احمد الشرع، رییس دولت انتقالی سوریه، روز چهارشنبه ۲۴ اردیبهشت در عربستان سعودی با دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا دیدار کرد. این دیدار نقطه عطفی در مسیر سیاسی فردی است که زمانی عضو گروه القاعده در عراق بود.
به گزارش رویترز، این دیدار که پس از اعلام پایان تحریمهای آمریکا علیه سوریه انجام شد، میتواند کمک بزرگی برای الشرع در راستای تلاشهایش برای یکپارچهسازی کشور و احیای اقتصاد آن باشد.
ترامپ در این دیدار از تمایل خود برای عادیسازی روابط با دمشق سخن گفت.
از فرمانده جبهه النصره تا کاخ ریاستجمهوری
الشرع که سالها با نام ابومحمد الجولانی فعالیت میکرد، سال گذشته قدرت را در سوریه به دست گرفت. نیروهای تحت فرمان او در سال ۲۰۲۴ از پایگاههای خود در شمال غربی سوریه عملیات گستردهای را آغاز کردند.
این عملیات به سرنگونی حکومت بشار اسد انجامید؛ در شرایطی که روسیه و جمهوری اسلامی به عنوان متحدان اصلی دمشق، نتوانستند از دولت اسد حمایت کنند.
رییسجمهوری کنونی سوریه همزمان با حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ به گروه القاعده پیوست. او مدتی در زندانهای آمریکا در عراق محبوس بود و پس از آزادی به سوریه بازگشت و به صف مخالفان اسد پیوست.
الشرع سالها فرماندهی جبههالنصره، شاخه رسمی القاعده در سوریه را برعهده داشت. او در سال ۲۰۱۶ ارتباط خود با القاعده را قطع کرد و تلاش کرد گروهش را نه به عنوان بخشی از جهاد جهانی، بلکه جزئی از انقلاب سوریه معرفی کند.
پس از ورود به دمشق در دسامبر ۲۰۲۴، الشرع لباس نظامی را با کت و شلوار عوض کرد و وعده داد دولت پلیسی و سرکوبگر اسد را با نظمی فراگیر و عادلانه جایگزین کند.
چالشهای پیش روی الشرع
الشرع متحد کردن سوریه، احیای اقتصاد آسیبدیده از تحریمها و انحصار سلاح در دست دولت را اولویتهای اصلی خود اعلام کردهاست. ترکیه، عربستان سعودی و قطر از حامیان اصلی دولت جدید دمشق به شمار میروند.
با این حال، به نوشته رویترز، او در تحقق اهداف خود با مشکلاتی روبروست. گروههای مسلح همچنان سلاحهای خود را حفظ کردهاند و کشتارهای فرقهای باعث ترس اقلیتها از حکومت او شدهاست.
از سوی دیگر اسرائیل جنوب سوریه را منطقه ممنوعه برای نیروهای الشرع اعلام کردهاست. مقامات اسرائیل میگویند رییس دولت انتقالی سوریه همچنان یک «عنصر جهادی» است.
به گزارش رویترز، حمله نظامی ۱۲ اردیبهشت در نزدیکی کاخ ریاستجمهوری دمشق، هشدار اسرائیل مبنی بر مخالفت با استقرار نیروهای سوری در جنوب پایتخت و جلوگیری از هرگونه تهدید علیه اقلیت دروزی این کشور به شمار میرود.
قانون شریعت و آینده سوریه
الشرع شکست اسد را پیروزی الهی توصیف کردهاست. او درباره اجرای شریعت اسلامی گفت این موضوع باید از طرف کارشناسان تصمیمگیری شود، هرچند در قانون اساسی موقت نقش شریعت افزایش یافتهاست.
رییسجمهوری موقت وعده برگزاری انتخابات را داده، اما تاکید کرده سوریه به پنج سال زمان برای برگزاری مناسب آن نیاز دارد.
الشرع در مصاحبهای با رویترز در کاخ ریاست جمهوری، عزم خود برای تغییر رویکرد حکومت را اعلام کرد و گفت: «سینهام در این کاخ فشرده میشود. از میزان شرارتی که علیه جامعه از این مکان سرچشمه گرفته، شگفتزدهام.»
بر اساس این گزارش که دوشنبه ۲۲ اردیبهشت منتشر شد، مقامهای اروپایی در سند مورد نظر نسبت به تحولات سیاسی اخیر در سوریه ابراز نگرانی کردهاند؛ بهویژه پس از آنکه دولت جدیدی با ریشههای اسلامگرایانه در دسامبر گذشته، حکومت بشار اسد را کنار زد و قدرت را در دمشق بهدست گرفت.
هرچند برخی از این مقامها بهطور محتاطانه نسبت به چشمانداز دولت تازه ابراز خوشبینی کردهاند اما بیثباتی در شمال شرق سوریه بهویژه در مناطقی که پیشتر در کنترل داعش یا گروههای وابسته به القاعده بوده، باعث افزایش نگرانیها شده است.
هشدار درباره بازگشت گروههای جهادی
در این سند آمده است: «تروریسم و افراطگرایی خشونتبار همچنان تهدیدی مهم برای اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن بهشمار میآیند. سطح کلی تهدید همچنان بالاست.»
مقامهای اروپایی هشدار دادهاند شرایط امنیتی شکننده در سوریه میتواند به احیای گروههای جهادی در منطقه بینجامد؛ چه با اعزام مستقیم از خاک سوریه به اروپا و چه با فعالسازی از راه دور نیروهای همسو در قاره اروپا.
این سند تاکید کرده است: «تروریسم اسلامگرا/جهادی همچنان برجستهترین تهدید علیه اتحادیه اروپاست.»
نگرانی از آزادی زندانیان داعش و تحریم رییس دولت جدید
اتحادیه اروپا همچنین نگران آن است که در روند گذار سیاسی در سوریه، گروههای تروریستی جدیدی شکل بگیرند یا زندانیان مرتبط با فعالیتهای افراطگرایانه که پیشتر بازداشت شده بودند، آزاد شوند.
در همین زمینه، اردوگاههایی در شمال شرق سوریه که تحت اداره نیروهای کرد قرار دارند و محل نگهداری هزاران عضو سابق داعش هستند، از ماه ژانویه و در پی تغییر دولت، روند بازگرداندن گسترده زندانیان را آغاز کردهاند.
احمد الشرع، رییس دولت موقت سوریه، بهدلیل سابقهاش در رهبری گروه اسلامگرای «هیات تحریر الشام» - که پیشتر شاخه القاعده در سوریه بود - همچنان در فهرست تحریمهای تروریسم سازمان ملل قرار دارد.
با این حال، امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه که در ابتدای ماه می با الشرع دیدار کرده بود، اعلام کرد از اتحادیه اروپا خواهد خواست تا به تحریمها علیه سوریه پایان دهد.
بیشتر بخوانید: مکرون وعده داد در صورت تداوم مسیر حرکت دمشق، تحریمهای سوریه لغو شوند
خبرگزاری رویترز چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت به نقل از سه مقام آگاه در گزارشی اختصاصی اعلام کرد ابوظبی کانالی محرمانه میان اسرائیل و سوریه ایجاد کرده است.
به گفته این منابع، حاکمان جدید دمشق به دنبال کمک منطقهای برای مدیریت تنشها با همسایه جنوبی سوریه هستند.
تلاش برای کاهش تنش با اسرائیل
مذاکرات میان اسرائیل و سوریه پس از سفر احمد الشرع، رییسجمهوری موقت سوریه به ابوظبی در تاریخ ۲۴ فروردین آغاز شده و هدف آن کاهش تنش میان دو کشوری است که روابط رسمی دیپلماتیک ندارند.
یک منبع که بهطور مستقیم در جریان مذاکرات قرار دارد، اعلام کرد این تماسها فعلا به «موضوعات فنی» محدود شده اما امکان گسترش آن در آینده وجود دارد.
دمشق تلاش میکند به اسرائیل اطمینان دهد تهدیدی از سوی دولت جدید متوجه این کشور نیست.
از جمله اقدامات دولت الشرع، بازداشت دو عضو ارشد جهاد اسلامی فلسطین، دیدار با نمایندگان جامعه یهودی در داخل و خارج کشور و ارسال نامهای رسمی به وزارت خارجه آمریکا است که در آن آمده: «اجازه نخواهیم داد سوریه به تهدیدی برای هیچ طرفی، از جمله اسرائیل، تبدیل شود.»
یک منبع امنیتی سوری نیز تایید کرده که مذاکرات صرفا درباره پروندههای ضدتروریسم بوده و مسائل نظامی، از جمله حملات ارتش اسرائیل به خاک سوریه، فعلا در دستور کار قرار ندارد.
در این مذاکرات مقامهای امنیتی امارات، افسران اطلاعاتی سوری و همچنین برخی از مقامهای پیشین اطلاعاتی اسرائیل مشارکت دارند.
مشخص نیست آیا پس از حملات اخیر اسرائیل به دمشق که یکی از آنها تنها ۵۰۰ متر با کاخ ریاستجمهوری فاصله داشت، این کانال ارتباطی همچنان فعال باقی مانده است یا نه.
ریاستجمهوری سوریه و وزارت خارجه امارات متحده عربی به درخواست برای اظهار نظر پاسخ ندادند.
دفتر نخستوزیری اسرائیل نیز از اظهار نظر در اینباره خودداری کرده است.
حمایت از دروزیها
اسرائیل حملات خود را پاسخی به تهدید علیه جامعه دروزی عنوان کرده است.
درگیریهای اخیر میان جنگجویان اهل سنت و شبهنظامیان دروزی که در پی انتشار فایل صوتی منسوب به اهانت به پیامبر اسلام آغاز شد، بیش از ۲۵ کشته برجای گذاشته است.
پیشتر نیز در خشونتهای فرقهای در مناطق علوینشین، بیش از هزار نفر کشته شده بودند.
دولت سوریه اعلام کرده با گروههای دروزی در استان سویدا به توافق رسیده تا از میان آنها نیروهای امنیتی محلی جذب کند.
این اقدام فعلا به کاهش تنشها منجر شده است.
درخواست انزوای سیاسی
این تماسها در حالی برقرار میشود که اسرائیل خواستار ادامه انزوای سیاسی سوریه شده و نسبت به حضور اسلامگرایان در مرزهای جنوبی هشدار داده است.
به گفته یکی از منابع و یک دیپلمات منطقهای طرف گفتوگو با رویترز، میانجیگری غیررسمی بین اسرائیل و سوریه با هدف آرام کردن اوضاع در هفته گذشته از طریق کانالهای دیگر انجام شده است.
دولت سوریه حملات اسرائیل را به عنوان تشدید کننده بحران و مداخله خارجی محکوم کرده و میگوید دولت جدید در دمشق در حال کار برای اتحاد کشور پس از ۱۴ سال خونریزی است.
بدگمانی اسرائیل به الشرع
اسرائیل سالهاست در چارچوب یک کارزار پنهانی، مواضعی را در سوریه هدف قرار میدهد. کارزاری که با هدف تضعیف نفوذ ایران و گروههای متحد آن، از جمله حزبالله لبنان، دنبال میشود.
حزبالله پس از ورود به جنگ داخلی سوریه در حمایت از بشار اسد، حضور و نفوذ خود را در این کشور گسترش داد.
از زمان ساقط شدن اسد در دی ماه گذشته، عملیات نظامی اسرائیل در سوریه شدت یافته است.
اسرائیل اعلام کرده حضور گروههای اسلامگرای مسلح در مناطق جنوبی سوریه را تحمل نخواهد کرد و ارتش این کشور تاکنون اهدافی را که نظامی نامیده، در نقاط مختلف سوریه بمباران کرده و نیروهای زمینی خود را وارد مناطق جنوب غربی این کشور کرده است.
رویترز در ماه فوریه گزارش داد که اسرائیل به آمریکا فشار آورده تا سوریه را در وضعیت منزوی نگه دارد.
بر اساس این گزارش، رویکرد اسرائیل بر پایه بدگمانی به الشرع شکل گرفته است. کسی که پیشتر رهبری یکی از شاخههای القاعده را بر عهده داشت و در سال ۲۰۱۶ اعلام کرد از این گروه فاصله گرفته است.
امارات میانجی جدید منطقه
دولت امارات متحده عربی نگرانیهایی درباره گرایش اسلامگرایانه رهبران جدید سوریه دارد اما به گفته منابع، دیدار الشرع با شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رییس امارات متحده عربی در ماه گذشته بسیار خوب پیش رفت و به کاهش برخی از نگرانیهای ابوظبی کمک کرد.
این منابع اشاره کردند که جلسه این دو چندین ساعت به طول انجامید و باعث شد الشرع برای یک قرار بعدی دیر کند.
در شرایطی که هیچ رابطه مستقیم رسمیای میان دو کشور وجود ندارد، دمشق روابط امارات متحده عربی با اسرائیل را که در چارچوب توافق تاریخی سال ۲۰۲۰ با میانجیگری آمریکا (پیمان ابراهیم) برقرار شد، مسیری کلیدی برای حلوفصل مسائل با اسرائیل میداند.
