دولت دونالد ترامپ همزمان با سخنان او درباره مذاکرات تهران و واشینگتن، تحریمهای جدیدی علیه جمهوری اسلامی وضع کرد. دو فرد و یک شرکت فنآوری در ایران در فهرست تحریمهای وزارت خزانهداری آمریکا قرار گرفتند.
وزارت خزانهداری ایالات متحده دوشنبه ۲۲ اردیبهشت در تازهترین بهروزرسانی فهرست تحریمهای خود، دو فرد و یک شرکت ایرانی را بهدلیل «نقشآفرینی در برنامههای اشاعه تسلیحات کشتار جمعی و نقض تحریمهای ایران»، به این فهرست اضافه کرد.
بر اساس اطلاعیه رسمی دفتر کنترل داراییهای خارجی آمریکا، این افراد و نهاد مورد نظر همچنین مشمول تحریمهای ثانویه شدهاند.
چه کسانی تحریم شدند؟
در فهرست جدید، نام سید محمدرضا صدیقی صابر، ۵۱ ساله و دارای تابعیت ایرانی، بهعنوان یکی از افراد تحریمشده دیده میشود.
فردی ۶۲ ساله به نام احمد حقیقتطلب، با نامهای مستعار «احمد صادق» و «احمد حقیقتطالب» نیز به این فهرست افزوده شده است.
در این اطلاعیه آمده است اطلاعات مربوط به محمدرضا مهدیپور، فردی که پیشتر در فهرست تحریمها قرار داشت، بهروزرسانی شده است. او ۵۰ ساله و اهل نایین است و با گروه صنعتی کریمی در ارتباط است.
مهدیپور با وجود عدم تغییر در محتوای تحریم همچنان تحت قوانین مرتبط با اشاعه تسلیحات کشتار جمعی و تحریمهای ایران قرار دارد.
در بخش حقوقی، شرکت «فناوران آینده نگر پویا پارس» با نامهای دیگر از جمله «ایدهال وکیوم» و «ایدهآل وکیوم استور» نیز به فهرست تحریمها اضافه شده است.
این تحریمها در ادامه تلاشهای ایالات متحده برای مقابله با برنامههای هستهای و موشکی جمهوری اسلامی و شبکههای تامین تسلیحات آن وضع شدهاند.
مذاکره با چاشنی تحریم
چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت و همزمان با ادامه مذاکرات تهران و واشینگتن، آمریکا هفت شرکت در ایران، امارات متحده عربی و ترکیه را به دلیل دست داشتن در تجارت نفت و فرآوردههای پتروشیمی جمهوری اسلامی تحریم کرد.
نام دو نفتکش نیز در فهرست تحریمهای جدید ایالات متحده دیده میشود.
کمتر از دو هفته پس از آغاز دور دوم ریاستجمهوری ترامپ، کارزار تازهای از سیاست «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی به راه افتاد.
در ۱۰۰ روز نخست فعالیت، دولت ترامپ در مجموع ۱۷ دور تحریم مرتبط با جمهوری اسلامی اعمال کرد که طی آن ۴۰ شخص، ۱۱۷ شرکت و نهاد و ۷۷ نفتکش هدف قرار گرفتند.
تمامی اشخاص و نهادهایی که به این فهرست اضافه میشوند، از دسترسی به داراییها در ایالات متحده محروم شده و همکاری با آنها برای افراد و شرکتهای آمریکایی ممنوع میشود.
افزون بر آن، تحریمهای ثانویه به این معناست که اشخاص یا شرکتهای غیرآمریکایی نیز در صورت همکاری با این افراد و نهادها، ممکن است خود هدف تحریم قرار گیرند.
ترامپ دوشنبه ۲۲ اردیبهشت اعلام کرد احتمالا برای شرکت در مذاکرات پوتین و زلنسکی، روسایجمهوری روسیه و اوکراین در استانبول، پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت به ترکیه سفر خواهد کرد.
او گفت: «فکر میکنم نتیجه خوبی از نشست پنجشنبه حاصل شود .... در حال بررسی سفر هستم.»
هشدار پوتین
پوتین یکشنبه در اظهاراتی در کاخ کرملین پیشنهاد داد مذاکرات مستقیم روسیه با اوکراین ۲۵ اردیبهشت در استانبول برگزار شود. او گفت این مذاکرات باید با هدف «دستیابی به صلحی پایدار و ریشهکن کردن علل اصلی جنگ» برگزار شود.
پس از این اظهارات، ترامپ در شبکه تروث سوشال نوشت که پوتین خواستار توافق آتشبس با اوکراین نیست بلکه به دنبال دیداری درباره پایان احتمالی جنگ است و اوکراین باید فورا با این درخواست موافقت کند.
ترامپ افزود: «دستکم در این صورت مشخص میشود که آیا امکان توافق وجود دارد یا نه. اگر هم توافقی حاصل نشود، رهبران اروپا و آمریکا میدانند در چه نقطهای قرار داریم و میتوانند بر اساس آن عمل کنند.»
رییسجمهوری آمریکا در ادامه نوشت: «کمکم دارم شک میکنم که اوکراین با پوتین به توافق برسد.»
زلنسکی: پنجشنبه در استانبول منتظر پوتین خواهم بود
در واکنش به پیشنهاد تلویزیونی پوتین برای مذاکره مستقیم، زلنسکی اعلام کرد آمادگی دارد پنجشنبه در استانبول با رییسجمهوری روسیه دیدار کند.
او در شبکه ایکس نوشت: «منتظر پوتین خواهم بود؛ شخصا. امیدوارم این بار روسها دنبال بهانه نباشند.»
مشاوران ارشد زلنسکی نیز با زبانی تند پوتین را به «فرار از مذاکره واقعی» متهم کردند و گفتند کرملین اگر قصد جدی برای صلح دارد، باید آن را در عمل نشان دهد.
زلنسکی همچنان تاکید دارد گفتوگو باید پس از آغاز یک آتشبس واقعی آغاز شود اما در عین حال تحت فشار آمریکا، گزینه گفتوگوی بدون پیششرط را نیز رد نکرده است.
استانبول، میانجی دوباره صحنه جنگ
ترکیه بار دیگر خود را بهعنوان میزبان گفتوگوهای صلح اوکراین و روسیه معرفی کرده است.
رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری ترکیه، در تماس تلفنی با پوتین گفت آنکارا آماده است از مذاکراتی میزبانی کند که به یک راهحل پایدار منتهی شود.
اردوغان همچنین در گفتوگوی جداگانهای با امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه، این لحظه را یک «نقطه عطف تاریخی» توصیف کرد.
ترکیه پیشتر و در مارس ۲۰۲۲ نیز میزبان گفتوگوهای ناکام میان دو طرف بود و اکنون در تلاش است با حفظ روابط با هر دو کشور، نقش موثری در مهار بحران ایفا کند.
در حالی که ترامپ خواستار آغاز فوری مذاکرات است، رهبران اروپایی مانند مکرون و فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، همچنان بر آتشبس بدون قید و شرط ۳۰ روزه پیش از هرگونه مذاکره تاکید دارند.
در مقابل، کرملین این خواسته را همچون «ضربالاجل» خوانده و تاکید کرده است گفتوگو باید بر اساس «واقعیتهای میدانی» و چارچوب مذاکرات شکستخورده سال ۲۰۲۲ انجام شود.
خبرگزاری دولتی روسیه (ریا)، دوشنبه ۲۲ اردیبهشت به نقل از فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت چهاردهم اعلام کرد تهران در حال تدارک سفر رییسجمهوری روسیه به ایران است.
به گفته مهاجرانی، سفر پوتین به تهران در دست بررسی است و مقدمات آن در حال انجام.
کرملین هنوز واکنشی به این خبر نشان نداده است.
جای خالی مقامهای ایرانی در مسکو
در حالی که نقش مسکو در مناسبات بینالمللی جمهوری اسلامی همواره پررنگ و تعیین کننده بوده است، به نظر میرسد در آن سو، مقامات کرملین علاقه چندانی به حضور مهمانان ایرانی در برنامههای رسمی و ملی خود ندارند.
در رویدادی تکراری همانند سالهای اخیر، امسال نیز مسکو از مقامهای جمهوری اسلامی برای حضور در مراسم «روز پیروزی» دعوت نکرد. مراسمی که در آن از رهبران چین و ونزوئلا گرفته تا فلسطین و بورکینافاسو حضور داشتند.
جمهوری اسلامی در این مراسم حتی در سطح مهمانان نظامی هم حضور نداشت.
این تناقض در رفتار کرملین با واکنشهایی در تهران نیز مواجه شد و روزنامه جمهوری اسلامی نوشت که پوتین «لاف دوستی» با ایران میزند.
مشورت با رییسجمهوری روسیه
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، ۲۹ فروردین و پیش از برگزاری دومین دور مذاکرات میان جمهوری اسلامی و آمریکا، در جریان سفر خود به مسکو از سفر پوتین به ایران در سال جاری خبر داد.
او در دیدار با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه گفت: «دیروز ملاقات بسیار خوب و طولانی با آقای پوتین داشتم و پیام کتبی رهبری را خدمت ایشان تسلیم کردم.»
به گفته عراقچی، پیام علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی هم به پوتین بود و هم به دنیا: «ایران، روسیه را شریک اصلی و راهبردی خود میداند و در مسائل مهم با مسکو مشورت میکند.»
همان روز سخنگوی کاخ کرملین اعلام کرد پوتین نیز پیامی برای خامنهای ارسال کرده است.
ملاقاتهای پوتین و خامنهای
پوتین هر بار که به تهران سفر کرده با رهبر جمهوری اسلامی دیدار کرده است.
نخستین سفر او در مهر ماه ۱۳۸۶ و در زمان ریاستجمهوری محمود احمدینژاد انجام شد؛ سفری که در بحبوحه توجه بیسابقه جهان به برنامه هستهای ایران صورت گرفت.
در این دیدار، خامنهای بر لزوم گسترش روابط همهجانبه با «روسیه مقتدر» تاکید کرد.
سفر بعدی در آذر ماه ۱۳۹۴ و اندکی پس از توافق برجام انجام شد؛ دیداری دو ساعته و غیرمعمول که طی آن رهبر جمهوری اسلامی از حضور روسیه در منطقه، بهویژه سوریه، تمجید کرد.
در آن دیدار، پوتین نسخهای از یک قرآن عتیقه (که بعدها اصالت آن زیر سوال رفت) را به خامنهای هدیه داد.
سومین سفر پوتین در آبان ۱۳۹۶ و در دوران ریاستجمهوری دونالد ترامپ انجام شد.
در این سفر، خامنهای پیشنهاد داد از ظرفیت بندر چابهار برای اتصال حملونقل به بندر سنپترزبورگ استفاده شود؛ طرحی که اکنون بهصورت پروژه راهآهن رشت-آستارا در حال پیگیری است.
پوتین در شهریور ۱۳۹۷ نیز برای چهارمین بار به تهران سفر کرد و خامنهای در آن دیدار پیشنهاد همکاری ایران و روسیه برای «مهار آمریکا» را مطرح کرد.
آخرین سفر پوتین در تیر ماه ۱۴۰۱ و در دوران ریاستجمهوری ابراهیم رئیسی انجام شد که در آن رهبر جمهوری اسلامی خواستار نهایی شدن قراردادهای بلندمدت در حوزه انرژی با روسیه شد.
از نگاه تهران، سفرهای پوتین همواره نشانهای از «عمق راهبردی روابط دو کشور و همراهی با محور شرق» بوده است.
تقویت روابط دو کشور
روابط ایران و روسیه در سال جاری با امضای توافقنامه مشارکت راهبردی ۲۰ ساله تقویت شده، هرچند این توافق برخلاف برخی پیمانهای مشابه روسیه با سایر کشورها، شامل بند دفاع متقابل نمیشود.
مقامهای ایرانی گفتهاند مسکو اگرچه مواضع تندی در قبال غرب دارد اما نسبت به درگیر شدن مستقیم در جنگی گسترده در خاورمیانه محتاط است؛ با وجود آنکه در سال ۱۳۹۴ بهطور نظامی وارد سوریه شد.
روسیه در ماههای گذشته برای جنگ در اوکراین، سلاحهایی از ایران خریداری کرده است.
