همزمان با واکنشها به حکم جدید نرگس محمدی، او انتخابات را تحریم کرد
نرگس محمدی، فعال حقوق بشر زندانی، در نامهای از زندان اوین اعلام کرد «در انتخابات غیرقانونی حکومت سرگوبگر و نامشروع» شرکت نخواهد کرد. همزمان واکنشها به حکم حبس جدید او ادامه دارد. اتحادیه اروپا در بیانیهای ضمن محکومیت این حکم خواستار آزادی این برنده نوبل صلح زندانی شد.
پیتر استانو، سخنگوی سیاست خارجی اتحادیه اروپا در واکنش به محکوم شدن محمدی به یک سال حبس دیگر نوشت: «نرگس محمدی جایزه نوبل صلح را برای مبارزه با ستم بر زنان در ایران و مبارزه برای ارتقای حقوق بشر و آزادی برای همه دریافت کرد و شجاعانه همچنان از صدای خود برای حفظ کرامت انسانی و حقوق ایرانیان استفاده میکند.»
در بیانیه اتحادیه اروپا با اشاره به اینکه حقوق اساسی مانند آزادی بیان همیشه باید رعایت شود، تاکید شد که این اتحادیه به دفاع از احترام به حقوق بشر در ایران و تلاش برای آزادی همه کسانی که همچون نرگس محمدی به ناحق بازداشت شدهاند، ادامه خواهد داد.
همزمان با بیانیه اتحادیه اروپا درباره حکم تازه نرگس محمدی، این فعال حقوق بشر در نامهای از زندان اوین با تاکید بر تحریم چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران، خطاب به مسوولان جمهوری اسلامی نوشت: «چطور میتوانید در حالی که با یک دست تیغ و دار و اسلحه و زندان را علیه مردم گرفتهاید، با دستی دیگر صندوق رای را پیش روی همان مردم بگذارید و با زبانی فریبکار و دروغپرداز، آنها را پای صندوق رای فرا خوانید؟»
برنده جایزه صلح نوبل زندانی در اوین با بیان اینکه «یگانه آماج برگزاری انتخابات برای رژیمی که به سرکوب، وحشت و خشونت به عنوان یگانه نگهدار قدرت باور دارد، نه پاسداشت دموکراسی و حقوق مردم، بلکه تحکیم قدرت و استبداد است»، تاکید کرد چنین انتخاباتهایی برای جمهوری اسلامی «مشروعیت» نخواهد آورد.
محمدی روز ۲۹ خرداد در پروندهای تازه از سوی شعبه ۲۹ دادگاه انقلاب تهران به اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال حبس دیگر محکوم شد.
مصطفی نیلی، وکیلمدافع محمدی پس از صدور این حکم در حساب ایکس خود نوشت که از جمله مصادیق و دلایل صدور این حکم، صحبتهای نرگس محمدی در مورد تعرض و آزار جنسی ماموران به دینا قالیباف، نامه او در مورد تحریم انتخابات مجلس و نامه به پارلمانهای سوئد و نروژ است.
با احتساب این حکم جدید، میزان حبس قابل اجرای نرگس محمدی در پروندههای مختلف مجموعا به ۱۳ سال و سه ماه زندان رسید. ۱۵۴ ضربه شلاق، چهار ماه رفتگری و نظافت خیابانها، دو سال ممنوعالخروجی، دو سال منع استفاده از تلفن هوشمند، دو فقره جزای نقدی، محرومیتهای اجتماعی و سیاسی و تبعید، بخشهای دیگری از مجازات محمدی هستند.
پیش از این و در روز ۲۷ خرداد گلرخ ایرایی، زندانی سیاسی، در نامهای از زندان اوین، اصلاحطلبان را برای تشویق مردم به شرکت در انتخابات شماتت کرد و این رویکرد را خیانت نامید.
او در متنی که در حسابهایش در رسانههای اجتماعی منتشر شد، نوشت: «اصلاحطلبان بدانند ما مردم ایران خیانتشان را از روز نخست به خاطر داریم و از یاد نمیبریم.»
پس از آن محبوبه رضائی، زندانی سیاسی، در نامهای از زندان اوین با بیان اینکه اگر در حکومتهای دیکتاتوری و توتالیتر انتخابات تاثیرگذار بود، قطعا حق انتخاب به مردم داده نمیشد، تاکید کرد جمهوری اسلامی هیچ مشروعیتی ندارد و انتخابات شرطبندی بر اسب بازنده حکومت و تکرار اشتباهات پیشین است.
دستگاهها و نهادهای بهداشتی و درمانی ایران با گرم شدن هوا، درباره افزایش جمعیت کنهها و احتمال شیوع بیماری خطرناک تب کریمه کنگو (CCHF) هشدار دادند.
همزمان با موج گرما در ایران، دمای شهر اهواز طی چهار روز گذشته روی ۵۱ درجه و بیشتر از آن قرار گرفته و سازمان هواشناسی درباره تداوم گرما تا روز چهارم تیر هشدار قرمز صادر کرده است.
از بیماریهای خطرناک مرتبط با فصل گرما، تب کنگو است که از حیوان به انسان منتقل میشود و طبق گزارشهای رسمی، «حمل و ذبح غیر مجاز» از مهمترین دلایل شیوع آن در ایران است.
تب خونریزیدهنده کریمه کنگو یک بیماری ویروسی محسوب میشود که نوعی کنه سخت، هم مخزن و هم ناقل آن است.
احد وظیفه، رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی اخیرا گفت پیشبینیهای فصلی بیانگر افزایش چهار تا پنج درجهای دمای بالاتر از حد معمول در تابستان امسال است.
با گرم شدن دمای هوا و افزایش فعالیت کنهها به ویژه در دو ماه ابتدایی تابستان، گزارشهایی از موارد ابتلا به تب کریمه کنگو در ایران منتشر میشود.
روزهای گرم امسال در ایران با اجرای روش سنتی «ذبح دام» در خارج از فضای کشتارگاه و در استقبال از کسانی که از سفر حج برمیگردند همزمان شده و به نگرانیها درباره افزایش موارد ابتلا به تب کنگو دامن زده است.
محمدرضا سهرابی، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی بهشتی در همین زمینه گفت: «برخی افراد در نقاط مختلف کشور با وجود تمام هشدارها و اطلاعرسانیها اقدام به خریداری دام زنده از محلهای غیرمجاز و ذبح آن به صورت سنتی میکنند.»
او یادآوری کرد که بیماری تب کریمه کنگو، علامت و نشانه خاصی در دام ندارد و بنابراین نمیتوان از ظاهر حیوان به وجود بیماری پی برد.
سمپاشی جایگاههای نگهداری دام
سهرابی هشدار داد: «قصابان، ذبحکنندگان دام، کارگران کشتارگاهها، دامداران، چوپانان، دامپزشکان و زنان خانهدار به دنبال تماس با دام تازه ذبح شده یا گوشت آلوده، در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.»
او یکی دیگر از راههای انتقال بیماری را گزش کنههایی خواند که روی بدن گاو، گوسفند و بز آلوده به ویروس زندگی میکنند و به شهروندان توصیه کرد در طبیعتگردی یا سفر به روستاها از تماس با هر دامی خودداری کنند و کنهها را با دست نکشند یا له نکنند.
علاوه بر این دو مورد، تماس غیرایمن با خون و ترشحات بیمار مبتلا به تب کریمه کنگو از دیگر راههای مهم انتقال بیماری است.
نگهداری گوشت تازه دام به صورت کامل به مدت ۲۴ ساعت در دمای یخچال و حداکثر دمای چهار درجه سانتیگراد و اجتناب از خوردن جگر خام و نیم پخته از جمله روشهای کنترل این بیماری است.
پیش از رسیدن تابستان و تا تاریخ ۲۳ اردیبهشت، مسئولان بهداشتی ایران از سه مورد ابتلای قطعی به تب کریمه کنگو در استان هرمزگان خبر دادند که یک نفر از آنان بر اثر بیماری جان خود را از دست داد.
سال گذشته ۶۶ مورد ابتلا به تب کریمه کنگو و سه مورد مرگ ناشی از آن در ایران گزارش شد.
ابتلا به این بیماری تا ۴۰ درصد احتمال مرگ در پی دارد.
بر اساس گزارشهای داخلی، بیماری تب کریمه کنگو نخستین بار در سال ۱۳۷۸ بهطور رسمی و قطعی در ایران تایید و شناسایی شد.
دونالد ترامپ، رییسجمهوری پیشین آمریکا، در یک مصاحبه پادکستی گفت که در اواخر دوران ریاست جمهوری خود آماده شده بود که در مورد همه چیز با جمهوری اسلامی «موافقت کند» زیرا به گفته او، تهران نیز در نتیجه سختگیریها و تحریمهای آمریکا «خواهان توافق» شده بود.
او روز پنجشنبه در پادکست All In گفت: «ایران ورشکسته بود. پول نداشتند. من کشورهایی را که میخواستند از ایران نفت بخرند، تحریم کردم. ولی در عین حال میتوانستم با ایران کنار بیایم و معاملهای عادلانه انجام دهیم.»
ترامپ افزود: « توافق ساده بود: ایران نمیتواند سلاح هستهای داشته باشد. به جز این مساله، ما در مورد همه مسائل دیگر میتوانستیم صحبت کنیم و آنها از این گفتگو بسیار خوشحال میشدند.»
این اظهارات ممکن است برای بسیاری از ایرانیانی که مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا را دنبال میکنند، شگفتیآور یا نگرانکننده باشد، زیر فرض آنها این است که پیروزی ترامپ بر بایدن میتواند به معنای تغییر چشمگیر سیاست کاخ سفید در قبال جمهوری اسلامی و اعمال فشار بیشتر بر رهبران آن باشد.
جو بایدن و دونالد ترامپ هفته آینده در اولین مناظره ریاست جمهوری خود در آستانه انتخابات پنجم نوامبر به مصاف یکدیگر خواهند رفت.
سخنان روز پنجشنبه ترامپ، دست کم تا آنجا که به سیاست خارجی و روابط با جمهوری اسلامی مربوط میشود، میتواند چکیدهای به سخنانی باشد که در آن مناظره مطرح خواهد شد.
ترامپ در بخشی از صحبتهایش در پادکست «آل این» که به ایران مربوط میشد گفت: «من آنها (رهبران جمهوری اسلامی) را در جایی قرار دادم که شما میتوانستید با آنها مذاکره کنید. حتی یک کودک میتوانست با آنها معامله کند اما بایدن هیچ کاری نکرد.»
بایدن در انتخابات ۲۰۲۰ با وعده صریح احیای توافق هسته ای ۲۰۱۵ پیروز شد، در حالی که دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شده بود.
با خروج آمریکا از برجام در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، رهبران جمهوری اسلامی بهتندی به این اقدام واکنش نشان دادند و از آن پس، به برنامه هستهای خود سرعت بیشتری بخشیدهاند.
دولت بایدن در راستای احیای برجام که هنوز نیز به نتیجه نرسیده، کارزار تحریم و «فشار حداکثری» ترامپ را متوقف و حتی معکوس کرد و در واقع به رهبران جمهوری اسلامی اجازه داد نفت ایران را به قیمت ارزانتر و با استفاده از ناوگان سایه و پنهان خود به رقیب اصلی آمریکا یعنی چین بفروشد.
ترامپ در سخنان روز پنجشنبه خود گفت که در زمان او، رهبران جمهوری اسلامی میخواستند که با او به توافق برسند، اما حالا، چین هر ماه میلیاردها دلار نفت میخرد و مقابله با جمهوری اسلامی سختتر شده است.
منتقدان سیاست جو بایدن در قبال جمهوری اسلامی همچنین به این نکته اشاره میکنند که با «نرم» بودن در قبال حکومت ایران، او به تهران اجازه داد تا از فشار ترامپ خلاص شود و منابعی بیابد تا نه تنها برنامه هستهای خود را به سطح خطرناکی گسترش دهد، بلکه نیروهای نیابتیاش را نیز تقویت کند.
از نگاه این منتقدان، اگر جمهوری اسلامی همچنان تحت فشار شدید مالی باقی میماند، حماس نمیتوانست در هفتم اکتبر به اسرائیل حمله کند.
بسیاری انتظار دارند که دونالد ترامپ در کارزار انتخاباتی خود بیشتر بر این موضوع تاکید کند زیرا سیاست ایالات متحده در مورد ایران بهطور جدایی ناپذیری با اسرائیل و جنگ جاری در غزه و بحرانهای گسترده تر در خاورمیانه پیوند خورده است.
ترامپ در پاسخ به سوالی درباره هفتم اکتبر و حمله به اسرائیل نیز گفت: «در پایان دوره من هیچ تروری در کار نبود. بنابراین امکان نداشت که آن حمله هم در طول یک میلیون سال اتفاق افتد. ایران پولی نداشت که به حماس و حزبالله بدهد. وضع ایران خراب بود.»
دونالد ترامپ همچنین گفت که به این باور رسیده بود که جمهوری اسلامی نیز «در نهایت» به پیمان ابراهیم میپیوندد و اسرائیل را به رسمیت میشناسد. امارات متحده عربی و بحرین در زمان ریاست جمهوری ترامپ و بر اساس پیمان ابراهیم، روابط خود را با اسرائیل عادی کردند.
این اولین توافق کشورهای عربی با اسرائیل، پس از پیمان صلح اسرائیل و اردن در سال ۱۹۹۴ بود.
غلامرضا دهقان ناصرآبادی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، با اشاره به مسئله ناترازی در حوزه انرژی گفت با توجه به روند مصرف بنزین در کشور، پیشبینی میشود ایران در سال جاری بیش از ۲ میلیارد دلار واردات بنزین داشته باشد که معادل احداث یک پالایشگاه با ظرفیت ۱۰۰ هزار بشکه در روز است.
ایران چند سال است به خاطر ناکامی در ساخت پالایشگاههای جدید و استهلاک پالایشگاههای موجود با کسری بنزین مورد نیاز در داخل کشور مواجه شده است و ناچار است از خارج از کشور بنزین وارد کند.
پیشتر هم حمید رضا حاجیبابایی، عضو کمیسیون تلفیق مجلس، خبر داده بود سال ۱۴۰۲، دولت برای تامین بنزین کشور، دو میلیارد دلار بنزین وارد کرده که احتمالا ناچار است در سال جاری هم همین مقدار بنزین وارد کند.
علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس یازدهم هم با اشاره اینکه با وجود پیشبینیهای انجام شده برای کاهش ناترازی انرژی وضعیت مطلوبی در کشور حاکم نیست پیشتر گفته بود: «بر اساس گزارشها، ایران در سال ۱۴۰۲، دستکم دو میلیارد دلار بیشتر از سال ۱۴۰۰ واردات بنزین انجام داده است.»
با وجود اینکه به گفته حاجیبابایی، عضو کمیسیون تلفیق مجلس، مصرف روزانه بنزین ۱۲۳ تا ۱۲۴ میلیون لیتر است، بر اساس اسناد منتشرشدهی وزارت نفت تولید بنزین پالایشگاههای کشور به کمی بالاتر از ۹۷ میلیون لیتر در روز رسیده است.
با توجه به ارقام اعلامی از سوی حاجیبابایی مصرف سالانه بنزین کشور حدود ۴۵ میلیارد لیتر برآورد میشود، اما بررسیهای ایران اینترنشنال نشان میدهد مجموع تولیدات پالایشگاههای کشور سالانه نزدیک به ۲۴ میلیارد و ۵۷۷ میلیون لیتر است که حدود ۲۰ میلیارد لیتر کمتر از مقدار مصرف سالانه کشور است.
گفته شده دولت برای جبران بخشی از این کسری، حجم عظیمی از مواد آروماتیک، شیمیایی و بنزین تولید پترشیمیها را با بنزین مخلوط کرده تا تولید قابل تحویل به جایگاههای سوخت را به روزانه بیش از ۱۱۱ میلیون لیتر برساند.
دولت در این شرایط ناچار شده ناترازی مصرف و تولید را با واردات بنزین جبران کند، غلامرضا دهقان ناصرآبادی میگوید امسال ۲ میلیارد دلار بنزین وارد میشود اما بررسی بخش دوم لایحه بودجه ۱۴۰۳ نشان دهنده واردات ۴/۱ میلیارد دلار بنزین در سال جاری است.
دهقان ناصرآبادی میگوید مسئله ناترازی در حوزه انرژی تنها به بنزین ختم نمیشود و در موضوع گاز، گازوئیل و برق نیز ایران دچار مشکل ناترازی است.
این در حالی است که به گفته این نماینده مجلس، در حال حاضر نزدیک به ۸۰ درصد از سبد مصرف انرژی کشور به گاز وابسته است و در صورت بروز مشکل در تامین گاز به خاطر افت میادین گازی یا هر علت دیگری، تامین انرژی کشور با چالش جدی مواجه میشود.
روحالله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی پس از روی کار آمدن، با نهادسازی نقش دولت را محدود کرد. روند نهادسازیها در دوران حکومت علی خامنهای سرعت گرفت. نماینده او قرارداد بلند مدت میبندد، شورای امنیت کشور بنزین را گران و شورای عالی فضای مجازی اینترنت را فیلتر میکند.
اکنون پس از گذشت چند دهه از رهبری خمینی و خامنهای، جمهوری اسلامی در آستانه برگزاری انتخابات زودهنگام ریاستجمهوری پس از مرگ ابراهیم رئیسی قرار گرفته است. اما رییسجمهوری در جمهوری اسلامی چه کاره است؟
پنجشنبهشب، ۳۱ خردادماه، مسعود پزشکیان نامزد مورد حمایت اصلاحطلبان در دومین مناظره تلویزیونی گفت: «هر کسی به ستاد من بیاید میپذیرم چون میخواهم رای بگیرم. اما آنچه عمل میکنم سیاستهای مقام معظم رهبری است و به آن عمل میکنم، خط قرمز من است.»
هرچند بخشی از حامیان پزشکیان این بخش از سخنان او را نادیده گرفتند، او واقعیتی را گفت که نوشته و نانوشته از سالها قبل وجود داشته است. رهبر جمهوری اسلامی در انتخاب مهمترین وزرای کابینه نقش دارد. او با ایجاد شوراهای عالی و نهادسازی طی مدت حکومتش، عملا دولتی موازی در همه عرصهها شکل داده است؛ دولتی که تجربه ثابت کرده در بزنگاهها، دولت خامنهای است که حرف آخر را میزند.
انتخاب وزرا از بین گزینههای تاییدشده
در جمهوری اسلامی نهتنها مردم فقط میتوانند از بین نامزدهای تایید صلاحیتشده از طرف شورای نگهبان رییس جمهور را انتخاب کنند، بلکه خود رییس جمهور هم تنها میتواند از بین نامزدهایی که خامنهای تایید کرده، هشت نفر از مهمترین وزرای خود را انتخاب کند.
این قاعده نانوشته در جریان رای اعتماد به کابینه دولت دوم حسن روحانی تا حدودی رسمی شد؛ وقتی وبسایت خامنهای در مطلبی با عنوان «دغدغه اصلی رهبر انقلاب اسلامی در خصوص کابینه» دخالت خامنهای در انتصاب وزرای اطلاعات، خارجه، دفاع، ارشاد، علوم و حتی آموزش و پرورش را رسما تایید کرد.
پیش از آن، به طور غیر رسمی، به دخالت خامنهای در انتخاب وزیر کشور هم اشاره شده بود. اما مصاحبه روحانی با سالنامه روزنامه اعتماد، روشن کرد که خامنهای علاوه بر این وزارتخانهها در انتخاب وزیر کشاورزی و روسای سازمان انرژی اتمی و برنامه و بودجه هم دخالت میکند.
پس از بازنگری قانون اساسی، شورای عالی امنیت ملی به شکل امروزی تشکیل شد. راه اندازی این شورا از اولین اقدامات علی خامنهای در آغاز حکومتش بود.
شورای عالی امنیت ملی
خامنهای در یکی از اولین اقدامات خود، شورای عالی امنیت ملی را که نتیجه بازنگری قانون اساسی بود، راه انداخت. در بند اول اصل ۱۷۶ قانون اساسی درباره وظایف این شورا آمده است: «تعیین سیاستهای دفاعی-امنیتی کشور در محدوده سیاستهای کلی تعیینشده از طرف مقام رهبری».
این شورا در سالهای حکومت خامنهای به بالاترین مرجع تصمیمگیری امنیتی در کشور پس از شخص خامنهای تبدیل شد. هرچند ریاست شورا طبق قانون با رییسجمهور است، منصوبان رهبر جمهوری اسلامی در آن دست بالا را دارند و نیمی از ۱۲ عضو این شورا، منصوبان رهبر جمهوری اسلامی هستند.
دو عضو مستقیما از طرف خامنهای و به عنوان نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی منصوب میشوند. فرماندهان ارتش، سپاه و ستاد کل نیروهای مسلح نیز منصوبان خامنهای هستند. رییس قوه قضاییه هم مستقیما با حکم خامنهای منصوب میشود. رییسجمهور، رییس مجلس، وزرای کشور، اطلاعات و امور خارجه و رییس سازمان برنامه و بودجه اعضایی هستند که مستقیما توسط رهبر جمهوری اسلامی منصوب نشدند، با این حال هر سه وزیر عضو شورای امنیت ملی هم با نظر شخص خامنهای انتخاب میشوند.
از طرفی، هرچند رییس شورا طبق قانون رییسجمهور است، دبیران شورای عالی امنیت ملی از بدو تاسیس تاکنون همواره نماینده منصوب خامنهای در این شورا بودند.
منصوبان رهبر جمهوری اسلامی در این شورا تقریبا در تمام تصمیمات کلیدی حوزه روابط خارجی کشور حضور داشتند و تا زمان مذاکرات برجام، مذاکرات جمهوری اسلامی و ۵+۱ توسط این شورا هدایت میشد.
همچنین سال ۱۴۰۱، توافق عادیسازی روابط با عربستان سعودی از سوی علی شمخانی، نماینده خامنهای در شورا و دبیر وقت شورای امنیت ملی انجام شد.
از سال ۱۳۸۵ تاکنون با وجود تغییر پنج دولت، سه رئیس جمهور و چهار وزیر امور خارجه، کمال خرازی ریاست شورای راهبردی روابط خارجی را به عهده دارد.
شورای راهبردی روابط خارجی
از سال ۱۳۸۵ خورشیدی رهبر جمهوری اسلامی شورای راهبردی روابط خارجی را ایجاد کرد. اعضای این شورا و رییس آن را شخص خامنهای تعیین میکند. از سال ۱۳۸۵ تاکنون، همزمان با سه رییس جمهور یعنی محمود احمدینژاد، حسن روحانی و ابراهیم رئیسی، رییس این شورا کمال خرازی بوده است.
اردیبهشت ۱۴۰۳، خرازی در مصاحبهای با شبکه الجزیره گفت: «گفتوگوهای غیرمستقیم بین ایران و آمریکا موضوع جدیدی نیست. سالها برقرار بوده و امروز هم برقرار است.»
در سطح عالی، خامنهای از طریق این شورا یا تعیین نمایندگانی مذاکرات خارجی را انجام میدهد، مذاکراتی که گاهی دولتها اصلا در جریان آن نیستند یا با آن مخالف هستند. برای نمونه، پس از توافق اولیه هستهای در سال ۱۳۹۲ و در دولت روحانی، علی اکبر صالحی که در دولت احمدینژاد وزیر خارجه بود، فاش کرد مذاکرات به شکل محرمانه از ماهها قبل از آغاز کار دولت روحانی آغاز شده بوده است. مذاکراتی که اتفاقا احمدینژاد هم با آن مخالفت کرده بود.
در جریان قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین هم مجیدرضا حریری، رییس اتاق بازرگانی ایران و چین در پشت صحنه یک گفتوگوی تلویزیونی فاش کرد که علی لاریجانی، نماینده خامنهای در آن توافق پیام نظام را برای چینیها برده بود، نه پیام دولت- که چینیها میدانستند هیچکاره است.
در توافق بلندمدت با روسیه هم روسها پس از اعلام تعلیق این قرارداد در خردادماه سال ۱۴۰۳ گفتند به جریان افتادن دوباره این توافق منتظر مشغلههای انتخاباتی رهبر جمهوری اسلامی است.
در جریان آبان ۱۳۹۸، شورای امنیت کشور از نهادهای وابسته به شورای عالی امنیت ملی، زمان افزایش قیمت بنزین انتخاب و دستور قطع اینترنت را صادر کرد
شورای امنیت کشور
حسن روحانی، رییسجمهور سابق ایران، پس از سرکوب خونین اعتراضات آبان سال ۱۳۹۸ گفت نحوه و زمان اجرای سهمیهبندی بنزین به عهده «شورای امنیت کشور» بوده است.
محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت روحانی هم در رابطه با قطع اینترنت در جریان کشتار آبان ۱۳۹۸ گفت اینترنت اختلال ندارد، بلکه به دستور و تشخیص شورای امنیت کشور با ابلاغ به اپراتورها قطع شده است.
شورای امنیت کشور از زیرمجموعههای شورای عالی امنیت ملی است. ریاست آن با وزیر کشور است، اما اعضای آن یکی از مشاوران رهبر جمهوری اسلامی، رییس ستاد ارتش جمهوری اسلامی، فرمانده کل سپاه، فرمانده کل فراجا و وزیر اطلاعات هستند. به عبارتی از شش عضو این شورا، چهار عضو مستقیما منصوب خامنهای هستند و دو وزیر کابینه هم که در آن عضو هستند، از جمله وزرایی هستند که خامنهای در انتصاب آنها نقش دارد.
سران قوا
شورای امنیت کشور در چگونگی انجام افزایش قیمت بنزین نقش داشت، اما تصمیم آن جای دیگری گرفته شده بود. خامنهای رسما اعلام کرد که این تصمیم در شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا اتخاذ شد.
این شورای به دستور خامنهای در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ تشکیل و اولین جلسه آن در خرداد همان سال برگزار شد . همانطور که از نامش پیداست، سران سه قوه به همراه برخی اعضای ارشد قوا در جلسات حضور آن دارند. خامنهای شخصا در برخی جلسات آن حضور دارد. از بین اعضای این شورا، رییس قوه قضاییه مستقیما توسط خامنهای منصوب شده است، معاون اول قوه قضاییه و دادستان کل کشور هم دو عضوی هستند که از طرف رییس قوه قضاییه منصوب شدند.
وزیر امور خارجه و وزیر کشور هم که در جلسات شورا حضور دارند، دو وزیری هستند که با نظر رهبر جمهوری اسلامی منصوب میشوند.
شورای عالی فضای مجازی در سال ۱۳۹۰ به دستور خامنهای تشکیل شد. این شورا از مهمترین نهادهای اعمال فیلترینگ در جمهوری اسلامی است.
شورای عالی فضای مجازی
یکی از اصلیترین مراکز فیلترینگ و اعمال سانسور و محدودسازی دسترسی شهروندان ایرانی به اینترنت جهانی شورای عالی فضای مجازی است. این شورا اسفند سال ۱۳۹۰ با فرمان رهبر جمهوری اسلامی تشکیل شد. سال ۱۳۹۶ این شورا از وزارت خزانهداری آمریکا به دلیل نقشش در سرکوب، سانسور و محدودسازی آزادی بیان و اینترنت تحریم شد.
شورای مذکور ۱۸ عضو حقوقی و ۱۰ عضو حقیقی دارد. اعضای حقیقی مستقیما از طرف خامنهای منصوب شدند. اعضای حقوقی آن هم مستقیم و غیرمستقیم منصوب رهبر جمهوری اسلامیاند.
از ۱۸ عضو حقوقی، رییس قوه قضاییه، رییس سازمان تبلیغات اسلامی، رییس سازمان صداوسیما، فرمانده کل سپاه پاسداران و فرمانده کل فراجا کسانی هستند که از طرف خامنهای منصوب شدند. دادستان کل کشور دیگر عضو حقوقی این شورا از سوی رییس قوه قضاییه منصوب شده و وزرای اطلاعات، دفاع، ارشاد، علوم و آموزش و پرورش هم با نظر خامنهای منصوب میشوند.
یکی از مهمترین مصوبههای این شورا، ایجاد شبکه ملی اطلاعات کشور یا همان اینترانت داخلی است که با هدف محدود کردن استفاده شهروندان ایرانی از اینترنت جهانی راهاندازی شده است.
در دوره شیوع کرونا، با اینکه وزیر بهداشت دولت سعید نمکی بود، اما سکان تولید واکسن کرونا پس از صدور ممنوعیت واردات واکسن کرونا توسط خامنهای، به محمد مخبر، رئیس منصوب او در ستاد اجرائی سپرده شد.
اقتصادی
صندوق توسعه ملی محلی برای انباشت بخشی از درآمدهای نفتی، گاز و میعانات است. اردیبهشت سال ۱۴۰۱، مهدی غضنفری رییس هیات عامل صندوق توسعه ملی صراحتا گفت: «صندوق توسعه ملی تابع فرامین مقام معظم رهبری است و بر اساس منویات او از منابع آن حراست و پاسداری میکند.»
هرچند اعضای هیات امنای صندوق عمدتا از اعضای دولت هستند، برداشت از این صندوق با اجازه رهبر جمهوری اسلامی انجام میشود.
مالک تمامی امامزادهها و املاک بلاصاحب در کشور سازمان اوقاف است. سازمانی عریض و طویل، متهم به زمینخواری که صدها زیرمجموعه دارد. سازمان اوقاف اگرچه از نظر سازمانی زیرمجموعه وزارت ارشاد، که وزیرش با نظر رهبر جمهوری اسلامی تعیین میشود قرار دارد، رییس این سازمان با حکم مستقیم خامنهای منصوب میشود.
ستاد اجرایی فرمان امام که با مصادره اموال در آغاز به کار جمهوری اسلامی کار خود را آغاز کرد، در دوره حکومت خامنهای بدون هیچ حسابرسی و شفافیت فعالیتهای خود را در همه زمینهها توسعه داده است. این مرکز که داراییهای آن نزدیک به ۱۰۰ میلیارد دلار برآورد شده، حتی وارد حوزه دارو هم شده است.
در جریان همهگیری جهانی کرونا، گروه برکت، زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام، انحصار تولید واکسن کرونا با نام «کوبرکت» را بهدست گرفت.
دولت روحانی در زمان شیوع کرونا نتوانست مقابل اصرار خامنهای برای ممنوعیت واردات واکسن خارجی بایستد و سعید نمکی، وزیر وقت بهداشت برای گزارش کار همراه با محمد مخبر که آن زمان رییس منصوب خامنهای در بنیاد برکت بود، به دیدن رهبر جمهوری اسلامی میرفت.
بنیاد مستضعفان، کمیته امداد، آستانها از جمله آستان قدس، آستان شاه عبدالعظیم و شاهچراغ و نهادهای مشابه دهها مرکز دیگر مراکز اقتصادی هستند که موازی با دولت به فعالیت اقتصادی می پردازند، همگی زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره میشوند.
تبلیغاتی
رییس سازمان صداوسیما، رسانه انحصاری ایران مستقیما با حکم رهبر جمهوری اسلامی منصوب میشود. دولت نهتنها هیچ نقشی در اداره آن ندارد، بلکه در طی سالهای اخیر، این سازمان بارها بر خلاف جهت دولتها عمل کرده است.
از سال ۱۳۷۲، خامنهای شورای سیاستگذاری ائمه جمعه را راهاندازی کرد. وظیفه این شورا انتخاب و هماهنگی امامان جمعه در کشور است. این شورا با هماهنگی امامان جمعه، موضوع خطبههای نماز جمعه را مشخص میکند. در مواردی مثل تصویب برجام و مخالفت خامنهای با اجرای سند ۲۰۲۰، امامان جمعه نقش موثری در جهتدهی افکار حامیان جمهوری اسلامی در مخالفت با دولت ایفا میکنند.
شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی نهاد دیگر تحت امر رهبر جمهوری اسلامی است که راهپیماییها و مناسبتهای حکومتی مثل دهه فجر و راهپیمایی قدس و ۱۳ آبان را سازماندهی میکند.
رهبر جمهوری اسلامی از طریق سازمان تبلیغات اسلامی در سینما؛ با حوزه هنری، در کتاب؛ با انتشارات امیرکبیر و در رسانه؛ با خبرگزاری مهر و روزنامه انگلیسیزبان تهرانتایمز حضور دارد.
ائمه جمعه مراکز استانها، منصوبان خامنهای و نماینده او در استانها به شمار میآیند. این نمایندگان در اختلافاتی که با منصوبان دولتها در استانها پیدا میکنند معمولا دست بالا را دارند.
نمایندگیهای ولیفقیه
در هر استان رهبر جمهوری اسلامی یک نفر را به عنوان امامجمعه مرکز آن استان و ولیفقیه معرفی میکند. این نمایندگان در استانها معمولا تشکیلات عریض و طویلی دارند و در دورههایی که با مسئولان دولتی به اختلاف بر میخورند، معمولا این نمایندگان ولیفقیه هستند که حرفشان به کرسی مینشیند.
برای نمونه میتوان به مخالفت احمد علمالهدی، نماینده خامنهای در استان خراسان رضوی با برگزاری کنسرت در مشهد اشاره کرد، یا یوسف طباطبایینژاد، نماینده خامنهای در اصفهان که اجازه دوچرخه سواری زنان در این استان را نداد. او همچنین خواستار ناامن کردن جامعه برای زنان بدحجاب شده بود، بسیاری نسبت به عاملیت او در ماجرای اسیدپاشیهای زنجیرهای به زنان بد حجاب در اصفهان ظنین هستند.
از سوی دیگر، دانشگاههای دولتی کشور زیر نظر وزارت علوم و بهداشت و دانشگاههای آزاد هم زیر نظر هیات امنای این دانشگاه اداره میشوند، اما خامنهای از طریق مصوبه سال ۱۳۷۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی، دیگر نهاد تحت امر رهبر جمهوری اسلامی، با ایجاد نهادی به نام «نمایندگی رهبری در دانشگاهها» عملا در کنترل دانشگاهها نقش دارد. در بسیاری از دانشگاهها این نهاد محلی برای حمایت از نیروهای تندروی دانشجو همسو با نظرات رهبر جمهوری اسلامی است.
خامنهای در زمان ریاست جمهوریاش در دهه شصت خورشیدی از سوی خمینی برای انتخاب اعضای کابینهاش همواره در فشار بود. تحمیل نخستوزیری میرحسین موسوی تجربه تلخی برای او بود. او در دوره رهبریاش، ضمن حفظ دخالتهای غیررسمی اولین رهبر جمهوری اسلامی، موارد پرشماری را به آن افزود.
دومین رهبر جمهوری اسلامی از روزهای اول آغاز بهکار تاکنون به طور مداوم با نهادسازی و نفوذ در بدنه دستگاههای اجرایی، عملا دولت و رییسجمهور را که در گذشته از معدود سمتهای انتخابی در جمهوری اسلامی به شمار میرفتند، از کار انداخته است.
قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در فهرست تروریستی کانادا با واکنشهای مختلفی در ایران مواجه شد. در حالی که مقامات جمهوری اسلامی از این خبر خشمگین شدهاند، بسیاری از گروههای مخالف جمهوری اسلامی و شهروندان از این اقدام استقبال کردند.
با اعلام جاستین ترودو نخست وزیر کانادا، در روز چهارشنبه ۳۰ خرداد سپاه پاسداران در فهرست گروههای تروریستی این کشور قرار گرفت.
دولت کانادا بلافاصله پس از تروریستی شناختن سپاه به شهروندان این کشور به طور موکد توصیه کرد از سفر به ایران خودداری کنند و از شهروندان کانادایی که در ایران حضور دارند خواست فورا از ایران خارج شوند.
در ایران سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، این اقدام کانادا را «حرکتی خصمانه، مغایر با موازین حقوق بینالملل» و «مصداق تعرض به حاکمیت ملی ایران» خواند و علی باقری کنی، سرپرست این وزارتخانه هم «مسئولیت عواقب این تصمیم» را بر عهده کانادا گذاشت.
انجمن خانوادههای جانباختگان پرواز اوکراینی هم در بیانیهای نوشت بر اقدام قضایی بینالمللی درباره شلیک سپاه به هواپیما اصرار دارد و قاتلان فرزندان ایران را نه فراموش میکنند و نه میبخشند.
ایراناینترنشنال از مخاطبان خود پرسید تروریستی شناخته شدن سپاه در کانادا چه تاثیری میتواند روی فعالیتهای این نهاد بگذارد.
شهروندی با اشاره به «فروش نفت در دوران بایدن و بی اثر شدن تحریمها» گفت اگر دولت کانادا هم مثل دولت سابق دونالد ترامپ محدودیتها را جدی بگیرند، شرایط برای سپاه فلجکننده میشود.
مخاطب دیگری بر اثر روانی این اتفاق بر روی مردم داخل ایران تاکید کرد و گفت افراد وابسته به سپاه در میان بستگانشان هم آبرویی ندارند.
کاربری هم تروریستی شناختن سپاه در کانادا را یک «نقطه عطف» برای تمام ایرانیان توصیف کرد.
شهروندی ابراز امیدواری کرد این اتفاق باعث شود اروپاییها هم به خود بیایند و سپاه را تروریستی اعلام کرده و در لیست تحریمها قرار دهند.
کاربری هم احتمال کاهش فعالیتهای سپاه در کوتاه مدت را طرح کرد، ولی گفت این نهاد در طولانی مدت به کار خود ادامه میدهد.
کاربری دیگری این اقدام را «نمایشی و فریب مردم» خواند. او با اشاره به آزادی حمید نوری از زندانی در سوئد گفت: «سپاه برآمده از مافیای قدرت است و با همه تمام نهادهای امنیتی دنیا معامله میکند.»
در آمریکا متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، با استقبال از اقدام دولت کانادا برای قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست گروههای تروریستی، «تروریسم و توطئههای مرگبار» سپاه را خطری برای کل جهان دانست.
با این حال، وزارت خارجه استرالیا روز جمعه اول تیر ماه به ایراناینترنشنال گفت قانون این کشور اجازه «تروریستی شناختن» سپاه پاسداران را نمیدهد. سفارت ایران در استرالیا در واکنش به حمایت انجمن یهودیان از اقدام کانادا در تروریست شناختن سپاه پاسداران، از دولت استرالیا خواست اقدامات این انجمن را محدود کند. در بخشی از جوابیه استرالیا آمده است که «چارچوب سازمانهای تروریستی» در قانون جزایی استرالیا، اجازه فهرست شدن نهادهای دولتی را نمیدهد.
به گفته وزارت امور خارجه استرالیا، دولت این کشور از «ابزارهای موجود برای انجام اقدامات معنادار علیه سپاه پاسداران» استفاده کرده است که اعمال «تحریمهای مالی هدفمند» از جمله آن محسوب میشود.