والاستریت ژورنال به نقل از منابع آگاه گزارش داد ترامپ به دستیاران ارشد خود گفته است طرحهای حمله به ایران را تایید کرده است. طبق این گزارش، ترامپ صدور دستور نهایی را به تعویق انداخته تا ببیند آیا تهران برنامه هستهای خود را رها خواهد کرد یا نه.
حمله موشکی جمهوری اسلامی به پاکستان در دیماه ۱۴۰۲، به تنش کوتاهمدت میان دو همسایه انجامید.
جمهوری اسلامی در آن زمان اعلام کرد گروه جیشالعدل را در بلوچستان پاکستان هدف قرار داده و پاکستان نیز در پاسخ، به «مواضع جداییطلبان بلوچ در خاک ایران» حمله کرد.
با این حال، تنشها میان تهران و اسلامآباد اندکی بعد فروکش کرد.
اکنون و ۱۷ ماه پس از آن رخدادها، اسلامآباد حملات اسرائیل به جمهوری اسلامی را «نقض حاکمیت ارضی ایران» دانست و این اقدامات را «تحریکآمیز» خواند.
به گزارش الجزیره، وزارت خارجه پاکستان ۲۳ خرداد در بیانیهای ضمن محکوم کردن حمله اسرائیل به جمهوری اسلامی اعلام کرد: «جامعه بینالمللی و سازمان ملل متحد مسئولیت دارند با پیروی از قوانین بینالمللی، این تجاوز را فورا متوقف و متجاوز را پاسخگو کنند.»
تصمیم پاکستان به بستن مرز خود با ایران
پاکستان که با ایران ۹۰۵ کیلومتر مرز مشترک دارد، از ۲۵ خرداد پنج گذرگاه مرزی خود با ایران را مسدود کرده است.
در روزهای اخیر، بیش از ۵۰۰ شهروند پاکستانی، از جمله زائران و دانشجویان، از ایران خارج شدهاند.
نعیم احمد، دستیار فرماندار شهر مرزی تفتان، در مصاحبه با الجزیره گفت: «دوشنبه ۴۵ دانشجو که در موسسات مختلف ایران تحصیل میکردند به پاکستان بازگشتند. حدود ۵۰۰ زائر هم از مرز تفتان عبور کردند.»
تفتان در منطقه چاغی استان بلوچستان پاکستان واقع شده است. ناحیهای که بهدلیل برخورداری از معادن غنی طلا و مس شناخته شده است و در گذشته نیز بهعنوان محل آزمایشهای هستهای پاکستان مورد استفاده قرار گرفته است.
نگرانی پاکستان از پیامدهای جنگ بر امنیت بلوچستان
کارشناسان معتقدند اصلیترین نگرانی پاکستان از تبعات احتمالی جنگ جمهوری اسلامی و اسرائیل، به وضعیت ناآرام استان بلوچستان بازمیگردد؛ بزرگترین استان این کشور از نظر مساحت با جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر.
بلوچستان که منابع غنی نفت، گاز، زغالسنگ، طلا و مس را در خود جای داده، از سال ۱۹۴۷ تاکنون شاهد دستکم پنج شورش جداییطلبانه بوده است که آخرین موج این ناآرامیها از اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی آغاز شده است.
عبدالباسط، پژوهشگر دانشکده مطالعات بینالمللی اس. راجاراتنام در سنگاپور، به الجزیره گفت: «نگرانی اصلی پاکستان این است که در صورت تشدید جنگ، اعضای گروههای مسلحی مانند ارتش آزادیبخش بلوچستان که شمار زیادی از آنها در مناطق مرزی ایران حضور دارند، ممکن است به آن سوی مرز نفوذ کنند و در خاک پاکستان پناه بگیرند.»
همچنین بندر کلیدی گوادر در این منطقه واقع شده که نقشی محوری در کریدور اقتصادی چین-پاکستان (به ارزش ۶۲ میلیارد دلار) ایفا میکند.
سابقه مهاجرت افغانها به پاکستان
از زمان تهاجم شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹، موج گستردهای از پناهجویان افغان وارد پاکستان شدهاند. در آخرین موج، پس از به قدرت رسیدن طالبان در سال ۲۰۲۱، نزدیک به چهار میلیون افغان به پاکستان پناه بردهاند.
در سال ۲۰۲۳، دولت پاکستان برنامه بازگرداندن پناهجویان را آغاز کرد که به اخراج حدود یک میلیون نفر منجر شد.
عبدالباسط گفت که پاکستان نمیخواهد تجربه مهاجرت گسترده افغانها تکرار شود: «با توجه به مرز طولانی با ایران و پیوندهای عمیق میان مردم دو سوی مرز، احتمالا همین مساله در تصمیم به بستن مرز تاثیرگذار بوده است.»
هراس از برتری هوایی اسرائیل
عمر کریم، پژوهشگر مسائل خاورمیانه در دانشگاه بیرمنگام، در مصاحبه با الجزیره با اشاره به مخالفت پاکستان با دستیابی اسرائیل به برتری کامل هوایی بر آسمان ایران گفت: «چنین موضوعی میتواند معادلات امنیتی در جناح غربی پاکستان را دستخوش تغییر کند.»
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، اعلام کرده که نیروی هوایی این کشور کنترل آسمان ایران را در دست دارد و دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا نیز این گفته را تایید کرده است.
پاکستان که هیچ رابطه دیپلماتیکی با اسرائیل ندارد و این کشور را «دشمن» میداند، از گسترش نفوذ هوایی اسرائیل در منطقه ابراز نگرانی کرده است.
اسحاق دار، وزیر امور خارجه پاکستان، ۲۷ خرداد در پارلمان این کشور گفت در صورت خودداری اسرائیل از انجام حملات بیشتر، جمهوری اسلامی آماده بازگشت به میز مذاکرات است.
او افزود: «این پیام را به کشورهای دیگر رساندهایم که هنوز فرصت توقف اسرائیل و بازگشت ایران به مذاکرات وجود دارد.»
بر اساس این گزارش که چهارشنبه ۲۸ خرداد در وبسایت شبکه خبری سیانان منتشر شد، روابط کرملین با کشورهای خاورمیانه همواره با پیچیدگی خاصی همراه بوده است؛ از یک سو، روسیه در این منطقه متحدان دیرینه و نفوذ اقتصادی چشمگیری دارد و از سوی دیگر، بهعنوان یکی از غولهای انرژی معمولا از بیثباتی و تنشهایی که بازارهای جهانی را دچار التهاب میکنند، سود میبرد.
سیانان افزود دوگانگی موجود در سیاست مسکو را میتوان بهروشنی در رویکرد آن در قبال درگیری جمهوری اسلامی و اسرائیل مشاهده کرد.
در نگاه اول، روسیه در این بحران منافع قابل توجهی را در معرض خطر میبیند. جمهوری اسلامی برای کرملین شریکی راهبردی و کلیدی بوده؛ حکومتی که نه تنها با نفوذ و ارزشهای غربی زاویه دارد، بلکه پهپاد شاهد را در اختیار ارتش روسیه گذاشته و نقش مهمی در تداوم حملات این کشور به اوکراین ایفا کرده است.
گرچه بخش زیادی از تولید این پهپادها مدتی است به خاک روسیه منتقل شده اما با شدت گرفتن حملات پهپادی اوکراین به مراکز صنعتی در عمق خاک روسیه، ممکن است مسکو بهزودی جای خالی حمایت مستقیم تهران را احساس کند.
برای کرملین، ناتوانی یا عدم تمایل به مداخله، آن هم زمانی که یکی از مهمترین متحدانش در خاورمیانه زیر آتش سنگین قرار گرفته، با نوعی «تحقیر دردناک اما نهچندان آشکار» همراه است.
مسکو البته با صدور بیانیههایی شدیداللحن، حملات اسرائیل به تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی را «غیرقانونی» خوانده و هشدار داده این اقدامات «تهدیدی غیرقابل قبول برای امنیت جهانی» به شمار میرود.
با آنکه روسیه ظاهرا متحد جمهوری اسلامی محسوب میشود، این اتحاد هرگز به معنای تعهد به دفاع نظامی از ایران نبوده و کرملین نیز تاکنون هیچ پیشنهادی برای حمایت نظامی ارائه نکرده است.
پیشتر و در بهمنماه، مسعود پزشکیان، رییس دولت جمهوری اسلامی، اعلام کرد طبق تفاهمنامه جامع میان ایران و روسیه، دو کشور در صورت حمله به یکی از آنها، متعهد به همکاری مشترک خواهند بود.
با این حال، تاس، خبرگزاری رسمی دولت روسیه، همان زمان گزارش داد در این معاهده، بند تعهد به دفاع متقابل گنجانده نشده است.
مسکو در میانه آشوب، بهدنبال احیای قدرت نقشآفرینی خود است
سیانان در ادامه گزارش خود نوشت اگر فروپاشی حکومت ایران رخ دهد، این کشور به فهرست بلند متحدان از دسترفته مسکو در خاورمیانه، از جمله عراق، لیبی و سوریه، افزوده خواهد شد.
اما اینجاست که همان دوگانگی آشنا دوباره خود را نشان میدهد: واقعیت برای مسکو به آن تیرگی که به نظر میرسد، نیست و بحران جدید میان جمهوری اسلامی و اسرائیل در خدمت منافع کرملین قرار گرفته است.
علاوه بر سود سرشاری که روسیه از جهش قیمت نفت خام بهدست آورده، این تنش نظامی راه را برای فرصتهای تازه دیپلماتیک نیز گشوده؛ آن هم در شرایطی که روسیه در سالهای اخیر بهدلیل جنگ اوکراین دچار انزوای بینالمللی شده است.
به گزارش سیانان، اکنون کرملین با بحرانی روبهرو است که میتواند زمینه را برای «همکاری سازنده» با آمریکا فراهم کند و این تعامل شاید در نهایت جایگاهی مهم برای روسیه بهعنوان «شریک غیرقابلچشمپوشی» واشینگتن در روند بازسازی نظم خاورمیانه به دنبال داشته باشد.
این رسانه افزود ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه، بهعنوان تنها رهبر جهانی که همزمان به ایران، اسرائیل و آمریکا دسترسی مستقیم دارد، از همین حالا در حال بهرهبرداری از موقعیت محوری خود است و با اعلام آمادگی برای ایفای نقش میانجی میکوشد تا روسیه را بهعنوان یک «واسطه مهم قدرت» در تحولات خاورمیانه معرفی کند.
با آغاز دور دوم ریاستجمهوری دونالد ترامپ، واشینگتن و مسکو تلاش کردهاند راههایی تازه برای گسترش روابط خود، فراتر از محور جنگ اوکراین بیابند.
در این میان، موضوع جمهوری اسلامی و برنامه هستهای آن، در کنار پروندههایی چون قطب شمال، همکاریهای اقتصادی و ماموریتهای فضایی، به یکی از زمینههای احتمالی تعامل میان دو کشور بدل شده است.
تغییر کانون توجه جهانی؛ اوکراین از صحنه خارج شده است
سیانان نوشت با در نظر گرفتن شرایط کنونی، تحولات اخیر چندان به نفع کییف تمام نمیشود.
در شرایطی که بحران در خاورمیانه هر روز ابعاد تازهای پیدا میکند و احتمال ورود مستقیم آمریکا به درگیریها افزایش یافته، توجه افکار عمومی و رسانههای جهانی بهسرعت از جنگ فرسایشی در اوکراین به سوی ویرانیهای ناشی از درگیری ایران و اسرائیل معطوف شده است.
دستکم در کوتاهمدت، تمرکز جهانی بهطور چشمگیری از نقش روسیه در جنگ اوکراین فاصله گرفته و بر موقعیت این کشور بهعنوان میانجی بالقوه در خاورمیانه متمرکز شده است.
به گزارش وبسایت بلومبرگ، حادثه آتشسوزی سهشنبه ۲۷ خرداد در فاصله ۳۵ کیلومتری دریایی شرق خور فکان واقع در امارات متحده عربی رخ داده است که از نزدیکترین نقاط به ورودی تنگه هرمز محسوب میشود.
شرکت آمبری در اطلاعیه اولیه خود این واقعه را در طبقه «خطر جنگ/ رصد مشکوک» قرار داد اما بعد تاکید کرد که این حادثه «جنبه امنیتی» ندارد.
جزییات دقیق درباره این آتشسوزی و علت آن هنوز اعلام نشده است.
مقامات دریایی و دولتی نیز تاکنون گزارش رسمی از آتشسوزی کشتی در منطقه منتشر نکردهاند.
تصاویر ماهوارهای آتشسوزی را تایید کرد
تصاویر ماهوارهای ناسا وجود آتشسوزی در سواحل امارات متحده عربی را نشان داد.
اطلاعات ردیابی کشتیها نشان میدهد دو نفتکش «آدالین» از نوع سوئزماکس و «فرانت ایگل» از نوع نفتکشهای غول پیکر، در همان مختصات حضور داشتهاند.
شرکتهای «اوشنپک شیپ منجمنت» و «فرانتلاین» که مالکان این دو کشتی هستند، به درخواستهای خبرنگاران بلومبرگ برای اطلاعرسانی پاسخ ندادهاند.
نگرانی بازارها از امنیت کشتیرانی
خبر آتشسوزی در این منطقه استراتژیک باعث افزایش نگرانیهای بازار نفت شد.
تنگه هرمز و خلیج فارس از مهمترین مسیرهای انتقال نفت جهان هستند که نفت کشورهای عربستان سعودی، عراق، ایران و امارات متحده عربی از آن عبور میکند.
در پی تشدید تنشهای منطقهای و درگیریهای اخیر، کشتیرانی در خلیج فارس با چالشهای جدی مواجه شده است.
مختل شدن سیگنالهای ناوبری، صدها کشتی را تحت تاثیر قرار داده و ایمنی تردد در این آبها را به خطر انداخته است.
موقعیت راهبردی منطقه
آبهای خور فکان و تنگه هرمز، گذرگاه اصلی تجارت نفت خاورمیانه به شمار میرود.
این منطقه روزانه میلیونها بشکه نفت خام و فرآوردههای نفتی را به سراسر جهان انتقال میدهد.
بر اساس گزارش بلومبرگ، حضور نیروهای جمهوری اسلامی و گروههای نیابتیاش در گلوگاههای کلیدی کشتیرانی طی ماههای اخیر تشدید شده که بر حساسیت امنیتی این گذرگاه دریایی افزوده است.
هرگونه اختلال در کشتیرانی این منطقه تاثیر مستقیمی بر قیمتهای انرژی جهانی خواهد داشت.
گروه هفت سهشنبه ۲۷ خرداد در بیانیهای در ارتباط با درگیری جمهوری اسلامی و اسرائیل، حکومت ایران را «منبع اصلی بیثباتی و تروریسم در منطقه» خواند و با «قاطعیت و روشنی» تاکید کرد تهران هرگز نباید به سلاح هستهای دست پیدا کند.
این گروه افزود: «ما تایید میکنیم که اسرائیل حق دفاع از خود را دارد و بار دیگر بر حمایت خود از امنیت اسرائیل تاکید میکنیم.»
اسرائیل بامداد جمعه ۲۳ خرداد حمله به مواضع جمهوری اسلامی را آغاز کرد و آن را «ضربه پیشدستانه» برای جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح هستهای خواند.
حملات اسرائیل به مواضع جمهوی اسلامی در شهرهای مختلف ایران، ۲۷ خرداد وارد پنجمین روز خود شد.
جمهوری اسلامی نیز در مقابل، در روزهای گذشته با حملات موشکی، اسرائیل را هدف قرار داده است.
در واکنش به این درگیریها، رهبران گروه هفت شامل آمریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، کانادا و ژاپن، تاکید کردند حلوفصل بحران ایران باید به کاهش تنشهای گستردهتر در خاورمیانه، از جمله آتشبس در غزه، منجر شود.
آنها بر اهمیت حفاظت از جان غیرنظامیان نیز تاکید کردند.
در بیانیه آنها آمده که کشورهای عضو گروه هفت آمادگی دارند برای حفظ ثبات در بازارهای جهانی انرژی همکاری کنند.
واکنش وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی به بیانیه گروه هفت
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، به بیانیه گروه هفت واکنش نشان داد و گفت: «سران این گروه، آشکارا چشم خود را بر تجاوز اسرائیل به ایران، حملات غیرقانونی به زیرساختهای صلحآمیز هستهای و همچنین هدفگیری کور مناطق مسکونی و کشتار شهروندانمان بسته است.»
او صبح سهشنبه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت کشورهای عضو گروه هفت، بهویژه سه عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل، باید «مسئولیت حقوقی و اخلاقی» خود را در قبال این «اقدام فاحش تجاوز به یک عضو سازمان ملل» بر عهده بگیرند و «واقعیت را همانگونه که هست، به زبان بیاورند».
بقائی حمله اسرائیل را «نقض بیسابقه اصول معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای» (انپیتی) خواند.
یک روز پیش از بیانیه گروه هفت و در ۲۶ خرداد، بقائی اعلام کرد نمایندگان مجلس شورای اسلامی در حال تهیه لایحهای هستند که میتواند تهران را به سمت خروج از این معاهده سوق دهد.
معاهده انپیتی که ایران در سال ۱۹۷۰ آن را تصویب کرد، به کشورها اجازه میدهد انرژی هستهای صلحآمیز را دنبال کنند، مشروط بر آنکه از ساخت سلاح هستهای صرفنظر کنند و با آژانس بینالمللی انرژی اتمی همکاری داشته باشند.
جمهوری اسلامی همواره تاکید کرده برنامه هستهای صلحآمیز دارد اما آژانس بینالمللی انرژی اتمی هفته گذشته اعلام کرد تهران تعهدات خود را در چارچوب انپیتی نقض کرده است.
بقائی در اظهارات جدید خود درباره بیانیه گروه هفت افزود: «شورای امنیت و اعضای آن نباید هدف اصلی سازمان ملل را زیر پا بگذارند. اعضای شورای امنیت باید همین حالا اقدام کنند و مسئولیت اصلی خود را در جلوگیری از ادامه جنایات متجاوز به انجام برسانند.»
او افزود: «گروه هفت باید از موضعگیری یکجانبه دست بردارد و به منبع واقعی تشدید بحران، یعنی تجاوز اسرائیل، بپردازد.»
اظهارات ترامپ پس از ترک نشست گروه هفت
پس از انتشار بیانیه گروه هفت در نشست کانادا، دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، این نشست را یک روز زودتر از موعد ترک کرد و گفت باید در کاخ سفید باشد؛ جایی که بتواند بهخوبی در جریان امور قرار گیرد و به تلفن برای اطلاع از وضعیت تکیه نکند.
او درباره گزارش نهادهای اطلاعاتی آمریکا مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی در حال ساخت سلاح هستهای نیست، گفت: «برایم مهم نیست که آنها چه گفتهاند. بهنظر من ایران بهشدت به دستیابی به سلاح هستهای نزدیک شده بود.»
ترامپ که از آغاز حملات اسرائیل به مواضع جمهوری اسلامی، بارها درباره این موضوع صحبت کرده، گفت به دنبال چیزی بهتر از آتشبس در ایران و خواهان پایان واقعی درگیری و پایان «مشکل هستهای» است.
رییسجمهوری آمریکا پیشبینی کرد اسرائیل از شدت حملات خود علیه ایران نخواهد کاست و بار دیگر به ساکنان تهران توصیه کرد برای امنیت خودشان، از پایتخت خارج شوند.
