دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت آغاز مذاکرات بین آمریکا و روسیه، بر همکاری این کشور با جمهوری اسلامی تاثیر نخواهد داشت. او تاکید کرد روسیه در روند حل و فصل مسائل مربوط به پرونده هستهای، به جمهوری اسلامی کمک خواهد کرد.
پسکوف سهشنبه ۳۰ بهمن، به ایرنا گفت: «مسکو برای روابط خوب با ایران اهمیت زیادی قائل است و قصد دارد این روابط را بهصورت همهجانبه توسعه دهد، از جمله در ارتباط با ارائه کمک در حل مسائل اصلی، بهویژه برنامه هستهای.»
این اظهارات پسکوف در حالی مطرح شده است که مقامهای آمریکا و روسیه برای مهمترین مذاکرات خود درباره پایان دادن به جنگ اوکراین در ریاض دیدار کردند. در این نشست مقامهای اوکراین حضور نداشتند.
تامی بروس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، اعلام کرد که دو طرف در ریاض موافقت کردهاند تیمهایی در سطح عالیرتبه تعیین کنند تا روند پایان دادن به جنگ اوکراین را هرچه سریعتر، به شکلی پایدار و مورد پذیرش همه طرفها، دنبال کنند.
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، پس از این مذاکرات گفت که روسیه آماده است تا در یک روند جدی برای یافتن راهی جهت پایان دادن به جنگ شرکت کند.
کرملین نیز اعلام کرد که روسیه حق اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا را بهرسمیت میشناسد، اما با پیوستن این کشور به ناتو مخالف است.
آمریکا و روسیه همچنین توافق کردند که درباره بازگرداندن سفارتخانههای خود در واشنگتن و مسکو گفتوگو کنند.
چشمانداز مبهم روابط جمهوری اسلامی و مسکو
هفته گذشته، الکسی دیدوف، سفیر روسیه در تهران، در گفتوگو با خبرگزاری ریانووستی هشدار داده بود که کشورهای غربی در تلاشاند تا روسیه و چین را از مذاکرات مربوط به برنامه هستهای ایران کنار بگذارند.
درحالیکه مقامهای جمهوری اسلامی بر مزایای اقتصادی تجارت با این دو کشور تاکید میکنند، برخی دیگر از مقامهای حکومت نگران هستند که مسکو از تنشهای میان حکومت ایران و آمریکا به نفع خود بهرهبرداری کند.
پزشکیان و ولادیمیر پوتین ۲۸ دی در دیداری در مسکو تفاهمنامه راهبردی جامع ۲۰ ساله میان روسیه و جمهوری اسلامی را به امضا رساندند، این توافق شامل ایجاد یک ائتلاف نظامی رسمی یا تعهدات الزامآور برای دو طرف نیست. این وضعیت نشان میدهد رویکرد محتاطانه روسیه و جمهوری اسلامی در تحکیم روابط است.
تاکید روسیه بر کمک به حلوفصل پرونده هستهای جمهوری اسلامی در حالی است که جنگ این کشور علیه اوکراین تاثیر مستقیمی بر توقف مذاکرات احیای برجام داشته است. مذاکرات احیای برجام که بهمدت ۱۲ ماه در وین و تحت دولت بایدن ادامه داشت، در ماه مارس سال ۲۰۲۲ و پس از تهاجم روسیه به اوکراین ناگهان متوقف شد.
در همین حال، با ازسرگیری سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ و تاکید علی خامنهای بر مخالفت خود با مذاکره با آمریکا، امیدها برای حلوفصل پرونده هستهای تهران از راههای دیپلماتیک در حال از بین رفتن است.
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل یکشنبه ۲۸ بهمن در یک نشست خبری مشترک بر عزم خود برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای تاکید کردند.
وزیر امور خارجه آمریکا جمهوری اسلامی را منبع اصلی بیثباتی در خاورمیانه خواند و افزود که «نمیتوان به ایران اجازه داد هستهای شود.»
نتانیاهو نیز با تاکید بر اینکه اسرائیل و آمریکا برای مقابله با تهدیدات ایران شانه به شانه کنار هم ایستادهاند، گفت: «ما توافق کردیم که آیتاللهها نباید بمب اتم داشته باشند. همچنین توافق کردیم که تجاوزگری حکومت ایران در منطقه باید متوقف شود.»
روزنامه واشینگتنپست، چهارشنبه ۲۴ بهمن، در گزارشی مفصل خبر داد که طبق ارزیابیهای اطلاعاتی ایالات متحده، احتمال میرود اسرائیل در ماههای آینده با انجام یک حمله پیشگیرانه به تاسیسات فردو و نطنز، سعی کند پروژه هستهای تهران را به مدت چند هفته و حتی شاید چند ماه به تاخیر اندازد.
پیش از انتشار گزارش واشینگتنپست، روزنامه والاستریتژورنال نیز چهارشنبه ۲۴ بهمن خبر داد بر اساس گزارش نهادهای اطلاعاتی آمریکا که در اوایل دوران ریاستجمهوری دونالد ترامپ تهیه شده، اسرائیل در حال بررسی طرح حمله به تاسیسات اتمی جمهوری اسلامی است.
طبق توافقی که سهشنبه ۳۰ بهمن صورت گرفت، شش گروگان که قرار بود در مرحله اول توافق با حماس آزاد شوند، روز شنبه چهارم اسفند آزاد خواهند شد و اجساد چهار گروگان کشتهشده نیز روز پنجشنبه تحویل داده خواهند شد.
این درحالی است که پیشتر فقط برای آزادی سه گروگان برنامهریزی شده بود. به گزارش تایمز اسرائیل، خانوادههای گروگانهای زنده از این موضوع مطلع شدهاند.
اداره گروگانها در دفتر نخستوزیری از عموم مردم و رسانههای اسرائیلی خواسته است که از انتشار شایعات درباره نام گروگانهای کشتهشده خودداری کنند.
حماس نام برخی از گروگانهای کشته شده را که قرار است تحویل دهد اعلام کرده است، اما مقامهای اسرائیلی منتظر تایید هویت آنها از سوی تیمهای پزشکی قانونی خود خواهند ماند.
همزمان با تشدید نگرانیها درباره سلامت گروگانهای باقی مانده، خانوادههای برخی از گروگانها برای نخستین بار پس از بیش از یک سال، از طریق شماری از ۱۹ گروگانی که در هفتههای گذشته در چارچوب توافق آتشبس با حماس آزاد شدهاند، نشانههایی از حیات عزیزانشان دریافت کردهاند.
به گزارش رویترز، تا کنون از دستکم ۱۰ گروگان، از مجموع ۲۵۱ گروگانی که در حمله ۷ اکتبر حماس به جنوب اسرائیل ربوده شدند، نشانههایی از حیات دیده شده است.
شنبه ۲۷ بهمن و همزمان با اجرای گام ششم توافق آتشبس غزه، سه گروگان از منطقه خانیونس غزه آزاد شدند که همگی غیرنظامیان اسرائیلی با ملیتهای دوگانه اسرائیلی-آمریکایی، روسی و آرژانتینی هستند.اسرائیل نیز در مقابل ۳۶۹ زندانی فلسطینی را آزاد کرد.
ترامپ پیشتر هشدار داده بود اگر حماس در مهلت تعیین شده گروگانها را آزاد نکند، در غزه «جهنم به پا خواهد شد».
پس از ماهها رایزنیهای بینالمللی و با میانجیگری قطر، مصر و آمریکا، اسرائیل و حماس ۲۶ دی برای برقراری یک آتشبس سهمرحلهای در غزه به توافق دست یافتند.
مرحله نخست این توافق که قرار است شش هفته به طول بینجامد، از ۳۰ دی به اجرا درآمد و ۱۲ اسفند به پایان میرسد.
در هفتههای اخیر، بر اساس مفاد توافق در مرحله اول، ۱۹ گروگان اسرائیلی و پنج گروگان تایلندی آزاد شدهاند. طبق این توافق، اسرائیل نیز متعهد شده که حدود دو هزار زندانی فلسطینی، از جمله صدها محکوم به حبس ابد را آزاد کند.
از میان ۲۵۱ گروگانی که حماس در حمله ۷ اکتبر ربوده بود، ۷۰ نفر همچنان در غزه هستند، اما ارتش اسرائیل بر این باور است که حداقل ۳۵ نفر از آنها جان خود را از دست دادهاند.
پیش از اجرای آتشبس در ژانویه، حماس طی آتشبس یکهفتهای در نوامبر ۲۰۲۳، ۱۰۵ غیرنظامی را آزاد کرد. پیش از آن نیز چهار گروگان دیگر آزاد شده بودند. تاکنون، نیروهای اسرائیلی هشت گروگان را نجات داده دادهاند و اجساد ۴۰ گروگان را نیز کشف کردهاند؛ از جمله سه نفری که به اشتباه از سوی نیروهای اسرائیلی کشته شدند.
علاوه بر این، دو شهروند اسرائیلی که در سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ به غزه رفته بودند، همچنان در اسارت حماس هستند. این گروه همچنین پیکر یکی از سربازان ارتش اسرائیل را که در جنگ ۲۰۱۴ کشته شده بود، نگه داشته است. جسد یکی دیگر از سربازان اسرائیلی که در همان سال کشته شده بود، در ژانویه از غزه بازگردانده شد.
«ولودیمیر زلنسکی»، رییسجمهور اوکراین واکنشی خشمگین به دیدار روز سهشنبه داشت و اعلام کرد سفر برنامهریزیشده خود به عربستان سعودی را که قرار بود چهارشنبه انجام دهد،به حالت تعلیق درآورده است تا اعتراض خود به دعوت نشدن اوکراین به این مذاکرات را نشان دهد.
زلنسکی گفت مهم است که مذاکرات «پشت سر طرفهای اصلی» انجام نشود و هیچ تصمیمی «نباید بر اوکراین تحمیل شود.»
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا سهشنبه، ۳۰ بهمن، پس از پایان مذاکراتش با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در ریاض گفت: «مذاکرات امروز اولین گام از یک سفر طولانی و دشوار اما مهم بود.»
روبیو گفت که دونالد ترامپ رییسجمهوری آمریکا میخواهد بهسرعت بهسوی پایان دادن به جنگ حرکت کند و هدف، یک توافق عادلانه، پایدار و پایدار است.
در میان نگرانیها در اوکراین و متحدان اروپاییاش در مورد تلاشهای تحت رهبری ایالات متحده، روبیو گفت که هدف توافقی است که «برای همه افراد درگیر در آن قابل قبول باشد و آشکارا شامل اوکراین، شرکای ما در اروپا و البته طرف روسیه نیز شود.»
او افزود: «همه طرفهای درگیر در جنگ اوکراین باید با یافتن راهحلی برای پایان آن موافقت کنند.»
بیشتر بخوانید: گزارش لحظه به لحظه مذاکرات وزیران امور خارجه روسیه و آمریکا درباره صلح اوکراین در عربستان
به گفته وزیر امور خارجه آمریکا، تیمهایی برای احیای عملکرد سفارتهای دو کشور در واشینگتن و مسکو منصوب خواهند شد.
مایکل والتز، مشاور امنیت ملی آمریکا، نیز تاکید کرد که جنگ اوکراین باید به یک پایان دائمی برسد و در همین راستا، مذاکراتی درباره مسائل سرزمینی و تضمینهای امنیتی انجام خواهد شد.
او همچنین اشاره کرد که دونالد ترامپ مصمم است این روند را با سرعت بالایی پیش ببرد تا به یک راهحل پایدار برای بحران اوکراین دست یابد.
مشاور امنیت ملی کاخ سفید به خبرنگاران گفت که هیچ تاریخی برای نشست بین ترامپ، و ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه تعیین نشده است.
به گفته اعضای هیئت آمریکایی، مذاکرات شامل بحث در مورد ضمانتهای امنیتی و سرزمینی برای اوکراین خواهد بود. روسیه حدود یک پنجم اوکراین را کنترل میکند.
همزمان لاوروف سهشنبه پس از پایان این مذاکرات گفت، روسیه و ایالات متحده توافق کردند که روندی برای حل و فصل مناقشه اوکراین و رفع موانع برای ماموریتهای دیپلماتیک ایجاد کنند.
او افزود: «مذاکرات مفید بود، هیئتهای روسی و آمریکایی به صحبتهای یکدیگر گوش دادند و موافقت کردند که شرایطی را برای احیای کامل همکاریها بین دو کشور ایجاد کنند.»
لاوروف با اشاره به حملات اوکراین به زیرساختهای انرژی روسیه گفت که این اقدامات نشان میدهد زلنسکی و تیمش باید مهار شوند.
کمی قبل از آن، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد در این مذاکرات با انتصاب تیمهای سطح بالا برای همکاری هرچه سریعتر در زمینه پایان دادن به جنگ روسیه در اوکراین موافقت شده است.
بر اساس اعلام وزارت امور خارجه آمریکا، روبیو و لاوروف با همکاریهای آینده در زمینه مسائل ژئوپلیتیکی مشترک و بهرهبرداری از فرصتهای اقتصادی و سرمایهگذاری که پس از پایان جنگ در اوکراین ایجاد خواهد شد، نیز توافق کردند.
وزارت امور خارجه آمریکا تاکید کرد که کار برای پایان دادن به جنگ روسیه در اوکراین در مراحل اولیه خود است.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت: «یک تماس تلفنی [میان ترامپ و پوتین] و بهدنبال آن، برگزاری یک جلسه برای برقراری صلح پایدار کافی نیست.»
تاکید روسیه بر عضو نشدن اوکراین در ناتو
در همین حال، وزارت خارجه روسیه اعلام کرد ناتو باید از وعدههای اجلاس بخارست در سال ۲۰۰۸ صرفنظر کند.
این موضعگیری همزمان با مذاکرات سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه با همتای آمریکایی او در ریاض مطرح شده است.
کرملین اعلام کرد که حل و فصل مناقشه در اوکراین بدون بحث درباره مسائل امنیتی گستردهتر در اروپا غیرممکن است و بر اساس آن، ولادیمیر پوتین «در صورت لزوم» آماده مذاکره با ولودیمیر زلنسکی است.
دیمیتری پسکوف همچنین اعلام کرد که روسیه «حق حاکمیت» اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا را به رسمیت میشناسد، اما ناتو را به رسمیت نمیشناسد.
تعویق سفر زلنسکی به عربستان و تاکید اروپا بر مشارکت در صلح اوکراین
در پی دیدار وزیران خارجه روسیه و آمریکا در عربستان، ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور یاوکراین، گفت سفرش به عربستان سعودی که قرار بود روز چهارشنبه انجام شود، به تاریخ ۲۰ اسفند موکول شده است.
او افزود: «هیچ مذاکرهای درباره چگونگی پایان جنگ نباید در غیاب اوکراین انجام شود.»
مذاکرات آمریکا و روسیه در شرایطی برگزار شد که جلسه غیررسمی رهبران کشورهای اروپایی برای ایجاد جبههای متحد در حمایت از اوکراین، بدون نتیجه پایان یافت.
سران هفت کشور اروپایی دوشنبه، ۲۹ بهمن، در کاخ الیزه نتوانستند بر سر اعزام نیروهای حافظ صلح به اوکراین به توافق برسند.
با این حال، اورسولا فون در لاین، رییس کمیسیون اروپا اعلام کرد که اتحادیه اروپا میخواهد برای صلح «عادلانه و پایدار» در اوکراین با ایالات متحده شریک شود.
او این موضعگیری را پس از دیدار با کیت کِلاگ، فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور اوکراین، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت.
کلاگ که چهارشنبه به کییف میرود، قبلا هشدار داده بود که فکر نمیکند اروپاییها بر سر میز مذاکره درباره اوکراین حضور داشته باشند.
فون در لاین نیز پس از این نشست در بروکسل گفت: «این لحظهای حیاتی است. از نظر مالی و نظامی، اروپا بیش از هر کس دیگری کمک کرده است و ما تلاشهای خود را افزایش خواهیم داد.»
در بیانیه کمیسیون که پس از این نشست منتشر شد، آمده که اتحادیه اروپا تاکنون ۱۳۵ میلیارد یورو برای کمک به اوکراین هزینه کرده است، از جمله حدود ۵۲ میلیارد کمک نظامی و آماده است کمکهای بیشتر نیز انجام دهد.
بر اساس این بیانیه مطبوعاتی، فون در لاین در دیدار با کلاگ بر تمایل اتحادیه اروپا برای افزایش تولید و هزینههای تسلیحاتی خود «از طریق تقویت تواناییهای نظامی اروپا و اوکراین» تاکید کرد.
کمیسیون اروپا قرار است طرح خود را برای توسعه قابلیتهای دفاعی اتحادیه اروپا یک ماه دیگر ارائه کند.
فون در لاین نیازهای مالی برای تقویت دفاع اروپا را در حدود ۵۰۰ میلیارد یورو طی ده سال تخمین زد.
