فاکسنیوز در گزارشی نوشت «سابقه طولانی دروغگویی و فریبکاری» جمهوری اسلامی، به تردیدها درباره توافق هستهای جدید در مذاکرات دامن میزند. تحلیلگران به این رسانه گفتند علی خامنهای به دلیل تهدید نظامی دونالد ترامپ حاضر به مذاکره با آمریکا شده است.
فاکسنیوز نوشت مذاکرات شنبه ۳۰ فروردین در رم درباره برچیدن برنامه تسلیحات هستهای جمهوری اسلامی، پرسشهایی جدی را درباره پایبندی تهران به یک توافق جدید برانگیخته است.
ترامپ به ایران درباره برنامه هستهای «اولتیماتوم» داده است
جک کین، ژنرال بازنشسته و تحلیلگر ارشد استراتژیک در شبکه فاکسنیوز گفت ایران در حال تکرار همان «راهنمای عملیاتی» است که برای دستیابی به توافق هستهای با دولت باراک اوباما به کار گرفت.
او این راهبرد را «دروغی آشکار» خواند که به «توافق فاجعهبار سال ۲۰۱۵» منجر شد.
کین گفت ایران دارد این دروغ را دوباره تکرار میکند که گویا میخواهد سطح اورانیوم با غنای بالا را کاهش دهد و از آن برای ساخت سلاح هستهای استفاده نکند.
او افزود: «ایرانیها فکر میکنند دولت ترامپ این حرف را باور خواهد کرد؛ به هر حال ترامپ خودش در سال ۲۰۱۸ از همان توافق خارج شد.»
دولت اوباما راه را ساخت سلاح هستهای در ایران هموار کرد
مارک والاس، مدیرعامل نهاد «اتحاد علیه ایران هستهای» و سفیر پیشین آمریکا در سازمان ملل در دوره ریاستجمهوری جورج بوش، به فاکسنیوز گفت: «در دولت بوش، ممنوعیت کامل غنیسازی اورانیوم در قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل گنجانده شده بود اما دولت اوباما این موضع را تغییر و اجازه غنیسازی تا ۳.۶۷ درصد را به ایران داد.»
به گفته والاس، اقدام دولت اوباما مسیر را برای «توافق شکستخورده برجام» هموار کرد و از آن زمان تاکنون به ایران اجازه داد تا جامعه بینالمللی را تحت فشار و باجخواهی قرار دهد.
استیون ویتکاف، نماینده آمریکا در امور خاورمیانه و در مذاکرات تهران و واشینگتن، پیشتر تاکید کرده بود برنامه اتمی جمهوری اسلامی باید نابود شود و سطح غنیسازی آن به صفر برسد اما عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، در پاسخ گفت اصل غنیسازی قابل مذاکره نیست.
فاکسنیوز نوشت امتیاز دولت اوباما به ایران که اجازه داد اورانیوم را تا ۳.۶۷ درصد غنیسازی کند، اکنون برای دولت ترامپ مشکلساز شده و تلاشهایش را برای متوقف کردن حرکت تهران بهسوی ساخت سلاح هستهای پیچیدهتر کرده است.
به گفته این رسانه، ایران از این حق غنیسازی سوءاستفاده کرده تا برنامه تسلیحاتی خود را با سرعت بیشتری پیش ببرد.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی سازمان ملل چندی پیش اعلام کرد جمهوری اسلامی بهطور چشمگیری میزان بیشتری اورانیوم تولید کرده که میتواند در ساخت شش بمب اتمی به کار رود.
فشار نظامی، جمهوری اسلامی را وادار به دادن امتیاز کرد
جان هانا، پژوهشگر ارشد در موسسه جینسا (JINSA)، پنجشنبه در نشستی درباره برنامه تسلیحات هستهای ایران گفت که دولت ترامپ چارچوبی دو ماهه برای رسیدن به توافق با ایران ترسیم کرده است.
هانا که در دولت بوش در نقش مشاور ارشد در کنار دیک چنی (معاون بوش) خدمت میکرد، نقش مهمی در تدوین راهبرد آمریکا در قبال مذاکرات با ایران بر سر افغانستان، عراق و برنامه هستهای جمهوری اسلامی داشت.
فاکسنیوز نوشت بهطور سنتی، فشار نظامی باعث شده که رهبران سرسخت و ضدآمریکایی جمهوری اسلامی، به دادن امتیاز تن دهند.
این رسانه نوشت حمله نظامی آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، علی خامنهای را وادار کرد تا بهطور موقت فعالیتهای مربوط به تسلیحات هستهای ایران را متوقف کند.
بر اساس گزارش فاکسنیوز، در آن زمان رهبر جمهوری اسلامی از اقدام نظامی آمریکا هراس داشت.
هانا گفت تهدید نظامی ترامپ همان چیزی بود که خامنهای را پای میز مذاکره آورد، چون این تهدید «خطر را متوجه موجودیت خود رژیم کرد».
او توضیح داد منظور از «برچیدن کامل» برنامه هستهای ایران این است که سانتریفیوژها منهدم و «تمامی اورانیوم غنیشده» جمهوری اسلامی از این کشور خارج شود.
به گفته هانا، تاسیسات مخفی زیرزمینی فوردو و سایت هستهای نطنز، همان مکانهایی بودند که ایران در آنها در حال حفر تونل در کوهها بوده است.
موسسه جینسا چهارشنبه ۲۷ فروردین یک اینفوگرافی منتشر کرد که بر اظهارات مقامهای دولت ترامپ درباره راستیآزمایی و برچیدن برنامه هستهای ایران تمرکز داشت.
بر اساس گزارشی از خبرگزاری رویترز، یک مقام ارشد ایرانی جمعه ۲۹ فروردین گفت ایران در مذاکرات هفته گذشته به ایالات متحده اعلام کرده آماده است برخی محدودیتها را بر برنامه غنیسازی خود بپذیرد اما در عین حال خواستار تضمینهای محکم و غیرقابل خدشه است تا مطمئن شود ترامپ بار دیگر از یک توافق هستهای خارج نخواهد شد.
یک مقام ایرانی که نخواست نامش فاش شود، به رویترز گفت که «خطوط قرمز تهران که از سوی خامنهای تعیین شدهاند» در مذاکرات قابل مصالحه نیستند.
به گفته این مقام، خطوط قرمز یادشده به این معناست که ایران هرگز با برچیدن سانتریفیوژهای غنیسازی اورانیوم، توقف کامل فرآیند غنیسازی یا کاهش میزان ذخایر اورانیوم غنیشدهاش به سطحی پایینتر از آنچه در توافق برجام آمده، موافقت نخواهد کرد.
مقامات جمهوری اسلامی همچنین میگویند تهران حاضر به مذاکره درباره برنامه موشکی خود نیست و آن را خارج از حیطه هرگونه توافق هستهای میداند.
شبکه العربیه شنبه ۳۰ فروردین گزارش داد تماسهای تهران با مسکو و پکن در شرایطی افزایش یافته که فرانسه از آمریکا خواسته است در مذاکرات به «نقش منطقهای جمهوری اسلامی» هم پرداخته شود.
بر اساس این گزارش، آمریکا نیز با طرفهای اروپایی برای اعمال فشار بر جمهوری اسلامی از جمله از طریق تحریمها در تماس است.
مذاکرات صرفا هستهای، بازی ایران با کارت روسیه
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، پنجشنبه در سفر به مسکو و دیدار با ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه، نامه علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی را به پوتین تحویل داد و نامهای هم از پوتین برای خامنهای دریافت کرد.
این اولین بار نیست که خامنهای در بزنگاهها با پوتین نامهنگاری میکند.
۲۰ بهمن سال ۱۳۹۹، همزمان با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا و در زمانی که جمهوری اسلامی امیدوار بود در دوران پسا ترامپ، دوباره به شرایط پیش از خروج او از برجام بازگردد، خامنهای پیامی کتبی برای پوتین فرستاد.
عراقچی در بدو ورود به مسکو تاکید کرد این سفر از پیش برنامهریزی شده بوده اما با تحولات اخیر نیز مصادف شده است.
او درباره محور مذاکرات خود با مقامهای روس گفت: «ما همیشه در بحث هستهای با دوستان خود در روسیه مشورتهای نزدیک داشتهایم. الان هم فرصت مناسبی است که همین کار با مقامات مسکو صورت گیرد.»
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، جمعه با اشاره به این که تهران از نقش روسیه در برجام بسیار راضی است، گفت: «مشتاقیم این کشور در هر توافق جدیدی نقش مثبت خود را ایفا کند.»
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز همزمان اعلام کرد روسیه آماده است در مذاکرات تهران و واشینگتن نقش ایفا کند.
لاوروف تاکید کرد: «مذاکرات ایران و آمریکا در روز شنبه باید صرفا به موضوع هستهای محدود شود. ایران آماده دستیابی به توافقی در چارچوب معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای است.»
عراقچی به چین میرود
عراقچی همزمان با حضور در مسکو اعلام کرد قرار است هفته آینده به چین هم سفر کند.
این سفر در حالی صورت میگیرد که روابط میان چین و آمریکا در پی اعلام تعرفههای جدید از سوی دولت ترامپ به تاریکترین حد خود در سالهای اخیر رسیده است.
هر چند لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، ۱۹ فروردین در واکنش به وضعیت پرونده هستهای جمهوری اسلامی از آمریکا خواست تا «صداقت سیاسی و احترام متقابل» نشان دهد اما در روزها و هفتههای گذشته در مواجهه با پرونده هستهای جمهوری اسلامی چندان فعال نبوده است.
با وجود این، چین در سال ۱۴۰۱ با میانجیگری میان تهران و ریاض توانست روابط قطع شده دو کشور را تا حدی بازسازی کند.
پیشتر و در اسفند ۱۴۰۳، جمهوری اسلامی، چین و روسیه در بیانیهای مشترک در نشست سهجانبه معاونان وزاری خارجه، اعلام کردند: «تعاملات دیپلماتیک و گفتوگوی مبتنی بر احترام متقابل، تنها گزینه عملی و معتبر در خصوص پرونده هستهای ایران است و از اعلام مجدد ایران که برنامه هستهایاش صلحآمیز است، استقبال کردند.»
در چنین شرایطی به نظر میرسد جمهوری اسلامی امیدوار است با کمک گرفتن از چین و روسیه به عنوان رقبای سنتی ایالات متحده، توان رایزنی خود را در برابر فشار کشورهای غربی افزایش دهد.
اویوی، شنبه ۳۰ فروردین در گفتوگو با شبکه ایالتیوی با اشاره به این که دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا بهدنبال کسب بیشترین دستاورد از مذاکرات دیپلماتیک است، تاکید کرد ترامپ انتظار ندارد این گفتوگوها طولانی شود.
به گفته اویوی دولت آمریکا بهروشنی قصد دارد مذاکراتی بسیار کوتاه داشته باشد: «یا ایران شروع به برچیدن تاسیسات هستهای خود میکند، یا اینکه به نظر من در ماههای آینده شاهد حمله مشترک آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هستهای ایران خواهیم بود.»
به گفته این مقام سابق اسرائیلی اگر اختیار این گفتوگوها با ایرانیها باشد، مذاکرات را برای ماهها و حتی سالها کش میدهند.
تکاپوی نتانیاهو برای اقدام نظامی
خبرگزاری رویترز، شنبه به نقل از منابع اسرائیلی و آمریکایی گزارش داد که دولت اسرائیل همچنان احتمال حمله به تاسیسات هستهای ایران را در ماههای آینده رد نکرده است.
به گفته مقامهای اسرائیلی، آنها در حال بررسی گزینهای برای انجام حملهای محدود به برنامه هستهای ایران هستند که نیاز کمتری به حمایت آمریکا داشته باشد.
این طرح از سناریوهای اولیهای که پیشتر به واشینگتن پیشنهاد شده بود، کوچکتر است.
نیویورک تایمز، چهارشنبه به نقل از منابعی گزارش داد اسرائیل قصد داشته احتمالا در ماه آینده میلادی تاسیسات هستهای ایران را با کمک آمریکا هدف قرار دهد اما پس از بروز اختلافنظر در دولت ترامپ، این برنامهریزی متوقف شده و ترجیح دادهاند برای محدود کردن برنامه هستهای تهران، مذاکره شود.
جزییاتی از طرح حمله اسرائیل
نشریه اسرائیلهیوم پنجشنبه در گزارشی نوشت اجرای طرح اسرائیل در ابتدا شامل گزینههایی برای عملیات ترکیبی کماندویی با حملات هوایی بوده اما بعدا به گونهای اصلاح شده است که منحصرا بر حملات هوایی متمرکز شود.
بر اساس این گزارش، تقریبا تمام نسخههای این استراتژی برای اطمینان از موفقیت عملیاتی و به منظور محافظت از اسرائیل در برابر انتقامجویی احتمالی ایران، مستلزم مشارکت یا کمک آمریکا بوده است.
منابع آگاه به جزییات، اشاره کردند که اسرائیل به حمایت آمریکا در قالب استفاده از هواپیما، سیستمهای دفاعی و به اشتراکگذاری اطلاعات امیدوار بوده است.
در مقطعی، طراحان حتی به فکر استقرار هواپیماهای تهاجمی آمریکایی در خاک اسرائیل بودهاند.
انتقادها در اسرائیل به افشای طرح حمله
اسرائیلهیوم به نقل از یک مقام آگاه نظامی اسرائیلی نوشت: «برای همه روشن بود که در حال انجام آمادگیهایی برای حمله هستیم اما انتشار این خبر بسیار غیرمعمول است.»
یک منبع امنیتی اسرائیلی دیگر گفت که انتشار گزارش نیویورکتایمز به تلاشهای دیپلماتیک بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، بهویژه در زمینه ایجاد اهرمهای فشار بینالمللی علیه ایران «آسیب اساسی زده» است.
او تاکید کرد: «مقامهای سیاسی در اسرائیل همواره تهدید نظامی را به عنوان یک گزینه در دسترس حفظ کردهاند اما حالا ترامپ روشن میکند که او صاحبخانه است.»
همه منتظر دور دوم مذاکرات
دومین دور مذاکرات تهران و واشینگتن در حالی شنبه در رم، پایتخت ایتالیا، انجام میشود که ترامپ هشدار داده جمهوری اسلامی باید به سرعت عمل کند و نباید به سلاح اتمی دست یابد.
بر اساس گزارش وال استریت ژورنال و به نقل از منابع آگاه، اجرای یک توافق جدید با جمهوری اسلامی بدون فهرستی شفاف از مواد و زیرساختهای هستهای تهران، بسیار پرریسک خواهد بود زیرا بدون چنین مبنایی، اطمینان از پایبندی ایران به محدودیتهای دقیق غنیسازی امکانپذیر نیست.
مقامهای اسرائیلی بارها گفتهاند اجازه نخواهند داد تهران به سلاح هستهای دست یابد و نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، تاکید کرده است هرگونه مذاکره با تهران باید به انهدام کامل برنامه هستهای جمهوری اسلامی منجر شود.
قرار است شنبه ۳۰ فروردین دور دوم گفتوگوهای مقدماتی میان ایران و آمریکا در رم برگزار شود: رم میزبان دور دوم مذاکرات تهران و واشینگتن؛ ماجرا از آزادی چچیلیا سالا کلید خورد؟
همزمان، منابع آگاه به رویترز گفتهاند که اسرائیل در ماههای اخیر گزینههایی برای حمله به تاسیسات هستهای ایران به دولت ترامپ پیشنهاد داده است؛ طرحهایی که شامل ترکیبی از حملات هوایی و عملیات کماندویی با درجات مختلف شدت هستند و میتوانند برنامه تسلیحاتی ایران را تنها چند ماه یا حداکثر یک سال به عقب بیندازند.
در همین زمینه: آیا حمله نظامی میتواند برنامه هستهای ایران را نابود کند؟
روزنامه نیویورکتایمز گزارش داد که ترامپ در دیدار با نتانیاهو در کاخ سفید تاکید کرده است واشینگتن خواهان اولویت دادن به مسیر دیپلماتیک است و در کوتاهمدت از حمله نظامی به ایران حمایت نخواهد کرد.
طرحهای نظامی اسرائیل و واکنشها به آن
مقامهای اسرائیلی اکنون معتقدند ارتش این کشور میتواند حملهای محدود انجام دهد که به حمایت گسترده آمریکا نیاز نداشته باشد. چنین حملهای بهمراتب کوچکتر از گزینههایی خواهد بود که پیشتر به واشینگتن ارائه شده است.
زمان اجرای چنین حملهای مشخص نیست؛ بهویژه در حالی که گفتوگوهای هستهای در حال انجام است.
به نوشته رویترز، اقدام نظامی در این مقطع میتواند موجب نارضایتی رییسجمهوری آمریکا شود و حمایت گسترده آمریکا از اسرائیل را با خطر مواجه کند.
بر اساس گفته دو مقام پیشین دولت جو بایدن، نسخههایی از این برنامهها در سال گذشته به کاخ سفید ارائه شده بودند که تقریبا همه گزینهها مستلزم حمایت گسترده آمریکا بودند؛ چه از طریق مداخله مستقیم نظامی، چه اشتراکگذاری اطلاعاتی.
اسرائیل همچنین خواسته است واشینگتن در صورت واکنش ایران از این کشور دفاع کند.
در پاسخ به درخواست اظهار نظر رویترز، شورای امنیت ملی آمریکا به اظهارات ترامپ در روز پنجشنبه ارجاع داد؛ جایی که او گفت از اقدام اسرائیل حمایت نکرده اما مانع آن نیز نمیشود.
دفتر نتانیاهو هنوز واکنشی نشان نداده اما یک مقام ارشد اسرائیلی به رویترز گفت که تاکنون هیچ تصمیمی برای حمله اتخاذ نشده است.
از سوی دیگر، یک مقام ارشد امنیتی جمهوری اسلامی به رویترز گفت تهران از برنامهریزیهای اسرائیل آگاه است و در صورت وقوع حمله، «پاسخی قاطع و بیوقفه» خواهد داد.
این مقام افزود: «ما از منابع اطلاعاتی موثقی اطلاع داریم که اسرائیل در حال برنامهریزی برای حمله گسترده به سایتهای هستهای ایران است. این تصمیم ناشی از نارضایتی از روند دیپلماتیک و همچنین نیاز نتانیاهو به ایجاد تنش برای بقای سیاسی است.»
مذاکرات هستهای و مواضع طرفین
در دوره دولت بایدن، نتانیاهو هنگام ارائه نسخهای از همین طرحها، با نظر مخالف روبهرو شده است.
دو مقام پیشین آمریکایی گفتند نتانیاهو خواهان آن بود که آمریکا رهبری حملات را بر عهده بگیرد اما دولت بایدن تاکید داشت که بدون تسریع غنیسازی یا اخراج بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی از سوی ایران، حمله موجه نخواهد بود.
کارشناسان نظامی و هستهای مدتهاست هشدار میدهند که حتی با استفاده از قدرت آتش گسترده، هر حملهای تنها بهطور موقت میتواند برنامه هستهای ایران را مختل کند.
برخی تاسیسات ایران در عمق زمین قرار دارند و نابودی کامل آنها مستلزم استفاده از بمبهای سنگرشکن آمریکایی است.
گرچه حملهای محدود ممکن است به مشارکت مستقیم کمتری [از سوی آمریکا] نیاز داشته باشد اما همچنان مستلزم تضمین ایالات متحده برای دفاع از اسرائیل در صورت حمله تلافیجویانه ایران است.
در همین زمینه: انتقاد مقامهای اسرائیلی از مذاکرات هستهای آمریکا و ایران
مقامهای اسرائیل در هفتههای اخیر به واشینگتن هشدار دادهاند مذاکرات نباید بدون تضمین عدم توانایی ایران در ساخت سلاح هستهای وارد مرحله توافق شود.
نتانیاهو در دیدار با ترامپ گفته است: «این مسئله میتواند با توافق حل شود اما فقط اگر آن توافق شبیه مدل لیبی باشد - یعنی ورود، انفجار تاسیسات و جمعآوری کامل تجهیزات تحت نظارت آمریکا.»
او تاکید کرده است: «گزینه دوم این است که آنها مذاکرات را طول دهند و ما وارد مسیر نظامی شویم.»
از منظر اسرائیل، اکنون زمان مناسبی برای اقدام نظامی علیه برنامه هستهای ایران است. متحدان جمهوری اسلامی - از جمله حماس در غزه و حزبالله در لبنان - تحت حملات اسرائیل قرار دارند. در یمن نیز حوثیها هدف حملات هوایی آمریکا هستند.
اسرائیل همچنین در جریان حمله اکتبر ۲۰۲۴، خسارت سنگینی به سامانههای پدافندی ایران وارد کرده است.
یک مقامات ارشد اسرائیل اوایل ماه جاری به خبرنگاران گفت که اگر قرار است حملهای انجام شود، باید پیش از بازسازی پدافند ایران صورت گیرد.
او تاکید کرد که تعیین زمان برای این اقدام «بیهوده» است.
