نزدیکی آذربایجان و اسرائیل، خشم تهران را برانگیخت
در پی برگزاری مسابقات موسیقی یوروویژن و اعطای امتیاز کامل از سوی جمهوری آذربایجان به نماینده اسرائیل، مقامات جمهوری اسلامی ایران واکنش تندی نسبت به نزدیکی فزاینده این دو کشور نشان دادهاند.
در پی برگزاری مسابقات موسیقی یوروویژن و اعطای امتیاز کامل از سوی جمهوری آذربایجان به نماینده اسرائیل، مقامات جمهوری اسلامی ایران واکنش تندی نسبت به نزدیکی فزاینده این دو کشور نشان دادهاند.
روزنامه جروزالم پست در مقالهای تحلیلی به قلم مردخای کدار نوشته است که روابط رو به گسترش اسرائیل و آذربایجان، نهتنها در حوزه سیاست و امنیت بلکه در عرصه فرهنگ نیز به موضوعی تحریکآمیز برای جمهوری اسلامی تبدیل شده است.
در جریان رقابتهای امسال یوروویژن، نماینده آذربایجان یک خواننده یهودی به نام «آصاف میشایف» بود و اسرائیل نیز با خوانندهای به نام «یووال رافائل» که ریشه آذربایجانی دارد، در مسابقه شرکت کرد. نکتهای که نویسنده این مقاله آن را نمادی از «پیوندهای فرهنگی و هویتی دو کشور» توصیف کرده است.
باکو که در این رقابتها بالاترین امتیاز یعنی «دوز پوئن» (۱۲ امتیاز) را به اسرائیل داد، با واکنش مثبت مقامات اسرائیلی مواجه شد. یسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، در پیامی عمومی از ژنرال ذاکر حسناف، وزیر دفاع آذربایجان، بابت این حمایت و امتیاز بالا تشکر کرد و آن را نمادی از «دوستی واقعی و صادقانه» میان دو کشور دانست.
ایران: تهدید فرهنگی و امنیتی
به نوشته جروزالم پست، واکنش ایران اما صرفاً در حد انتقاد نبود. خبرگزاری نیمهرسمی فارس، نزدیک به سپاه پاسداران، در گزارشی با لحنی تند این روابط را «ننگین و پنهانی» خواند و نوشت: «این دو کشور نه یک ملت در دو کشور، بلکه دو ملت در یک دولتاند که جهان اسلام را دچار تفرقه میکنند.»
همزمان، سپاه پاسداران در مرزهای شمالی ایران، نزدیک آذربایجان، اقدام به برگزاری رزمایش نظامی کرد. در جریان این رزمایش، پیامهای تهدیدآمیزی به زبان ترکی آذربایجانی پخش شد. یکی از این شعارها که از سوی تحلیلگران بهعنوان تهدیدی مستقیم تلقی شد، این بود: «راه قدس از باکو میگذرد».
بر اساس گزارش جروزالم پست، مقامهای جمهوری اسلامی، نماینده یهودی آذربایجان و نماینده آذریتبار اسرائیل را نشانهای از نزدیکی ایدئولوژیک و فرهنگی دو کشور ارزیابی کردهاند. این نزدیکی، بهویژه پس از حمایت آشکار آذربایجان از اسرائیل در جریان جنگ غزه و نقش آن در میانجیگری میان تلآویو و آنکارا، بیش از پیش تهران را نگران کرده است.
از انرژی تا تسلیحات؛ همکاری همهجانبه
در ادامه این مقاله آمده است که روابط اسرائیل و آذربایجان تنها به سطح فرهنگی محدود نیست. آذربایجان یکی از بزرگترین صادرکنندگان انرژی به اسرائیل است و شرکت انرژی دولتی سوکار بهتازگی مجوز استخراج گاز از آبهای اسرائیل را دریافت کرده است. از سوی دیگر، اسرائیل در سالهای اخیر تأمینکننده اصلی تسلیحات آذربایجان بوده است.
در پایان، نویسنده مقاله تأکید میکند که در خاورمیانه، حتی یک رقابت موسیقی میتواند به بستر مناقشهای امنیتی و ژئوپولیتیک تبدیل شود؛ منطقهای که در آن سیاست، مذهب، فرهنگ و ارتش، همواره در هم تنیدهاند.
خبرگزاری ایلنا شنبه ۱۷ خرداد در گزارشی نوشت گسترش و پیشروی یک تکیه مذهبی، نصب بلوکهای سیمانی و دپوی ضایعات در حریم اثر تاریخی قلعه دختر باعث شده که این بنا در معرض آسیب جدی قرار بگیرد.
در این گزارش با اشاره به اینکه قلعه دختر در فهرست آثار ملی ثبت شده و ضوابط عرصه و حریم آن به تصویب وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رسیده، آمده است که این بنای تاریخی، بدون در نظر گرفتن اهمیت آن، به تصرف درآمده است.
بر اساس قانون، دخل و تصرف در عرصه و حریم آثار تاریخی ثبت ملی و جهانی شده، منع قانونی دارد و هیچ نهاد و ارگانی نمیتواند در عرصه و حریم درجه یک و دو آثار تاریخی ساخت و ساز و فعالیت کند.
به نوشته ایلنا، قدمت قلعه دختر به دوره مادها میرسد و آثاری ارزشمند از هزارههای پیش از اسلام تا دورههای متاخر اسلامی را در خود جای داده است.
این قلعه در نزدیکی قلعه اردشیر واقع شده که از مراکز آیینی شهر کرمان در دورههای مختلف تاریخی بوده و طبق یافتههای باستانشناسان، شواهدی از پرستشگاههای ایزد بانوی آناهیتا و آتشکده زرتشتیان در آن یافت شده است.
ایلنا به نقل از یک کارشناس میراثفرهنگی کرمان که خواسته نامش ذکر نشود، نوشت برخی از دخل و تصرفها مثل دپوی ضایعات و بلوکهای سیمانی مربوط به سالهای خیلی قبل میشود و برخی دیگر، اخیرا رخ داده است.
این کارشناس به ایلنا گفت: «با اینکه میراث فرهنگی چندین بار نامهنگاری و توصیه کرده که این تکیه برچیده شود اما از آنجایی که یک مکان مذهبی است، میراث فرهنگی قدرتی ندارد و امیدواریم استاندار کرمان در این زمینه کاری انجام دهد.»
پیمان سلیمانی، مدیر پایگاه بافت تاریخی کرمان با بیان اینکه از سال ۱۳۹۵ مداخلات در عرصه و حریم قلعهدختر را پیگیری کرده، به ایلنا گفت: «گسترش این تکیه مذهبی تا خیابان پیرانشهر و انباری که در حریم قلعه دختر قرار گرفته و با دیوار بتنی و مصالح و ضایعات دپو شده، به قدری زشت و نازیبا بود که چندین بار وارد عمل شدیم اما نتوانستیم کاری از پیش ببریم.»
او اضافه کرد: «کارشناسان، مدیران پایگاه و بعد از آن معاونت میراث فرهنگی تا یک جایی توان مداخله دارند و بیش از آن نمیتوانند کاری از پیش ببرند. همچنان که علیرغم پیگیریهای متعددی که در خصوص اصلاح و برچیدن تکیه صورت گرفته، این اتفاق نیفتاده است.»
پیش از این و در اوایل خردادماه، یوسف طباطبایینژاد، امام جمعه اصفهان، در یک سخنرانی در مراسم بزرگداشت هفته میراث فرهنگی ضمن انتقاد از نگهداری تمامی خانهها و بناهای تاریخی گفت: «ما هزار خانه میراثی نمیخواهیم. کافی است ۱۰ یا ۲۰ نمونه از ساختمانهایی را که نشاندهنده هنر گذشتهاند، نگه داریم. بقیه را میخواهید چه کنید؟ بهخصوص آنهایی که هیچ ویژگی هنری ندارند.»
انتشار این صحبتهای طباطبایینژاد با واکنش گسترده فعالان حوزه میراث تاریخی همراه شد و بسیاری این دیدگاه او را حاصل ناآگاهیاش از ارزشهای تاریخی میراث فرهنگی دانستند.
در چهار دهه گذشته، تخریب یا آسیب دیدن بناها و بافتهای تاریخی، بهویژه در نتیجه بیتوجهی نهادهای مسئول جمهوری اسلامی، جنجالبرانگیز شده است.
دارابی جمعه ۱۶ خرداد در مصاحبه با خبرگزاری ایلنا درباره وضعیت رسیدگی به پرونده عبور مترو از کنار مسجد جامع عتیق اصفهان گفت: «هیاتی متشکل از کارشناسان میراث فرهنگی و متخصصان بافتهای تاریخی به اصفهان اعزام شدند و با مهدی جمالینژاد، استاندار اصفهان، هم درباره این موضوع صحبت کردهایم.»
او درباره آخرین وضعیت این پرونده افزود: «وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دو هفته آینده نظر نهایی خود را درباره عبور خط دو مترو اصفهان از ۲۰ متری مسجد ثبت جهانی شده عتیق، بهطور رسمی اعلام میکند.»
پیشتر در ۱۵ خرداد، امیر کرمزاده، مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان، اعلام کرد یونسکو نسبت به پیامدهای احتمالی عبور مترو در نزدیکی مسجد عتیق هشدار داده و خواستار بررسی دقیقتر این موضوع شده است.
کرمزاده اضافه کرد: «در پی دعوت از ارزیابان و کارشناسان یونسکو برای حضور در شورای عالی میراث فرهنگی هستیم.»
کرمزاده با اشاره به برگزاری جلسه شورای عالی فنی میراث فرهنگی طی دو هفته آینده برای بررسی این موضوع، تاکید کرد در صورتی که طرح فعلی مورد تایید قرار نگیرد، مسیر مترو باید از فاصله ۲۰ متری فعلی اصلاح شود و با رعایت فاصلهای بیش از ۱۵۰ متر از مسجد جامع عتیق عبور کند.
او با بیان اینکه شرکت مترو بدون رعایت کامل ضوابط و ملاحظات میراث فرهنگی اقدام به برخی عملیات اجرایی کرده، هشدار داد: «اجازه نخواهیم داد مترو با شرایط فعلی از کنار مسجد جامع عتیق عبور کند، مگر اینکه تاییدیههای لازم مبنی بر نبود آسیب به بنا ارائه شود.»
نگرانی اصلی کارشناسان و فعالان حوزه میراث فرهنگی تنها به عبور فیزیکی مترو محدود نمیشود، بلکه لرزشهای ناشی از حرکت قطار نیز میتواند در بلندمدت به ساختار این بنای تاریخی آسیب برساند و جایگاه آن را در فهرست میراث جهانی یونسکو با تهدید جدی مواجه کند.
عبور پروژههای عمرانی و زیرساختی از حریم آثار ثبتشده در فهرست میراث جهانی همواره با حساسیت و نظارت جدی یونسکو و نهادهای مسئول در حوزه میراث فرهنگی روبهرو بوده، چرا که هرگونه مداخله ممکن است به آسیبهای جبرانناپذیر و حتی خروج این آثار از فهرست جهانی منجر شود.
اهمیت مسجد جامع عتیق اصفهان
به گزارش ایلنا، مسجد جامع عتیق اصفهان که در بافت تاریخی این شهر قرار دارد، یکی از کهنترین و مهمترین مسجدهای ایران است که سیر تحول معماری اسلامی را طی حدود هزار و ۳۰۰ سال به نمایش میگذارد.
این مسجد که با نامهای مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه اصفهان شناخته میشود، در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۱۳۹۰ نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید.
بنای مسجد جامع عتیق اصفهان به سال ۸۴۱ میلادی بازمیگردد و از آن بهعنوان نخستین مسجدی یاد میشود که الگوی چهارایوانی کاخهای ساسانی را وارد معماری مذهبی اسلامی کرد.
گنبدهای دوجداره این مسجد نیز یکی از نوآوریهای شاخص در مهندسی معماری اسلامی به شمار میروند.
این مسجد نمونهای ارزشمند از ترکیب سبکهای مختلف معماری اسلامی از دورههای عباسی، آلبویه، سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی است.
با وجود مرمتهای متعدد صورتگرفته بر این بنا، اصالت آن در نوع مصالح به کار رفته، طراحی و کاربری مذهبی حفظ شده است.
این نخستین بار نیست که درباره تهدید تخریب خانهها، بافتها و آثار تاریخی ارزشمند در ایران گزارشی منتشر میشود.
در چهار دهه گذشته، بارها تخریب یا آسیب به بناها و بافتهای تاریخی، بهویژه در نتیجه بیتوجهی نهادهای مسئول جمهوری اسلامی، جنجالبرانگیز شده است.
در یکی از نمونههای اخیر، در شهریور ۱۴۰۲، بهرام نادی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجفآباد، اعلام کرد در اثر فرونشست زمین، گنبد مسجد جامع اصفهان ترک برداشته و شماری از ستونهای آن دچار کجی و شکستگی شدهاند.
