانی شکننده او و سابقه سالها زندان بهدلیل فعالیتهای مسالمتآمیز حقوق بشری، «بهطور ویژه نگرانکننده» توصیف کرد و افزود این اقدام نشانه تلاشی سیستماتیک برای ارعاب کسانی است که از کرامت انسانی، عدالت و پاسخگویی دفاع میکنند.
مسعود پزشکیان پنجشنبه ۲۷ آذر در جریان سفر خود به خراسان جنوبی گفت: «درست است موشکهای ما بود، اما موشکهایشان بیشتر، قویتر، دقیقتر و راحتتر بود. این مردم بودند که آنان را ناامید کردند.»
او بر ادامه برنامه موشکی جمهوری اسلامی تاکید کرد و افزود: «اینکه بگویند شما موشک نداشته باشید، بعد اسرائیل را تا دندان مسلح کنند که هر وقت دلش خواست بیاید اینجا را شخم بزند و برود، بنده این کار را نمیکنم.»
هفتم آذر، ایراناینترنشنال به نقل از منابع آگاه گزارش داد دولت آمریکا در پاسخ به درخواست پزشکیان از عربستان سعودی برای میانجیگری میان تهران و واشینگتن، بار دیگر بر شروط سهگانه خود برای مذاکره با حکومت ایران تاکید کرد.
استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، پیشتر از جمهوری اسلامی خواسته بود برنامه هستهای و غنیسازی اورانیوم را بهطور کامل کنار بگذارد، نیروهای نیابتی خود را منحل کند و محدود شدن برنامه موشکیاش را بپذیرد.
احتمال قطع برق در زمستان
رییس دولت چهاردهم در ادامه سخنان خود در بیرجند، با اشاره به بحران انرژی در کشور اعلام کرد احتمال قطع برق در فصل زمستان در برخی نقاط ایران وجود دارد.
پزشکیان گفت: «مجبور شدیم به هر شکلی اولویت را روی انرژی بگذاریم .... الان زمستان میآید. اگر ما نتوانیم درست عمل کنیم، مجبور خواهیم شد در بعضی جاها برق را قطع کنیم.»
او از کسری ۲۰ هزار مگاواتی برق در زمان آغاز به کار دولت خود خبر داد و افزود: «از سوی دیگر، بهدلیل کاهش بارندگیها، امکان به مدار آمدن ۱۴ هزار مگاوات نیروگاههای برقآبی هم از دست رفت و باید این موضوع مدیریت میشد. جنگ ۱۲ روزه و کسری بودجهها را هم داشتیم.»
پزشکیان رفع بحران انرژی را «اولویت مهم دولت و سیاست نظام» برشمرد و ابراز امیدواری کرد معضل قطع برق و گاز کارخانهها «بهسرعت» حل شود.
خبرگزاری مهر ۱۴ مهر در گزارشی، بحران گاز در ایران را یک معضل «ساختاری» و «مزمن» توصیف کرد و نوشت این چالش در زمستان میلیاردها دلار «زیان خاموش» برای صنعت پتروشیمی به همراه دارد.
در تابستان امسال نیز قطع گسترده برق فشار سنگینی بر صنایع وارد کرد، پیامدهای جدی برای تولید به همراه داشت و به نگرانیها درباره بیکاری کارگران دامن زد.
پزشکیان: خدا مشکل بیآبی را حل کرد
رییس دولت جمهوری اسلامی در سخنان خود در خراسان جنوبی گفت از زمان آغاز به کار دولت چهاردهم، «از چپ و راست مشکلات باریده است».
او ادامه داد: «از روز اولی که مسئولیت را به عهده گرفتیم، اسماعیل هنیه شهید شد و پس از آن هر روز با چالشهای جدید مواجه بودیم. باران هم نمیبارید.»
پزشکیان با اشاره به بارشهای اخیر در کشور اضافه کرد: «خداوند بهتازگی بارانی فرستاد که حداقل مشکل بیآبی را برطرف کرد. این وضعیت دشوار نعمتی شد تا ما بیدارتر و هوشیارتر باشیم.»
او در حالی از برطرف شدن مشکل بیآبی سخن گفت که کارشناسان بارها «سیاستهای نادرست حاکمیتی در دهههای اخیر» را ریشه اصلی این بحران معرفی کرده و هشدار دادهاند ایران با تهدید «ورشکستگی آبی» مواجه است.
۱۵ آذر، هاشم اورعی، رییس اتحادیه انجمنهای علمی انرژی ایران، مخالفت خود را با استفاده از عبارت «ناترازی» اعلام کرد و گفت: «برای این که عمق فاجعه را بیان کنیم، باید نامش را ورشکستگی آب بگذاریم.»
دفاع پزشکیان از افزایش قیمت بنزین
پزشکیان در سخنان خود در خراسان جنوبی، از اقدام دولت برای سه نرخی کردن بنزین دفاع کرد و گفت: «تلاش کردیم به هیچکس فشاری وارد نشود.»
او بر لزوم «صرفهجویی و مدیریت مصرف» در کشور تاکید کرد و گفت: «هر خودرو ماهانه نزدیک به هشت تا ۹ میلیون تومان سهمیه میگیرد، اما برای معیشت مردم هزینه نمیکنیم. این یارانه باید به معیشت مردم اختصاص یابد.»
اظهارات پزشکیان در دفاع از افزایش قیمت بنزین با توجیه اختصاص یارانه آن به شهروندان در حالی مطرح شد که فساد ساختاری جمهوری اسلامی، سیاستهای ناکارآمد داخلی و خارجی، و حمایت پرهزینه از گروههای نیابتی در منطقه، اقتصاد ایران را با بحرانی عمیق روبهرو کرده و معیشت شهروندان را بهشدت تحت تاثیر قرار داده است.
ششم آذر، علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، در پیامی تلویزیونی از مردم خواست در مصرف بنزین، نان، گاز و اقلام خوراکی «اسراف» نکنند و برای حل بحران آب «دعا» بخوانند.
مسئولان جمهوری اسلامی در حالی مردم را به صرفهجویی و اصلاح الگوی مصرف فرامیخوانند که خود از حل ریشهای بحرانهای ساختاری و مدیریتی در حوزه انرژی ناتوان بودهاند.
روزنامه اعتماد پنجشنبه ۲۷ آذر در گزارشی به نقل از مدیران مراکز درمان اعتیاد نوشت از ابتدای دی ماه حتی یک قطره شربت تریاک به دستشان نخواهد رسید و بیماران با آیندهای نامعلوم مواجه میشوند.
به گفته آنان، اکنون بخشی از بیماران به بازار سیاه روی آوردهاند. بازاری که در آن محلولهایی با عنوان «شربت تریاک» با قیمتهایی بین دو تا شش میلیون تومان فروخته میشود، بدون آن که ترکیب یا ایمنی آنها مشخص باشد.
در هفتههای اخیر، دهها درمانگر و مدیر مرکز ترک اعتیاد در اعتراض به قطع سهمیه شربت تریاک، مقابل ساختمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تجمع کردند.
این اعتراضها پس از آن شکل گرفت که دانشگاههای علوم پزشکی در استانهای مختلف اعلام کردند از ابتدای دی ماه توزیع شربت تریاک متوقف میشود یا سهمیهها بهشدت کاهش مییابد.
شربت تریاک، یا تنتور اپیوم، یکی از داروهای اصلی درمان جایگزین برای بیماران وابسته به مشتقات تریاک است.
اختلاف با ستاد مبارزه با مواد مخدر
به گفته درمانگران، ریشه این بحران به اختلاف دیرینه میان وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با مواد مخدر بازمیگردد.
طبق قانون، تامین و تولید داروهای مخدر و تحت کنترل بر عهده وزارت بهداشت است و این وزارتخانه باید نیاز سالانه خود را به ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کند.
خبرگزاری فارس ۹ آذر گزارش داد بر اساس اعلام مرکز پژوهشهای مجلس، دولت سالانه ۹۰ هزار میلیارد تومان به شرکتهای دارویی، یارانه تریاک میدهد.
با این حال، به گفته منابع مطلع، وزارت بهداشت طی دو دهه گذشته آمار شفاف و دقیقی از میزان واقعی نیاز به داروهای مخدر ارائه نکرده و در مقابل، ستاد مبارزه با مواد مخدر با استناد به کاهش کشفیات تریاک، سهمیه مواد اولیه کارخانههای داروسازی را کاهش داده است.
یک منبع آگاه در وزارت بهداشت به روزنامه اعتماد گفت تغییر آییننامههای درمانی و حذف شربت تریاک از فهرست داروهای ترک اعتیاد در حد پیشنهاد مطرح شده، اما هنوز در کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر بررسی نشده است.
محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۲۸ آبان بر ضرورت ایجاد چارچوب قانونی برای کشت تریاک در کشور تاکید کرد و گفت باید این کار در «مناطق مناسب و با حساب و کتاب و کنترل دقیق مسئولان انتظامی و قضایی» انجام شود.
او دلیل این پیشنهاد را کمبود مواد اولیه دارو عنوان کرد.
وزیر بهداشت توضیح داد که بخشی از داروهای ضروری کشور بدون برخی مواد اولیه قابل تولید نیست و این مواد پیشتر از افغانستان وارد میشد.
به گفته او، این واردات اکنون متوقف شده و کارخانههای داخلی امکان تامین نیاز تولید را از دست دادهاند.
تاثیر قطع شربت تریاک بر زندگی بیماران
به گفته درمانگران، پیامدهای عملی سیاستهای دولت از هماکنون بر زندگی بیماران تاثیر گذاشته است.
بیتا میرزایی، رییس انجمن صنفی مراکز درمان اعتیاد خراسان رضوی، گفت: «سهمیه شربت تریاک در مراکز این استان به کمتر از نصف رسیده و دانشگاه علوم پزشکی هشدار داده که این سهمیه بهزودی به صفر میرسد.»
گزارشهای مشابهی از استانهای اصفهان، کرمان، گلستان، یزد، سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی منتشر شده است.
پزشکان گفتهاند جایگزینی شربت تریاک با داروهایی مانند متادون یا بوپرونورفین برای همه بیماران ممکن نیست.
محمدصادق شیرازی، پزشک و مسئول فنی یک مرکز ترک اعتیاد در تهران، گفت که انتخاب داروی درمان باید بر اساس نوع مصرف، شدت وابستگی و شرایط جسمی بیمار انجام شود.
به گفته او، برخی بیماران، بهویژه سالمندان یا افرادی که سالها با شربت تریاک به ثبات رسیدهاند، با تغییر ناگهانی دارو دچار بحران جسمی و روانی شده و برخی دیگر دوباره به مصرف مواد مخدر و بازار سیاه پناه بردهاند.
درمانگران هشدار میدهند ترکیب محلولهای دستساز میتواند به مسمومیت، وابستگی شدیدتر یا حتی مرگ منجر شود.
افزایش خشونت علیه کادر درمان و خانواده
درمانگران همچنین از افزایش تنش و خشونت در مراکز درمانی خبر میدهند.
به گفته آنان، در برخی استانها بیماران یا خانوادههایشان برای دریافت شربت تریاک، کارکنان مراکز را تهدید کردهاند.
آنان تاکید دارند ادامه این وضعیت نه تنها روند درمان اعتیاد را مختل میکند، بلکه میتواند به افزایش مصرف مواد، ناامنی اجتماعی و فشار بیشتر بر نظام سلامت منجر شود.
انجمن درمانگران اعتیاد ایران اوایل هفته جاری در نامهای که نسخهای از آن به دست ایراناینترنشنال رسید، با هشدار به مسعود پزشکیان، رییس دولت جمهوری اسلامی، نسبت به تداوم کمبود شربت تریاک در مراکز درمان سوءمصرف مواد، خواستار اقدام فوری دولت برای تامین این دارو شد.
در این نامه، انجمن درمانگران اعتیاد ایران تاکید کرد کمبود شربت تریاک باعث افزایش تنش در مراکز درمانی شده است.
در حالی که مقامهای وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با مواد مخدر تاکنون توضیح روشنی درباره زمانبندی و راهحل این بحران ارائه نکردهاند، درمانگران گفتند بار اصلی این اختلافها بر دوش بیماران و خانوادههای آنان افتاده است. بیمارانی که اکنون میان قطع ناگهانی درمان، داروهای جایگزین نامناسب و بازار سیاه پرخطر، گرفتار شدهاند.
شکدم در این مصاحبه که پنجشنبه ۲۷ آذر منتشر شد، گفت در مجموع هفت تا هشت بار به ایران رفته و هر بار حدود یک هفته در کشور بوده است.
او افزود فعالیتهای رسانهای خود را با مصاحبه در شبکههایی مرتبط با حزبالله آغاز کرده و در ادامه با رسانههایی مانند راشا تودی و پرس تیوی، همکاری داشته است.
این پژوهشگر همچنین از جزییات آشنایی خود با نادر طالبزاده، مجری و چهره رسانهای نزدیک به حکومت، سخن گفت و تاکید کرد که او «مجوز تمام و کمال» حضورش در ایران را فراهم کرد.
شکدم همچنین تصریح کرد با وجود نداشتن کارت خبرنگاری و ورود به ایران بهعنوان گردشگر، بهدلیل اقدامات طالبزاده توانست در جریان کارزار انتخاباتی ابراهیم رئیسی حضور داشته باشد و با او مصاحبه کند.
طالبزاده که سخنانش درباره موضوعاتی از جمله شیوع ویروس کرونا و شلیک سپاه پاسداران به هواپیمای مسافربری اوکراینی واکنشهای گستردهای برانگیخت، اردیبهشت ۱۴۰۱ درگذشت.
او پیش از مرگ در پاسخ به اظهارات شکدم درباره مصاحبه با رئیسی گفته بود: «انجام مصاحبه را مشروط به این کردیم که سوالات از طرف خود ما باشد.»
شکدم: خامنهای اهل زن نیست و به پسربچهها علاقه دارد
شکدم در ادامه مصاحبه با ایراناینترنشنال گفت که خامنهای «اهل زن نیست» و از طالبزاده شنیده که رهبر جمهوری اسلامی به «پسرهای کمسن و سال» تمایل دارد.
این پژوهشگر به تشریح فضای دیدار خود با رهبر جمهوری اسلامی پرداخت و افزود در فاصلهای نزدیک از خامنهای قرار داشته، اما با او دست نداده است.
به گفته شکدم، خامنهای در این دیدار تلاش داشت خود را «خدایی در میان مردم» نشان دهد و به همین دلیل، از او پرسیده است که آیا خدا میتواند اقدام به «نسلکشی» و جنایت کند یا نه؟
روایتهای این نویسنده از دوران حضورش در ایران و واکنشهای گسترده به آن، تابستان امسال و پس از چندین سال، مجددا به سرخط خبرها راه یافت.
قوه قضاییه ۲۶ مهر برای مصطفی کواکبیان، نماینده پیشین مجلس، بهدلیل اظهاراتش درباره شکدم، حکم ۱۴ ماه حبس تعلیقی و دو سال منع فعالیت رسانهای صادر کرد.
کواکبیان ۱۹ تیرماه در صدا و سیمای جمهوری اسلامی گفت شکدم «با ۱۲۰ نفر از افراد بسیار مهم مملکت، همخوابگی داشت».
شکدم در آن زمان، در مصاحبه با پادکست «آی فور ایران» ایراناینترنشنال، به سخنان کواکبیان واکنش نشان داد و گفت این اظهارات «درست نیست، ممکن نیست، بهکل غیرواقعی است».
حمایت شکدم از شاهزاده رضا پهلوی
شکدم با اشاره به اینکه پس از جنگ ۱۲ روزه، برخی این پرسش را مطرح میکنند که چرا اسرائیل اقدام گستردهتری انجام نمیدهد و برای «نجات ایران» وارد عمل نمیشود، گفت: «اسرائیل قرار نیست بیاید و ایرانیان را نجات بدهد. ایرانیان خودشان میتوانند این کار را انجام دهند.»
او خطاب به ایرانیان افزود: «شما یک رهبر دارید. شاهزاده رضا پهلوی که وارث مشروع تاج و تخت ایران است. پشت سر او بایستید. بروید و آزادی خودتان را پس بگیرید.»
این پژوهشگر با تمجید از عملکرد شاهزاده رضا پهلوی تاکید کرد: «رهبری تنها تصمیمگیری و تحمیل آن بر مردم نیست، بلکه به معنی خدمت به مردم است. فکر میکنم شاهزاده همین کار را انجام میدهد. او در خدمت ایرانی و ایرانیهاست.»
رسانهها پس از آن که شکدم در سال ۱۴۰۰ برای نخستین بار به بیان خاطرات خود از ایران پرداخت، گزارش دادند در مجموع ۱۸ مقاله از او در وبسایت خامنهای منتشر شده بود.
دفتر خامنهای در آن زمان اعلام کرد شکدم بین سالهای ۹۴ تا ۹۶ «از طریق برخی فعالان رسانهای علاقهمند به انقلاب اسلامی، مطالب و یادداشتهایی را در موضوعات مرتبط با ارزشهای اسلام و انقلاب اسلامی ارسال کرده که برخی از آنها در این رسانه منتشر شد».
این نهاد افزود شکدم پس از سال ۹۶ «هیچگونه ارتباطی» با وبسایت خامنهای نداشته است.
تجربه یهودستیزی در یمن
شکدم با اشاره به اینکه در اواخر دوران نوجوانی با همسر پیشین خود آشنا شد و همراه او به یمن رفت، گفت تجربه مواجهه با یهودستیزی در یمن و مشاهده نفوذ جمهوری اسلامی در این کشور، نگاهش را دگرگون کرد.
او با مسئول دانستن رهبر جمهوری اسلامی در شکلگیری و تقویت گروههایی چون حماس، حزبالله و حوثیها، افزود همین موضوع باعث شد که «به سراغ مقصر» برود.
این پژوهشگر در پاسخ به پرسشی درباره ارتباط احتمالی خود با موساد گفت: «این را باید از خود موساد بپرسید.»
اندیشکده استیمسون، فعال در حوزه روابط و امنیت بینالملل، ۲۴ مهر در تحلیلی نوشت در پی برقراری صلح در غزه، جمهوری اسلامی پشتیبانی تسلیحاتی خود را از حوثیهای یمن افزایش داده و این گروه احتمالا از ظرفیت نظامی خود علیه اسرائیل استفاده خواهد کرد.
بر اساس این تحلیل، خامنهای با درک محدودیتهای حزبالله و شبهنظامیان شیعه عراق، حوثیها را مناسبترین گزینه برای خط مقدم رویارویی با اسرائیل دانسته است.
زینب سلیمانی و «دلالی محبت»
شکدم در پاسخ به پرسشی درباره دیدار با فرزندان مقامهای جمهوری اسلامی و افراد نزدیک به حکومت گفت در آن زمان با دو نفر به نام «زینب» آشنا شده که این دیدارها عمدتا در مراسم مذهبی، از جمله اربعین، و در کربلا انجام گرفته است.
او با نام بردن از زینب سلیمانی، دختر قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران، افزود برخی او را «بزرگترین دلال محبت در ساختار جمهوری اسلامی» توصیف کردهاند.
به گفته این پژوهشگر، زینب سلیمانی در معرفی و ساماندهی ازدواج برای نیروهای وابسته به گروههایی مانند حزبالله نقش دارد و این فعالیتها در چارچوب یک شبکه سازمانیافته انجام میشود.
شکدم همچنین به دیدار کوتاه خود با زینب مغنیه، دختر عماد مغنیه، از فرماندهان ارشد حزبالله، پرداخت و گفت که او در این ملاقات به کشته شدن پدرش اشاره کرده است.
ترامپ شامگاه چهارشنبه ۲۶ آذر در سخنرانی خود گفت: «پس از آن که در دوره نخست ریاستجمهوریام ارتش ایالات متحده را بازسازی کردم و با تقویتهایی که اکنون نیز در حال انجام است، امروز قدرتمندترین ارتش جهان را در اختیار داریم.»
او افزود: «من قدرت آمریکا را احیا کردم، طی ۱۰ ماه، هشت جنگ را حل و فصل کردم، تهدید هستهای ایران را از بین بردم، به جنگ غزه پایان دادم و برای نخستین بار در سه هزار سال، صلح را به خاورمیانه آوردم و آزادی گروگانها، چه زنده و چه جانباخته، را تضمین کردم.»
ترامپ تاکنون بارها اعلام کرده در پی حملات ایالات متحده به سایتهای نطنز، فردو و اصفهان در جریان جنگ ۱۲ روزه، برنامه هستهای جمهوری اسلامی نابود شده است.
با این حال، برخی ناظران معتقدند هرچند این حملات خسارتهای جدی بر جای گذاشت، اما نتوانست برنامه هستهای حکومت ایران را منهدم کند و از همین رو، گمانهزنیها درباره سرنوشت ذخایر اورانیوم غنیشده تهران همچنان ادامه دارد.
انتقاد از بایدن و سیاستهای مهاجرتی پیشین
ترامپ در ادامه سخنرانی خود، به دفاع از سیاستهای داخلی پرداخت و مسئولیت مشکلات موجود را متوجه جو بایدن، توافقهای تجاری پیشین، سیاستهای مهاجرتی و «یک سیستم فاسد» کرد.
رییسجمهوری آمریکا گفت: «۱۱ ماه پیش، من یک وضعیت آشفته را به ارث بردم و در حال اصلاح آن هستم. زمانی که به قدرت رسیدم، تورم در بدترین سطح خود طی ۴۸ سال گذشته قرار داشت و بهگفته برخی، حتی در کل تاریخ کشور ما بیسابقه بود .... این وضعیت در دوران یک دولت دموکرات رخ داد.»
او ادامه داد: «بیش از ۶۰ درصد رشد [نرخ] بازار اجاره ناشی از مهاجران خارجی بود. همزمان، مهاجران غیرقانونی شغلهای آمریکاییها را گرفتند و بخشهای اورژانس بیمارستانها را پر کردند و از خدمات درمانی و آموزشی رایگان استفاده کردند که هزینه آن را شما، مالیاتدهندگان آمریکایی، پرداخت کردید.»
به گفته ترامپ، آمریکا برای نخستین بار در ۵۰ سال گذشته شاهد «مهاجرت معکوس» است و مهاجران در حال بازگشت به کشورهای خود هستند.
در پی حمله مرگبار اخیر به نیروهای گارد ملی در واشینگتن، کاخ سفید سیاستهای سختگیرانه مهاجرتی خود را تشدید کرده است. رحمانالله لکنوال، شهروند افغانستان، به دست داشتن در این تیراندازی متهم شده است.
ترامپ هفتم آذر مهاجرت را «بزرگترین عامل تخریب آمریکا» خواند و گفت در دولت او «مهاجرت از تمامی کشورهای جهان سوم» بهطور دائم متوقف خواهد شد.
موضع ترامپ در قبال بیمه خدمات درمانی
ترامپ در سخنرانی خود خبر داد به مناسبت بنیانگذاری ایالات متحده در سال ۱۷۷۶، پیش از کریسمس، مبلغ ۱۷۷۶ دلار به هر سرباز آمریکایی پرداخت میکند.
او همچنین از طرح جمهوریخواهان برای پرداخت مستقیم پول نقد به مردم بهمنظور جبران هزینه بیمه درمانی حمایت کرد.
این طرح که بهجای یارانههای قانون خدمات درمانی مقرونبهصرفه (اوباماکر) پیشنهاد شده، تاکنون نتوانسته حمایت لازم را در کنگره به دست آورد.
رییسجمهوری آمریکا تاکید کرد: «میخواهم پول مستقیما به دست مردم برسد تا خودشان خدمات درمانیشان را بخرند. تنها بازندگان این طرح شرکتهای بیمه خواهند بود.»
ترامپ همچنین از قصد خود برای اجرای «قاطعانهترین برنامههای اصلاحات مسکن در تاریخ آمریکا» در سال ۲۰۲۶ خبر داد.
سکوت ترامپ درباره ونزوئلا
خبرگزاری رویترز ۲۷ آذر نوشت برخلاف انتظارها، تمرکز ترامپ بر سیاست خارجی در سخنرانی اخیرش بسیار محدود بود؛ موضوعی که در سال نخست بازگشت او به قدرت در کانون توجه قرار داشت.
بر اساس این گزارش، ترامپ تنها اشارهای کوتاه به جنگ غزه داشت و هیچ سخنی از جنگ اوکراین یا تنشهای فزاینده با ونزوئلا به میان نیاورد.
طی ماههای اخیر، حملات ارتش آمریکا به قایقهای مظنون به قاچاق مواد مخدر در آبهای آمریکای لاتین به کشته شدن نزدیک به ۱۰۰ نفر انجامیده است.
ایالات متحده، حکومت نیکولاس مادورو، رییسجمهوری ونزوئلا، را مسئول هدایت شبکههای قاچاق مواد مخدر در منطقه میداند.
آمار رسمی سازمان ملل از پناهندگان و پناهجویان ایرانی از سال ۱۹۸۰ میلادی، برابر با ۱۳۵۹، آغاز شده است. کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد تا پیش از آن سال هیچ عددی برای پناهجویان یا پناهندگان ایرانی منتشر نکرده است. این مرکز از سال ۱۹۵۱ آمارگیری از پناهندگان را آغاز کرده است.
تا پیش از استقرار جمهوری اسلامی در سال ۱۳۵۸، به جز دانشجویان بورسیه و مهاجران قانونی ایرانی، حتی یک مورد پناهندگی ثبت نشده است؛ اگرچه روایتهای شخصی از معدود اعضای حزب توده وجود دارد که از ایران به شوروی سابق گریخته بودند. مانند عطاالله صفوی، عضو سابق حزب توده، که پس از گریختن به شوروی به اردوگاههای کار اجباری سیبری فرستاده شد.
دهه اول: دوران جنگ، رهبری خمینی و نخستوزیری موسوی
موج اول پناهندگی ایرانیان از سال ۱۳۵۹ آغاز شد. اندکی پس از استقرار جمهوری اسلامی، ایرانیان همچنان میتوانستند با پاسپورت حکومت پیشین، به سادگی مهاجرت کنند. در این دوره تعداد زیادی از ایرانیان به طور قانونی به ایالات متحده سفر کردند.
از سال ۱۳۵۹، ثبت پناهجویان ایرانی با ۴۴ نفر آغاز شد.
۱۰ سال نخست از ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۸، همزمان با جنگ ۸ ساله ایران و عراق، دوران ریاست جمهوری علی خامنهای و نخستوزیری میرحسین موسوی بود. در این دوره، روحالله خمینی رهبری جمهوری اسلامی را بر عهده داشت.
در مجموع این ۱۰ سال بیش از ۳۱۲ هزار ایرانی پناهنده شدند. سال ۱۳۶۴ با ثبت بیش از ۸۸ هزار پناهنده، بالاترین نرخ پناهندگی را در این ۱۰ سال به خود اختصاص داده است.
دهه دوم: دوران «سازندگی»، آغاز رهبری خامنهای
سال ۱۳۶۸، رهبری خامنهای در جمهوری اسلامی آغاز شد. همزمان، اکبر هاشمی رفسنجانی ریاستجمهوری را برعهده گرفت. این دوره در ادبیات سیاسی رسمی، به دوران «سازندگی» مشهور است. تورم در پایان دوره ریاستجمهوری او، نسبت به سال اول، ۴۷۸ درصد بود. همچنان رکورد نرخ تورم سالانه در اختیار دولت هاشمی رفسنجانی با بیش از ۴۹ درصد است.
روند پناهندگی ایرانیان در این دوره شدت گرفت.
در دوره ۱۰ ساله ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۸، نزدیک به یک میلیون و ۶۰ هزار ایرانی پناهنده شدند. اوج این پناهندگی در سال ۱۳۷۰ با ۱۳۰ هزار پناهنده ثبت شده است.
در سالهای پس از ۱۳۷۶ که به دوران «اصلاحات» مشهور است، روند پناهندگی ایرانیان برای مدتی کاهش یافت و به زیر ۱۰۰ هزار نفر در سال رسید.
دهه سوم: دوران «اصلاحات» و احمدینژاد
سال ۱۳۷۶، با آغاز ریاستجمهوری محمد خاتمی، امید نسبی در جامعه ایرانی پدید آمده بود.
در سه سال اول دولت موسوم به «اصلاحات»، روند پناهندگی ایرانیان تا حدودی کاهش یافت اما خیلی زود دوباره صعودی شد.
از سال ۱۳۷۹ تا سال ۱۳۸۸، نزدیک به یک میلیون و ۱۰۰ هزار ایرانی، پناهنده یا پناهجو شدند (اگرچه ممکن است برخی از پناهجویان در سالهای بعدی به ردیف پناهندگان منتقل شده باشند).
مانند دولت اصلاحات، از اوایل ریاستجمهوری محمود احمدینژاد نیز، روند پناهندگی ایرانیان به صورت سالانه کاهش یافت.
در دولت احمدینژاد هم پس از دو سال اول، دوباره روند پناهندگی افزایش یافت و سال ۱۳۸۸، همزمان با اعتراضات موسوم به «جنبش سبز»، این روند به اوج خود رسید.
دهه چهارم: اوجگیری چالش انرژی هستهای و برجام
بر خلاف دورههای پیشین، از سال ۱۳۹۲ و آغاز ریاستجمهوری حسن روحانی، روند پناهندگی ایرانیان نه تنها کاهش نیافت، بلکه صعودی باقی ماند.
این روند حتی با تصویب برجام در سال ۱۳۹۴ نیز متوقف نشد.
پس از آغاز ریاستجمهوری دونالد ترامپ در ایالات متحده، روند پناهندگی ایرانیان افزایش چشمگیری یافت.
این دوره با ظهور داعش در سوریه و عراق نیز همزمان است.
در این دوره ۱۰ ساله، حدود یکونیم میلیون ایرانی پناهنده یا پناهجو بودند.
از آبان خونین تاکنون
سال ۱۳۹۹، شرایط اقتصادی ایران ناگوارتر از پیش شد. روند پناهندگی و پناهجویی در سالهای پس از ۱۳۹۸، به جز سال ۱۴۰۱ صعودی بود. در این مورد علاوه بر تحولات سیاسی داخل و خارج ایران، دنیاگیری کرونا نیز رخ داد.
در ایران محدودیتهای مربوط به کرونا از سال ۱۳۹۸ آغاز و در سال ۱۴۰۱ به طور کامل برداشته شد.
در یک دوره شش ساله، یک میلیون و ۲۶۶ هزار نفر به عنوان پناهجو یا پناهنده ثبت شدند.
از هر ۱۵ ایرانی، یک ایرانی در ایران نیست
اطلاعات سازمان ملل متحد نشان میدهد پناهندگی ایرانیان ارتباط مستقیمی با تغییر دولتها در ایران نداشته است.
خروج از ایران، بیشتر یک تصمیم بلندمدت به نظر میرسد که با تغییرات دولتها ارتباطی نداشته است.
آمار مشخص و دقیقی از تعداد کل ایرانیان خارج کشور وجود ندارد. منابع داخلی نظیر رصدخانه مهاجرت، تعداد ایرانیان مهاجر را مجموعا دو میلیون نفر تخمین میزنند. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی این رقم را چهار میلیون نفر - شامل متولدین ایران و نسل دوم متولد خارج کشور - اعلام کرده است.
با این حال، بر اساس اطلاعات سازمان ملل متحد، از سال ۱۳۵۹ که روند پناهندگی ایرانیان آغاز شد، تاکنون پنج میلیون و ۱۸۳ هزار ایرانی، رنج پناهجویی و پناهندگی را به جان خریدهاند.
از این رقم، تعداد پناهندگان نزدیک به چهار میلیون و ۱۴۲ هزار نفر است.
در مجموع، تخمین زده میشود علاوه بر چهار میلیون و ۱۴۲ هزار پناهنده، نزدیک به دو میلیون ایرانی نیز از طریق مهاجرت قانونی از کشور خارج شده باشند.
به عبارتی، از هر ۱۵ ایرانی یک نفر خارج از کشور زندگی میکند.
چرا ایرانیان رنج غربت را به جان خریدند؟
مهاجران ایرانی با چالشهای زبان، فرهنگ و آبوهوای متفاوت از یک سو و دوری از خانواده از سوی دیگر مواجه هستند. چرا آنان این رنج را به جان خریدهاند؟
ایراناینترنشنال از چند ایرانی در مشاغل مختلف در داخل ایران و خارج از کشور، سوالاتی یکسان پرسیده است. از جمله این که درآمد یک روز آنان برابر چه اندازه گوشت قرمز در محل زندگیشان است.
ساناز، ۳۸ ساله، ساکن اصفهان است. او در رشته معماری تحصیل کرده و همچنان در ایران زندگی میکند.
او میگوید شاید در ۱۰ سال آینده بتواند به سطحی برسد که در ایران یک مسکن کوچک با کمکهزینه تهیه کند.
ساناز درباره این که آیا حاضر است صاحب فرزند شود، میگوید علاقهمند به داشتن فرزند است اما تا زمانی که زندگیاش به ثبات برسد، نمیتواند مسئولیت فرزند را بر عهده بگیرد.
او میگوید در صورتی که موقعیت مهاجرت داشته باشد، حاضر است ایران را ترک کند.
درآمد ساناز به اندازهای نیست که بتواند در هزینه مسکن خانواده مشارکتی داشته باشد.
امیرحسین، مهندس برق، ۲۵ ساله و ساکن تهران است. ۳۰ درصد از درآمد او صرف مشارکت در هزینه مسکن خانواده میشود.
او درباره آینده میگوید: «از سن کم کار کردهام و توانستم یک موتور قسطی بخرم، اما هیچ آیندهای برای خودم متصور نیستم. فقط ادامه میدهم.»
او میگوید علاقهمند است با وجود سختیها مهاجرت کند.
امیرحسین درباره سختی مهاجرت میگوید: «مهاجران زیادی هستند که از سختی کار میگویند. من در ایران کار میکنم، اما در ایران نمیتوانم شغل مرتبط با رشتهام داشته باشم، چون مشاغل بین کسانی که ربطی به حاکمیت دارند تقسیم شده است.»
او در ادامه میگوید: «با این که در خارج کشور هم باید سخت کار کرد، اما دستکم در خارج از کشور میتوانید شغلی مناسب و مرتبط با رشته خود داشته باشید.»
مهدی ۴۲ ساله که در لندن مدیر بازاریابی یک شرکت در حوزه مخابرات (تلکامز) است، درباره تفاوت محیط کاری در ایران و انگلستان میگوید: «من از نزدیک در جریان فعالیت همکارانم در ایران هستم. فضای حرفهای آنان نسبت به اینجا [انگلستان] بسیار ایدئولوژیک است.»
او هزینه مسکن را به تنهایی تامین میکند و یک خانه در لندن دارد که بهصورت اقساطی تهیه کرده است و ۲۵ درصد درآمد ماهانه خود را صرف اقساط خانه میکند.
او درباره فرزندآوری میگوید یک پسر و یک دختر دارد.
چشمانداز او برای آینده تاسیس یک شرکت خصوصی و ایجاد رفاه بیشتر برای فرزندانش است.
کیوان، سرباز ارتش ایالات متحده است. او شش سال است که از ایران مهاجرت کرده و سه سال پیش ازدواج کرده است.
او میگوید اگر همین شغل را در داخل ایران داشت، احساس شرمندگی میکرد.
کیوان درباره پذیرفته شدن در جامعه جدید میگوید: «من به این سرزمین [ایالات متحده] تعلق دارم. اینجا من را پذیرفته و در کشوری ثروتمند با حکومتی نرمال زندگی میکنم.»
این نماینده پارلمان اروپا نوشت سرکوب نمیتواند حقیقت را خاموش کند و ماشین ترس، مطالبه مردم ایران برای آزادی و عدالت را از میان نخواهد برد.
نقض حق سوگواری و مطالبه دادخواهی
انجمن خانواده قربانیان پرواز اوکراینی نیز در واکنش به بازداشت و سرکوب فعالان مدنی و حقوق بشری در مراسم علیکردی در مشهد، این برخوردها را «نقض حق تجمع و سوگواری» و «تلاشی سازمانیافته برای منحرف کردن افکار عمومی از اصل جنایت» توصیف کرد و خواستار آزادی فوری و بیقید و شرط تمامی بازداشتشدگان شد.
این انجمن تاکید کرد قتل علیکردی نه یک «حادثه طبیعی»، بلکه بخشی از روند حذف سیستماتیک صداهای مستقل و حقطلب در ایران است و باید بهطور مستقل و شفاف مورد پیگیری قرار گیرد.
بازداشتها در جریان مراسم هفتم علیکردی، در روزهای گذشته با واکنشهای گستردهای همراه شده و شماری از فعالان حقوق بشر و کاربران شبکههای اجتماعی با محکوم کردن این اقدام، خواستار آزادی فوری بازداشتشدگان شدهاند.
کانال تلگرام دانشجویان متحد نیز تصاویری از نصب پوستر در اعتراض به این بازداشتها در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی منتشر کرد.
انجمن خانواده قربانیان پرواز اوکراینی در بیانیه خود آنچه را در جریان مراسم علیکردی رخ داد، فراتر از یک برخورد امنیتی دانست و نوشت هدف این اقدامات، به حاشیه راندن اصل دادخواهی، شکستن پیوند میان خانوادههای دادخواه و جامعه و تبدیل یک مطالبه انسانی به صحنهای از خشونت، ارعاب و بازداشت بوده است.
در این بیانیه به بازداشت گسترده دهها نفر از شرکتکنندگان، ضربوجرح فعالان مدنی و بازداشت چهرههایی از جمله محمدی، قلیان، مطلبزاده، امیری، ناظمی و علی آدینهزاده اشاره شده و نسبت به بازداشت جواد علیکردی و بیخبری از سرنوشت شماری از بازداشتشدگان ابراز نگرانی شده است.
این انجمن با هشدار نسبت به «عادیسازی» سرکوب سوگواران و فعالان مدنی، آن را روندی خطرناک و ویرانگر توصیف و تاکید کرد که سرکوب آزادی بیان، خشونت علیه فعالان مدنی و بازداشتهای خودسرانه باید بیقید و شرط محکوم شود.
در پایان، انجمن خانواده قربانیان پرواز اوکراینی خواستار آزادی فوری همه بازداشتشدگان مراسم، شفافسازی وضعیت سلامت آنان و تضمین دسترسی به خدمات پزشکی شده و تاکید کرده که نباید اجازه داد قتل حکومتی و سرکوب به امری عادی تبدیل شود.
هشدار خانواده نرگس محمدی
همزمان با ادامه واکنشهای بینالمللی به بازداشتهای صورتگرفته در مراسم علیکردی، نگرانیها درباره وضعیت سلامت برخی بازداشتشدگان، بهویژه نرگس محمدی، نیز افزایش یافته است.
در همین حال، برادر نرگس محمدی در نامهای با اشاره به وضعیت نگرانکننده سلامتی خواهرش پس از بازداشت، خواستار رسیدگی فوری پزشکی و آزادی او شده است.
او در این نامه نوشت که پس از سه روز بیخبری، تنها در یک تماس تلفنی کوتاه از بازداشت خواهرش مطلع شده و در همین تماس، از شرایط نگرانکننده سلامتیاش آگاه شده است.
به گفته او، محمدی دارای سوابق متعدد بیماری از جمله مشکلات قلبی و ریوی، سابقه آمبولی و پیوند استخوان در ناحیه پای راست است و پیش از بازداشت دوباره، به دلیل همین شرایط، خارج از زندان تحت درمان و مراقبتهای پزشکی قرار داشته است.
برادر این فعال حقوق بشر به وارد شدن «ضربات متعدد و شدید باتون» به او اشاره کرد و با تاکید بر خطرات ناشی از این آسیبها، خواستار ارجاع فوری خواهرش به پزشکی قانونی و ثبت آثار و علائم ضربات وارده شده است.
او همچنین بر ضرورت ارسال فوری داروهای مصرفی خواهرش تاکید کرده و هشدار داده که با توجه به وضعیت جسمی و سابقه آمبولی، خطر لخته شدن خون بهشدت بالاست. درخواست ملاقات و دسترسی او به وکیل نیز از دیگر مطالبات مطرحشده در این نامه عنوان شده است.
در پایان، برادر محمدی با اشاره به خطرات جدی و نگرانکننده برای سلامت خواهرش با توجه به سوابق بیماریهای متعدد، آزادی فوری او را تنها راه جلوگیری از بروز آسیبهای جبرانناپذیر دانسته است.
مراسم هفتم علیکردی ۲۱ آذر در مشهد برگزار شد و حاضران با شعارهای اعتراضی یاد او را گرامی داشتند.
پیکر او ۱۵ آذر در دفتر کارش پیدا شد و شماری از کاربران و برخی وکلا و فعالان، مرگش را «قتل حکومتی» توصیف کردند.
